اینترنت
فناتحریم؛جدید برای روس ها،قدیمی برای ایران
اگرچه فناوری‌های حوزه فناوری یا همان «فناتحریم» این روزها با تحریم‌های روسیه رسانه‌ای شده، اما کسب‌وکارها و کاربران ایرانی مدت‌هاست با آن دست و پنجه نرم می‌کنند
عماالدین‌قاسمی‌پناه- روزنامه‌نگار
یک بار دیگر، اصطلاح فناتحریم مورد توجه کاربران قرار گرفته است. شرکت‌های مهم فناوری ازجمله مایکروسافت، نتفلیکس و اسپاتیفای دسترسی کاربران روسیه را به خدمات خود قطع کرده‌اند. به‌تازگی هم یک شرکت ارائه‌دهنده پهنای باند به نام cogent از ارائه پهنای باند به روسیه خودداری کرده است. اگرچه این شرکت علت اقدام خود را جلوگیری از حملات سایبری روسیه اعلام کرده، اما به‌زودی شاهد کاهش سهم بازار شرکت‌های روسی در سایر کشورها خواهیم بود که ضرر بزرگی به شرکت‌های فناوری اطلاعات روسیه وارد خواهد کرد. بسیاری از کارشناسان معتقدند که اینترنت یک موضوع جهانی است و نباید با آن سیاسی برخورد کرد، با این حال اگرچه این موضوع برای کاربران اروپایی و آمریکایی تازگی دارد، اما کشور ما سال‌هاست که با فناتحریم دست و پنجه نرم می‌کند. شرکت‌های ایرانی باوجود فناتحریم اما توانسته‌اند سهم قابل‌قبولی از اقتصاد دیجیتال را به‌دست آورند. سهم اقتصاد دیجیتال با این تلاش‌ها به ۶.۴درصد رسیده است؛هرچند که این تلاش همچنان نیازمند توسعه روزافزون و به‌روزرسانی‌های جذاب در سرویس‌هاست.
تلاش داخلی‌ها برای مقابله با فناتحریم
سینا تفنگچی، پژوهشگر فناوری‌های نوین در گفت‌وگو با همشهری به موفقیت شرکت‌های ایرانی در سال‌های گذشته اشاره می‌کند و می‌گوید: «خوشبختانه ما در موضوع فناتحریم با توجه به دانش بومی خود در حوزه فناوری، به قدر اقتضائات آن بازه زمانی که درگیر آن بودیم و نه اکنون که توسعه فناوری به‌شدت سرعت گرفته، توانستیم با ابزارهایی چون مهندسی معکوس و بهره‌مندی از خدمات سرویس‌هایی که در بستر لایه باز(open source) ارائه می‌شد، با این پدیده مقابله کنیم.
او با اشاره به اینکه با استفاده از ظرفیت‌ها و متخصصان داخلی توانستیم یک اقتصاد دیجیتال بومی را ایجاد کنیم و توسعه دهیم، می‌گوید: «اما در ادامه وقتی توانستیم به یک میزان مشخصی از توسعه چنین ظرفیتی دست یابیم و نیاز خود را برآورده کنیم، برای اینکه خود را بیشتر جا بیندازیم، از ابزار فیلترینگ استفاده کردیم.»
به‌گفته تفنگچی «به جای اینکه به توسعه دانش ایجاد شده بومی توجه کنیم، به فیلترینگ پلتفرم‌های مشابه روی آوردیم تا بتوانیم جذب مخاطب کنیم.»
خوب و بد فیلترینگ
این مدرس علوم ارتباطات با اشاره به اینکه با فیلترینگ هم موفقیت داشتیم و هم ناکامی، ادامه می‌دهد: «فیلترینگ از این جهت موفق بود که پلتفرم‌های داخلی توانستند در بعضی رتبه‌بندی‌ها حضور داشته باشند و جایگاهی به‌دست آورند. درواقع، باوجود دسترسی مردم به فیلترشکن، گروهی ترجیح دادند که از داخلی‌ها استفاده کنند که نمونه آن آپارات است که در رتبه 50الکسا قرار گرفت.»
تفنگچی تأکید می‌کند که «با این حال در حوزه پیام‌رسان‌ها نتوانسته‌ایم اعتماد عمومی را جلب کنیم؛ یعنی مردم با وجود استفاده از پلتفرم‌هایی چون آپارات یا نشان، اقبالی به پیام‌رسان‌های داخلی نداشته‌اند؛ چراکه این پیام‌رسان‌ها نتوانسته‌اند حداقل نیازهای کاربران را برآورده کنند.» به‌گفته او «گوگل هم با وجود توسعه در بسیاری از حوزه‌ها در حوزه پیام‌رسان‌ها موفق نبوده است.»
توسعه نیافتن داخلی‌ها
این کارشناس فضای مجازی این نکته را مورد توجه قرار می‌دهد که آیا اپلیکیشن‌های بومی توانسته‌اند رشد هم پیدا کنند یا نه؟
تفنگچی معتقد است که «بسیاری از داخلی‌ها به محض آنکه توانستند به یک میزان از موفقیت برسند، متوقف شدند و نتوانستند به‌روزرسانی‌های متناسب با زمان و نیازهای کاربران را برای رقابت با خارجی‌ها ارائه دهند.»
به‌گفته او «بررسی‌ها نشان می‌دهد که حرکت داخلی‌ها به سمت توسعه کند و اصطلاحا لاک‌پشتی بوده و همین موضوع باعث شده که کاربران به‌تدریج به سمت پلتفرم‌های خارجی که آپدیت‌های جذاب ارائه می‌دهند، هدایت شوند.»
نگاه جهانی داخلی‌ها
پژوهشگر فناوری‌های نوین نکته بعدی را نگاه جهانی پلتفرم‌های داخلی می‌داند. به این معنا که پلتفرم‌های داخلی لازم است بیشتر در مسیر توسعه فناورانه قرار بگیرند.
تفنگچی با اشاره به اینکه هم کاربران نیاز به چنین نگاهی دارند و هم این نگاه باعث توسعه بازار پلتفرم‌های داخلی می‌شود، می‌گوید: «کاربران وقتی می‌بینند که یک اپلیکیشن نیاز آنها را برآورده می‌کند، این اپلیکیشن حتی به تبلیغ هم نیاز نخواهد داشت و کاربران کشورهای همسایه هم آن را دنبال می‌کنند. این در حالی است که مسیریاب‌های ما در کشورهای همسایه کارایی چندانی ندارند.»
او تأکید می‌کند که ما اکنون در عصر سوپراپلیکیشن‌ها قرار داریم و این به آن معناست که کاربر می‌خواهد با نصب یک اپلیکیشن همه نیازهای خود را برآورده کند.
تفنگچی معتقد است که «اگر داخلی‌ها نگاه خود را صرفا معطوف به داخل کنند، از فناتحریم ضربه خواهند خورد. این موضوع را اضافه کنید به اینکه بعضی از سرویس‌های خارجی برای کاربران ایرانی مسدود است و نام کشور ایران به‌علت تحریم‌ها در فهرست کشورهای خدمت‌گیرنده نیست.»
چالش رقابت و برندینگ
این مدرس علوم ارتباطات می‌گوید: «یکی از چالش‌ها این است که پلتفرمی مانند گوگل‌مپ با وجود اینکه بعضی از سرویس‌های خود را برای ایران محدود کرده، باقیمانده سرویس‌های آزاد آن به‌گونه‌ای نیاز کاربر ایرانی را برطرف می‌کند که باز هم کاربر ایرانی ترجیح می‌دهد از گوگل‌مپ به جای مشابه‌های داخلی استفاده کند؛ درحالی‌که علی‌القاعده انتظار می‌رود که با محدودیت در خدمات گوگل‌مپ، داخلی‌ها بتوانند به برندینگ خود بپردازند.»
تفنگچی همچنین پلتفرم لنزور را مثال می‌زند و می‌گوید: «در ابتدا تبلیغات بسیاری در مورد این پلتفرم انجام و عنوان می‌شد که می‌تواند جایگزین مناسب اینستاگرام باشد، اما الان که به این پلتفرم مراجعه می‌کنید، جمله «خدمات سایت لنزور تا پایان مردادماه سال ۹۹ پابرجا بود» را می‌بینید.»
تفنگچی درنهایت نتیجه می‌گیرد که «ما هم به‌خاطر فیلترینگ‌های بی‌مورد و سلیقه‌ای و هم به‌خاطر تحریم‌ها از 2سو تحت فشار قرار داریم.»
