یادداشت
سفر مقام اماراتی به تهران یک گام مؤثر با پیامدهای راهبردی
سفر اخیر طحنون بن زیاد، مشاور امنیت ملی امارات متحده عربی به ایران بعد از سال‌ها تنش و سردی روابط میان دو کشور، سبب شد که افکار عمومی و رسانه‌های بین‌المللی، اهداف این سفر را در راستای تنش‌زدایی و همچنین آغاز یک دوران جدید میان تهران و ابوظبی و حتی منطقه ارزیابی کنند.
طحنون بن زیاد در این سفر ضمن دیدار با سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران و علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، اعلام کرد که ایران کشوری بزرگ و قدرتمند در منطقه و دارای موقعیت ژئوپلیتیک منحصر‌به‌فرد است، لذا توسعه روابط گرم و برادرانه میان ابوظبی و تهران در اولویت سیاست‌های خارجی کشور متبوعش قرار دارد.
چنین رویکرد و اظهارنظری سبب اعلام مواضع متقابل مثبت از سوی مقامات جمهوری اسلامی ایران شد. رئیس‌جمهور ضمن انتقاد از رفتار قدرت‌های بزرگ در منطقه، از اهداف و امنیت مشترک کشورهای مسلمان منطقه سخن گفت.
دریابان شمخانی نیز ضمن نام‌بردن از ظرفیت‌های بالقوه همکاری میان همسایگان منطقه‌ای، سفر همتای اماراتی خود به ایران را سرآغاز دور جدیدی از روابط فی‌ما‌بین دو کشور قلمداد کرد.
با بررسی رویکرد اخیر امارات چنین به‌نظر می‌رسد که این کشور، نوعی سیاست خارجی عملگرایانه را درپیش گرفته که با اهداف اقتصادی و با رویکرد تنش‌زدایی با همسایگان هویت یافته است.
این کشور، ضمن عقب‌نشینی از جنگ در یمن، بهبود روابط با ترکیه، پایان دادن به تحریم‌ها علیه قطر و همچنین پایان دخالت در لیبی، این بار تنش‌زدایی با همسایه بزرگ خود یعنی ایران را در دستورکار قرار داده است.
با وجود خوش‌بینی‌های ایجاد شده همزمان با دیدار مقامات امنیتی دو کشور، موانع و مسائل پیچیده و دشواری نیز بر سرراه ایجاد یک رابطه مؤثر میان جمهوری اسلامی ایران و امارات متحده عربی وجود خواهد داشت.
پیمان ابراهیم و روابط شکل گرفته میان ابوظبی و تل‌آویو و تبعات منطقه‌ای آن می‌تواند یکی از موانع تقویت همکاری‌‌‌ها میان ایران و امارات باشد.
از طرف دیگر ترتیبات امنیتی منطقه نیز به‌عنوان مهم‌ترین عامل شکل‌دهنده به روابط تهران و ابوظبی و حتی سایر کشورهای منطقه قابل‌ذکر است.
در کنار انتظار ابوظبی برای مشخص شدن نتیجه مذاکرات هسته‌ای ایران، خروج تدریجی ایالات متحده از منطقه و کاهش سیستم‌های دفاعی آمریکایی در کشورهای حاشیه خلیج‌فارس سبب شده که گزینه‌های تصمیم‌گیری برای امارات و حتی عربستان کاهش یابد.
تحولات در ساختار امنیتی و تضعیف چتر امنیتی ایالات متحده در منطقه، بازی دوران ریاست‌جمهوری ترامپ علیه ایران را به پایان رسانده است.
هم‌اکنون، دولت دمکرات بایدن، ظاهرا همزمان با پیگیری مذاکرات هسته‌ای با جمهوری اسلامی ایران، تنش‌زدایی را جایگزین فشار و مقابله حداکثری کرده است.
با کمرنگ شدن تدریجی سیاست اقدام و مقابله سخت علیه ایران، این چنین تصور می‌شود که امارات درحالی‌که در سال‌های ریاست‌جمهوری ترامپ، از حامیان سیاست‌های سخت وی علیه ایران بود، دیگر تمایل به رویارویی با همسایه خود نخواهد داشت.
همچنین بعید به‌نظر می‌رسد ابوظبی بخواهد بدون بهره‌مندی از چتر امنیتی آمریکا، شریک موضع‌گیری‌ها و سیاست‌های تهاجمی تل‌آویو علیه تهران شود.
امارات برای توسعه و گسترش تنوع اقتصادی خود، نیازمند ثبات و امنیت منطقه‌ای و همچنین کاهش تنش‌ها با همسایه مؤثر و قدرتمند خویش است.
این کشور نشان داده است که حتی در اوج تنش‌ها با ایران، امنیت تجاری و اقتصادی خود را قربانی نخواهد کرد. به‌طوری‌که در سال2019میلادی و در کوران تلاش ایالات متحده و متحدان منطقه‌ای این کشور به‌منظور ایجاد چالش امنیتی برای ایران، هدف قرار گرفتن کشتی اماراتی باعث شد که ابوظبی و تهران تفاهمنامه تقویت همکاری‌های مرزی را به امضا برسانند.
به‌نظر می‌رسد ابوظبی به این نتیجه رسیده است که افزایش سطح رویارویی، پیوستن به رقابت‌های پرهزینه و شکل بخشیدن به موازنه‌های فرسایشی در منطقه نمی‌تواند بدون آسیب رسیدن به هویت تجاری این کشور پیگیری شود.
همانطور که مشاور امنیتی امارات به آن اشاره کرده است ایران یک قدرت مهم و بزرگ منطقه‌ای است و عدم‌برابری مولفه‌های قدرت میان ابوظبی و تهران باعث می‌شود که این کشور یا در جهت کاهش تنش‌ها قدم برداشته و یا در جهت ایجاد یک عامل موازنه در مقابل ایران نظیر ایجاد اتحاد با دیگر کشورهای منطقه تلاش کند؛ اتحادی که همانطور که ذکر شد بدون حضور مؤثر ایالات متحده و چتر امنیتی این کشور، شانس بسیار اندکی برای تأثیرگذاری خواهد داشت.
