رؤیای تهران چیست؟ آیا تهران هیولاست؟

سید مهدی سیدی-فعال اجتماعی

علم مهم‌تر است یا رؤیا؟ شاید جوابش آسان نباشد! ما چیزهای بسیاری را می‌دانیم اما هرگز به سمت آن حرکت نمی‌کنیم چون تصویر روشن و دل‌انگیزی از آن نداریم. «تصویرهای ذهنی» برای ما گرایش می‌سازند و گرایش‌ها علم‌ها را محقق می‌کنند؛ این همان خدمتی است که رؤیا برای علم انجام می‌دهد. رؤیای یک شهر همان مغناطیسی است که همه دل‌ها و فکرها را به سمت خود می‌کشاند.
تهران، رؤیا می‌خواهد. رؤیای تهران همان چشم‌انداز جذابی است که همه خواهان آن باشند. اما سؤال جدی آن است که تا چه حد از تهران آینده، تصویر درخشنده و جذابی در ذهن داریم؟ در بعضی پیمایش‌های علمی گزارش شده تصویر ذهنی مردم از تهران، «هیولای دوست‌داشتنی» است! هیولایی که هم او را دوست دارند و هم توسط آن بلعیده می‌شوند.
از تاریخ انتخاب تهران به‌عنوان پایتخت ایران (1164شمسی) تاکنون مهاجران بسیاری به تهران کوچیده‌اند. از آن تاریخ تا الان جمعیت تهران از 15هزار نفر به 9میلیون نفر در سال 1401رسیده است؛ به دلایل مختلف که معروف‌ترینش اینهاست:
«تهران شهر اقتصاد است»؛ «تهران شهر امکانات است». خیلی‌ها که به تهران آمده‌اند از بی‌امکاناتی شهر و روستای خود آزرده‌خاطر بوده‌اند و چه بسیاری دیگر که در رؤیای خود تهران را سکوی پرتاب اقتصادی خود فرض کرده‌اند. اما در سال‌های اخیر فاصله امکانات تهران و شهرستان‌ها (به‌ویژه مراکز استان‌ها) دیگر مثل سابق، نجومی نیست و همزمان تهران برای زندگی راحت و پولدارانه، مهیا نیست (وضعیت تورمی، بحران بیکاری، ترافیک و از همه مهم‌تر گرانی مسکن)، پس این هیولای دوست‌داشتنی در نقش گردابی زیبا اما کشنده ظاهر شده که همه را در خود ‌می‌بلعد و می‌چرخاند اما هرگز سکوی پرش نمی‌شود.
اما واقعا، تهران هیولا نیست و می‌تواند همچون فرشته‌ای مهربان، شهروندان خود را کامیاب کند و طعم زندگی واقعی را به آنان بچشاند؛ ولی فقط به یک شرط: تهران، نیاز به یک رؤیای جدید و جدی دارد. مدیران، عالمان و کنشگران باید برای آینده تهران (حداقل در افق 1420) یک تصویر جذاب و الهام‌بخش بیافرینند؛ تصویری که همه بر آن تفاهم داشته و برای رسیدن به آن تلاش کنند. در ادبیات علمی به این تصویر زیبا، چشم‌انداز گفته می‌شود. چشم‌انداز تهران باید برای حوزه‌های گوناگون خود، حرف و ایده متمایز داشته باشد:
معماری تهران آینده باید چگونه باشد؟ الگوی کشت و وضعیت فضای سبز آن باید چه باشد؟ آمایش امکانات در شهر تهران به چه سمتی باید حرکت کند؟ وضعیت محله‌ها، توسعه افقی یا عمومی شهر، توزیع خدمات، فناوری‌های مستقر، آموزش و تفریح در این شهر باید چه تغییراتی کند؟ بحران‌های پیش‌رو مثل گسل‌ها و فرونشست‌ها، بی‌آبی و تغییرات اقلیمی، آلودگی صوتی و بصری چگونه باید مهار شود؟ و اساسا تهران باید بر کدام مزیت‌های نسبی و مطلق خود، سرمایه‌گذاری کند؟
اجازه دهید یک سؤال مهم و جهت‌ساز دیگر را هم اضافه کنم: تهران در تراز بین‌الملل چه جایگاهی خواهد داشت و از چه مسیری به «کلانشهر الگوی جهان اسلام» تبدیل خواهد شد؟
همه اینها یعنی رؤیای دوست‌داشتنی تهران!