خاورمیانه
بازگشت عراق به دوران ناآرامیهای نظامی
یک سال پس از پایان جنگ عراق با داعش، بار دیگر نشانه‌های نبردهای نیابتی در این کشور نمایان شده است
سیاوش فلاح‌پور ـ خبرنگار
به فاصله کوتاهی بعد از پایان تنش‌های نظامی در خلیج‌فارس، حالا بار دیگر نشانه‌های بازگشت این تنش‌ها در عراق نمایان شده است؛ آن هم درحالی‌که یک‌ماه از استعفای نخست‌وزیر و ادامه بحران سیاسی این کشور جنگ‌زده می‌گذرد. نقطه آغاز این تنش‌ها، حملات جسته و گریخته موشکی و راکتی به پایگاه‌های میزبان نیروهای نظامی آمریکا در عراق بود؛ موجی که در آخرین حادثه، مرگ یک پیمانکار وابسته به پنتاگون در پایگاه k1 در استان الانبار را به‌دنبال داشت. دولت آمریکا این حادثه را عبور از خط قرمز خوانده و بعد از گذشت 2روز، با حمله‌ای مرگبار به 5پایگاه نظامیان حشد شعبی (گردان‌های حزب‌الله) در منطقه القائم (مرز سوریه و عراق) به آن پاسخ داد. به گفته سخنگوی پنتاگون، این حمله توسط 3جنگنده F15 و از پایگاه هوایی عین‌الاسد در غرب عراق صورت گرفته؛ همان پایگاهی که پیش از این میزبان دونالد ترامپ و معاونش، مایک پنس بوده و البته در جریان حملات راکتی اخیر هم یک‌بار مورد هدف قرار گرفته است. به گفته جواد الربیعاوی، از مقامات ارشد سازمان حشد شعبی، حملات آمریکا دست‌کم 25کشته و بیش از 50مجروح بر جای گذاشته است. مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا دقایقی بعد از انجام عملیات به خبرنگاران، گفت: این حملات موفقیت‌آمیز بوده و در صورت لزوم، اقدامات بیشتری هم برای دفاع از امنیت نیروهای آمریکا و بازدارندگی در عراق انجام خواهیم داد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا نیز در صفحه توییتر خود ادعا کرد: هرگز از کنار حملات دشمنانه ایران و متحدانش به زنان و مردان آمریکایی نخواهیم گذشت. این عملیات و سایر گزینه‌های احتمالی برای پاسخ به ایران به اطلاع رئیس‌جمهور ترامپ رسیده است. پمپئو پیش از اجرای این عملیات در سفری از پیش تعیین نشده وارد عراق شده و از پایگاه هوایی عین‌الاسد (محل آغاز عملیات) در غرب این کشور بازدید کرده بود.
اجماع علیه آمریکا در عراق
واکنش‌ها به حمله خونین آمریکا به منطقه القائم از همان ساعات پایانی روز یکشنبه در میان سیاستمداران و رسانه‌های عراق شروع شد. پیش از همه، عادل عبدالمهدی که اکنون به‌عنوان رئیس دولت موقت عراق تا زمان انتخاب نخست‌وزیر جدید مشغول کار است موضعی تند نسبت به اقدام آمریکا گرفته و حتی کاردار سفارت این کشور در بغداد را احضار کرد. علاوه بر او، سایر رهبران عراقی نیز، ازجمله برهم صالح، عمار حکیم، نوری مالکی و مقتدی صدر در پیام‌هایی جداگانه حملات آمریکا را محکوم کرده و خواستار رسیدگی به این حادثه در پارلمان عراق شدند. اگرچه این واکنش‌های سیاسی طیف گسترده‌ای را در برگرفته اما بدون شک همچون گذشته فاقد تأثیر جدی بر معادلات میدانی عراق است؛ چرا‌که بخش عمده این واکنش‌ها با وجود محکومیت اقدامات آمریکا، فاقد سازوکاری ملی برای پیشگیری از تکرار چنین حوادثی در عراق است. از سوی دیگر، مرجعیت نجف در پیامی ضمن محکومیت هرگونه حمله خارجی خواستار احترام به حاکمیت ملی عراق و جلوگیری از تبدیل این کشور به میدانی برای تسویه حساب خارجی شده.
با این حال، مواضع شبه‌نظامیان حشد شعبی (که اکنون بخش قابل‌توجهی از آنها به عضویت رسمی ارتش عراق درآمده‌اند) و همچنین نیروهای سیاسی نزدیک به آنها بسیار تندتر از جریانات سیاسی و مذهبی عراق بوده است. در این زمینه، حزب‌الله عراق با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد: از امروز نبرد ما با مزدوران و نیروهای آمریکایی وارد مرحله تازه‌ای شده است و دیگر محاسباتی که ما را از پاسخ به جنایات این کشور باز دارد در کار نیست. حزب‌الله در آماده‌باش کامل به سر می‌برد و بررسی‌ها تا انتخاب بهترین گزینه برای پاسخ به حملات آمریکا ادامه خواهد داشت. هادی العامری، رئیس ائتلاف فتح و از فرماندهان سابق حشد شعبی در نبرد با داعش نیز با صدور بیانیه‌ای، گفت: حمله آمریکا به پایگاه‌های حشد شعبی و قتل جوانان این کشور بی‌پاسخ نمی‌ماند، زمان خروج نیروهای آمریکا از عراق فرارسیده است. همچنین ابومهدی المهندس، فرمانده نظامی حشد شعبی نیز در اظهارنظری کوتاه اعلام کرد: پاسخ به تجاوز نظامی آمریکا، پاسخی سخت خواهد بود.
عراق؛ گرفتار چرخه باطل ناامنی
درحالی‌که انتظار می‌رفت پایان جنگ 4ساله عراق با داعش، مقدمه‌ای برای خیزش این کشور و از سرگیری حرکتش در مسیر توسعه و پیشرفت باشد، بار دیگر عراق به صحنه ناآرامیهای نظامی و نبردهای نیابتی میان قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است. عزت الشابندر، سیاستمدار و نماینده سابق پارلمان عراق در این‌باره می‌گوید: تلاش عراق برای خروج از وضعیت کنونی و ارتقا به جایگاه بازیگری تأثیرگذار در سطح منطقه بر کسی پوشیده نیست. اما آمریکا به هیچ عنوان این نقش جدید از عراق را نپذیرفته و بر باقی ماندن بغداد در نقش سابق (میدانی برای تسویه‌حساب‌های منطقه‌ای و نیابتی) اصرار دارد. بدون شک تا زمانی که یک سرباز آمریکایی در عراق باقی بماند، حاکمیت ملی این کشور مرتبا نقض خواهد شد.
چرا گذرگاه قائم مهم است؟
اگرچه آمریکا به‌طور رسمی حمله هوایی به منطقه قائم را پاسخی به حملات راکتی به پایگاه‌های خود و مرگ یک نیروی پیمانکار این کشور عنوان کرده اما مواضع حشد شعبی در منطقه قائم پیش از این هم مورد تهاجم نیروهای آمریکایی و اسرائیلی قرار گرفته است. گذرگاه مرزی قائم-البوکمال میان عراق و سوریه نقطه اتصال زمینی محور مقاومت و متحدان ایران در کشورهای عراق، سوریه و حتی لبنان به شمار می‌رود و به این دلیل از حساسیت بالایی برای آمریکا، اسرائیل و حتی عربستان برخوردار است. تمام اینها در حالی است که یکی از زمینه‌های اعمال فشار گسترده علیه عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر سابق عراق نیز اصرار او بر گشایش گذرگاه مرزی قائم- البوکمال بود؛ امری که با انتقادت گسترده‌ای از سوی مخالفان وی در داخل و خارج از عراق روبه‌رو شد.
در همینه زمینه :
