معماری
تراکم ، چهره تهران را عوض کرد
آغاز نبرد مهندسان معمار و مهندسان عمران
سعید برآبادی
این خبر یک شوک واقعی برای تهران است اما انگار هنوز کسی معنی آن را نمیفهمد. از سال1364 که برای نخستینبار شهردار تهران به این فکر میافتد که واژه «تراکم» را به ادبیات ساختوساز و معماری پایتخت اضافه کند تا زمانی که مزه این اتفاق زیر دندان شهرنشینان بیاید هنوز راه هست اما شهر به فاصله کوتاهی بعد از فرمان تراکم‌فروشی، با ساختمانهای یکی، دو طبقه افقیاش خداحافظی میکند و برجها در فاصله 3دهه، تهران را تسخیر میکنند. بنابراین با دو تصویر از تهران مواجهیم؛ تصویری که در آن نه تراکم معنایی دارد و نه زمین یک آورده ارزشمند است و طبعا حاصل آن همان تهران نوستالژیکی است که در عکسها و کارتپستالها و پستهای اینستاگرامی میآید و محدود به قبل از این تاریخند و تصویر دوم، تصویر تهرانی است محصور شده در جنگل آهنها و سیمانها و دیوارهای بلند بتونی اما قابل زندگی، قابل دسترس و تا حدودی لوکس و راحت.
در همین زمان است که آرامآرام نخستین فارغ التحصیلان رشته عمران دانشگاه آزاد و سراسری دست بهکار تاسیس شرکتهای ساختمانسازی میشوند، کم کم نام انبوهساز به میان میآید و شرکتهای بزرگ و متوسط عمرانی برای عقد قرارداد ساخت برجها و شهرکهای مسکونی ارزان‌قیمت راهی دفتر وزارتخانهها میشوند. دفاتر معماری اما با یک نسیان جدی مواجهاند؛ آنها از سویی خود را آرتیست و پاسدار فرهنگ معماری رایج میدانند و از سوی دیگر برای کسب درآمد و مقابله با بیکاری مجبور به حضور در این میدان هستند. از حوالی همین سال است که کم‌کم این جنگ ابعاد جدی‌تری بهخود میگیرد تا جایی که گل‌آقا در یکی از شمارههایش سرنوشت معماران تحصیلکرده را با اوستا بناهای محلی مقایسه میکند که اولی جیب خالی دارد و دومی، عیش‌عالی. انبوه دانشآموزانی که به سودای گرفتن لیسانس عمران کنکور میدهند، نیاز کشور برای بازسازی شهرهای ویران شده از جنگ، فقر و بیکاری و تولید انواع مصالح ساختمانی به قیمت مناسب و البته واگذاری زمین از سوی طرحهای دولتی به قیمت ارزان، نه فقط تهران که کل کشور را دستخوش تغییر چهره میکند. در همین زمان است که خبر شروع بهکار مترو در تهران منتشر میشود و در شهرداری پایتخت برای نخستینبار تصمیم میگیرند به زمینهای بالای خیابان انقلاب، تراکمی اضافه بدهند. این شروع نوعی تضارب پایینشهر- بالاشهر است که جلوه ظاهری آپارتمانها، نمایندگی آن را بهعهده گرفته و 2دهه در تعمیق این فاصله میکوشد.
