جنگ‌ها و چمدان‌ها، یادنامه بزرگان و قدرت مطبوعات

مرجان آقبلاغی- خبر‌نگار

«منظومه‌ای از پدیده‌های حیاتی»، «یادها و دیدارها» و «قدرت‌های جهان مطبوعات» 3 ‌عنوان کتاب تازه‌انتشاری هستند که اخیرا از سوی نشر نو منتشر شده‌اند. در ادامه مروری کوتاه داریم بر این 3 کتاب.

منظومه‌ای از پدیده‌های حیاتی
جنگ، شهرها، ساختمان‌ها و خانواده‌ها را متلاشی می‌کند اما زمان و شیوه ساخت داستان‌ها را نیز درهم می‌ریزد. ما انسان‌ها می‌خواهیم در صلح زندگی کنیم و صلح را برای عزیزانمان فراهم آوریم اما شرایط وادارمان می‌کند تصمیماتی بگیریم که امیدوار بوده‌ایم هرگز مجبور به اتخاذ آنها نباشیم. هرکدام از تراژدی‌های قرن بیستم -گولاگ، هولوکاست، قتل‌عام ارامنه، کشتار همگانی کامبوج، جنگ بوسنی و بسیاری از فجایع دیگر- ویژگی‌ها و خاستگاه‌های تاریخی و فلسفی منحصربه‌فردی دارند که چه‌بسا هرگز دوباره تکرار نشوند اما کردار آدمی در ویرانی و سرکوب و هتک‌حرمت همنوعانش تکرار خواهد شد. از دوستان و همسایگانمان دشمن می‌سازیم و قربانی‌هایمان را پست و شیطان‌صفت و مستحق تبعید، شکنجه و مرگ می‌دانیم.
منظومه‌ای از پدیده‌های حیاتی داستان دهکده‌ای دورافتاده در چچن در آخرین روزهای دسامبر۲۰۰۴ است. حوا، دختربچه 8‌ساله در جنگل پناه گرفته است. سربازان روس را می‌بیند که پدرش را می‌برند و خانه‌شان را به ‌آتش می‌کشند. احمد، همسایه و دوست دیرین پدرش، او را با خود می‌برد و به بیمارستان بمباران‌شده‌ای پناه می‌برند که سونیا، یگانه پزشک آنجا، به مداوای مجروحان جنگ داخلی مشغول است. طی 5 روز پرماجرا، سونیا، ناتاشا، احمد، حوا، حسن و رمضان به گذشته‌هایشان برمی‌گردند تا اسرار درهم‌پیچیده‌ای از عشق و خیانت و بخشش را برملا کنند که زندگی آنها را به‌هم وصل می‌کند و سرنوشت‌شان را رقم می‌زند. روایت منظومه‌ای از پدیده‌های حیاتی به‌طور مستقیم و خطی در برابر آن شیوه تکراری و پوچی که شخصیت‌ها روایت آشفته‌شان را سرهم می‌کنند کم می‌آورد. تمام شخصیت‌ها در منظومه‌ای از پدیده‌های حیاتی، می‌کوشند تا زندگی‌های تکه‌تکه‌شده‌شان را کنار هم بگذارند و روایت کنند.
 همچنان‌که هر شخصیت می‌کوشد تا آنچه را از دست رفته نجات دهد، رمان نیز داستان‌های فردی آنها را به کلیتی مشترک وصله می‌زند. منظومه‌ای از پدیده‌های حیاتی نخستین اثر آنتونی مارا است که تا‌کنون برنده جوایز متعددی ازجمله جایزه جان لئونارد از طرف حلقه منتقدان کتاب ملی آمریکا، جایزه بارنز و نوبل برای بهترین نویسنده نوقلم و جایزه ادبی آتن در یونان شده است. این کتاب را فرزانه قوجلو و محمدرضا جعفری به فارسی برگردانده‌اند و در ۴۶۳صفحه به بهای 135هزار تومان از سوی نشر نو منتشر شده است.

یادها و دیدارها
یادها و دیدارها، نه صرفاً دفتر خاطرات ایرج پارسی‌نژاد، بلکه سندی است موثق که گوشه‌هایی از خلقیات و منش و رفتار جماعتی از کوشندگان عرصه ادبیات و فرهنگ و هنر ایران را در 50سال اخیر آشکار می‌کند. خواننده کتاب با برخی از خصلت‌ها و افکار و عقاید نام‌آوران زمانه، چون بدیع‌الزمان فروزانفر، پرویز ناتل‌خانلری، عبدالحسین زرین‌کوب، عباس زریاب‌خویی، محمدجعفر محجوب، ایرج افشار، سیروس پرهام، داریوش شایگان، شاهرخ مسکوب، نجف دریابندری، نادر نادرپور، محمدرضا شفیعی‌کدکنی، محمدرضا شجریان، بهرام بیضایی، عباس کیارستمی و... آشنا می‌شود و نکته‌های نخوانده و نشنیده بسیاری می‌یابد.
او در بخشی از این کتاب می‌نویسد: «از روزگار نوجوانی دلبستگی به ادبیات و هنر و فرهنگ ایران موجب شد که همه کار و زندگی‌ام با کسانی بگذرد که با این امور سروکار دارند. از این‌رو وقتی با دوستانی که به‌جا مانده‌اند از گذشته می‌گفتم، با اصرار می‌خواستند که آنها را بنویسم. اما حقیقت این است که از این کار سر باز می‌زدم. ترسم این بود که مطالب شخصی و پیش‌پاافتاده باشد. اما دوستان یادآور می‌شدند آنچه بر من گذشته بخشی از تاریخ فرهنگ و ادبیات و هنر معاصر ایران و روشن‌کننده زندگی و حال و روزگار اشخاصی است که سهمی در آن داشته‌اند و بازگویی آنها می‌تواند برای آیندگان و کسانی که در شرح احوال و زندگی و آثار و خلقیات این افراد کنجکاوی دارند سودمند باشد.
کوشیده‌ام که در روایت هر خاطره، راستی و درستی را پیش چشم داشته باشم و از خیال‌بافی و قصه‌پردازی معمول در کار بسیاری از خاطره‌نویسان بپرهیزم و هرجا که لازم بوده، جزئیات را هم ثبت کنم. شاید همین‌خاطرات دیروز است که به زندگی امروز ما اعتبار می‌بخشد.»
نشر نو یادها و دیدارها را به قلم ایرج پارسی‌نژاد در 374صفحه به بهای 140هزار تومان منتشر کرده است.

قدرت‌های جهان مطبوعات
روزنامه‌های بزرگ جهان همراه با ایجاد ملت‌-دولت‌های جدید یا در گرماگرم تحولات بزرگ اجتماعی پا به صحنه می‌گذارند. بعدها که دگرگونی جای خود را به ثبات و همرزمان قدیمی جای خود را به تازه‌واردهای عرصه سیاست داده‌اند، روزنامه‌نگارانی که پیش‌تر بخشی از ساختار قدرت بودند اکنون بیگانگانی عیب‌جو به‌شمار می‌آیند که آنها را باید یا ساکت کرد یا از میدان بیرون راند. در همین حال، مطبوعات گرفتار این معضل هم هستند که اگر برای نخبگان و خواص بنویسند، شمار آگهی‌دهندگان کمتر از زمانی خواهد بود که مردم‌پسند و پرتیراژ باشند. بنابراین بسیاری از نویسندگان مطبوعات باید میان سلیقه خود و سلیقه عامه تعادل برقرار کنند. این کتاب که مارتین واکر آن را نوشته و محمد قائد، روزنامه‌نگار و نویسنده پیشکسوت، آن را به فارسی برگردانده، نگاهی دارد به روند پیدایش، رشد، گرفتاری‌ها و بیم و امیدهای تحریریه 12‌روزنامه بزرگ در 5 قاره جهان. کارنامه آنها در انعکاس تحولات ایران از جشن‌های 2500ساله تخت‌جمشید در سال1350 تا انقراض سلطنت نیز بررسی شده است. نویسنده در کتاب، 12روزنامه برجسته جهان را از منظر تاریخی و چگونگی فعالیت آنها، بررسی کرده است. این روزنامه‌ها عبارتند از: تایمز، لوموند، دی ولت، کوریه ره دلاسرا، الاهرام، آساهی شیمبون، نیویورک تایمز، واشنگتن پست، گلوب‌اند میل، ایج، و راند دیلی بیل. در کتاب تصریح شده است: «تاریخچه یک روزنامه، تقریبا بنا به تعریف، تاریخ کشوری است که در آن منتشر می‌شود. برد روزنامه‌ها از سیاست کشورهایشان بسیار فراتر می‌رود. زندگی ادبی و هنری، شیوه زندگی مردم عادی، کالایی که آگهی‌دهنده‌ها عرضه می‌کنند، روش درس‌خواندن بچه‌های یک ملت، آداب عبادت مومنان، شیوه عملکرد بازار و بانک‌ها، طرزکار جنایتکاران و رفتار پلیس و عدالت دادگاه‌های آن جامعه، همه در آن هست. روزنامه، دفتر خاطرات یک ملت است و اگر بررسی‌های این کتاب نکته‌ای ناگوار داشته باشد این است که جوامع بشری روزنامه‌هایی درخور شایستگی‌شان ندارند. روزنامه‌ها حاصل کار آدم‌هایی است آن اندازه جایزالخطا و آن اندازه جالب که ممکن است از حد جوامعی که پرونده آنهاست بالاتر یا پایین‌تر بروند... این روزنامه‌ها تقریبا بهترین مجموعه اطلاعات و تحلیل‌ هستند که در دسترس ملت‌های آنها با فرهنگ‌های گوناگونشان گذاشته می‌شوند. نه‌تنها روزنامه‌های سرآمد جهان نتوانستند وظیفه‌شان را خوب انجام دهند، بلکه ناکامی‌های آنها به این معنی بود که به اکثریت شهروندان باسواد و علاقه‌مند جهان به‌طور کاملا جدی اطلاعات نادرست داده می‌شد.» نشر نو این کتاب 558صفحه‌ای را به بهای 180هزار تومان منتشر کرده است.