ایران، هفتمین تولید‌کننده گازهای گلخانه‌ای جهان

زهرا رفیعی/خبر‌نگار

جهان در حال گرم‌شدن است و ایران و خاورمیانه دوبرابر دیگر نقاط جهان در معرض گرمایش قرار دارد! چون مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای و تخریب تالاب‌ها و پوشش گیاهی زمین از آغاز قرن بیستم شدت گرفته است. اما این روزها و درحالی‌که گرمای شدید هوا، خوزستان و هرمزگان را حتی تا مرز تعطیلی هم پیش برده، مسئولان وزارت نیرو نسبت به‌شدت مصرف انرژی در شهرهای بزرگ هشدار می‌دهند. هرچه برق بیشتری مصرف کنید نه فقط به گرمایش جهان کمک کرده‌اید که هموطنان جنوبی‌مان را هم بیشتر در تنگنا و رنج ناشی از گرما قرار داده‌اید. گواینکه اگر برق جیره‌بندی شود این رنج و ناراحتی برای هموطنان جنوبی‌مان که چندبرابر ما باید با گرما دست و پنجه نرم کنند، بیشتر می‌شود.

مصرف انرژی در ایران 2.5برابر جهان است
درحالی‌که ایرانی‌ها 2.5برابر میانگین جهانی در ساختمان انرژی مصرف می‌کنند، کارشناسان می‌گویند راندمان نیروگاه‌های کشور در تولید برق مصرفی در ساختمان‌ها 33 تا 37درصد است؛ یعنی از 3واحد انرژی که برای تولید برق در نیروگاه‌ها هزینه می‌شود، فقط یک‌سوم به انرژی الکتریکی تبدیل می‌شود و مابقی در فرایند تولید، تلف می‌شود و به شکل انتشار کربن در جو به‌طور مستقیم به محیط‌زیست آسیب وارد می‌کند. اطلس جهانی کربن نیز اخیرا ایران را با 672میلیون تن انتشار سالانه دی‌اکسیدکربن، هفتمین کشور تولید‌کننده گازهای گلخانه‌ای معرفی کرده است که این امر ضرورت بهینه‌سازی‌ مصرف انرژی در ساختمان‌ها را دوچندان کرده است.
پروژه «بهینه‌سازی‌ انرژی و محیط‌زیست در ساختمان» که با همکاری صندوق تسهیلات جهانی محیط‌زیست (GEF)، برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری از سال2017 در ایران آغاز به‌کار کرده است اکنون تلاش می‌کند تا مصرف بی‌رویه انرژی در ایران را کاهش دهد. نسیم شکاری  -مدیر ملی این پروژه- با اشاره به اینکه قانون بهینه‌سازی مصرف انرژی 10سال است که تصویب شده ولی هیچ‌گاه به درستی اجرا نشده، می‌گوید: 400ساختمان به‌صورت پایلوت در تهران از میان ساختمان‌های دولتی و خصوصی انتخاب شده‌اند تا مصرف انرژی را در آن با کمک خودشان بهینه کنیم. هدف پروژه، ایجاد بازار بهینه‌سازی‌ مصرف انرژی است که اجرای آن بدون فرهنگسازی و تغییر رفتار در مردم امکان‌پذیر نیست.

پرداخت سالانه 45هزارمیلیارد تومان یارانه انرژی در ایران
او در مورد اهمیت بهینه‌سازی مصرف انرژی در جمع خبرنگاران محیط‌زیست می‌افزاید: ایران جزو 10کشور نخست تولید‌کننده گازهای گلخانه‌ای در دنیاست و در سال2015 متأسفانه به رتبه پنجم هم رسید. به گفته او، شدت مصرف انرژی از سال1970 تا 2015 در جهان حدود 5برابر افزایش یافته است. شدت انرژی یک کشور، شاخصی است که از تقسیم میزان مصرف کل انرژی بر ارزش‌افزوده کل کشور به‌دست می‌آید؛ یعنی مصرف انرژی نسبت به هزار دلار، از 1/0دلار به 5/0تبدیل شده است. این نشان می‌دهد که نه‌تنها ارزش‌افزوده‌ای تولید نکرده‌ایم بلکه انرژی بیشتری هم مصرف کرده‌ایم. در ایران نیز سالانه چیزی حدود 45هزارمیلیارد تومان یارانه انرژی پرداخت می‌شود، ما نمی‌گوییم نباید انرژی مصرف کنیم، نکته این است که با مصرف بهینه‌انرژی در ساختمان‌ها، در شرایطی که قیمت انرژی در ایران بسیار پایین است، می‌توان 20تا 25درصد صرفه‌جویی کرد. هدف ما این است که بتوانیم تا 60درصد در ساختمان‌های جدید مصرف انرژی را کاهش دهیم. اگرچه بخشی از اتلاف انرژی در ساختمان‌ها در کشور به‌دلیل نحوه طراحی و ساخت ساختمان‌هاست ولی تجربه جهانی نشان داده فرهنگسازی در کاهش مصرف انرژی مؤثر بوده است.
نوید باقری -کارشناس فنی پروژه بهینه‌سازی‌ انرژی و محیط‌زیست در ساختمان- در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید: علت بزرگ‌ترین مشکل زیست‌محیطی جهان یعنی تغییر اقلیم، بخش انرژی است. مصرف‌کننده‌های اصلی انرژی، در 4بخش ساختمان، صنعت، حمل‌ونقل و کشاورزی هستند. در اکثر کشور‌ها سهم بخش ساختمان از کل مصرف انرژی هر کشوری، 33 از 40 است؛ در ایران نیز بیش از یک‌سوم کل مصرف انرژی به ساختمان‌ها اختصاص دارد؛ در نتیجه مصرف بهینه‌انرژی در این بخش تأثیر مستقیمی روی بهبود وضعیت محیط‌زیست دارد.
بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش ساختمان در 2مرحله ساخت ساختمان و بهره‌برداری از آن امکان‌پذیر است. نوید باقری، مهندس سیستم‌های انرژی، درباره نقش مردم در مصرف بهینه انرژی و تأثیر آن در حفظ محیط‌زیست می‌افزاید: مسئولیت مردم در استفاده از انرژی در ساختمان در بخش بهره‌برداری نمود پیدا می‌کند. شهروندان باید بدانند که به ازای هر واحد انرژی که در خانه مصرف می‌کنند دوبرابر آن به محیط‌زیست آسیب می‌رسانند.
این کارشناس با اشاره به اینکه در گذشته ساعت اوج مصرف برق در تابستان بین 20تا 24 بود، گفت: با فراگیر شدن استفاده از وسایل سرمایشی هم‌اکنون ساعات 12تا 16بعداز‌ظهر نیز به ساعات اوج مصرف اضافه شده است؛ به‌طوری که در تابستان سال گذشته شهروندان زیادی قطعی برق را تجربه کردند. وقتی مصرف لحظه‌ای برق از حداکثر توان نیروگاه‌ها بیشتر شود، قطعی برق رخ می‌دهد. مردم می‌توانند با صرفه‌جویی 5  تا10درصد که به اندازه خاموش کردن 2،3 لامپ در خانه است از قطعی برق کشور جلوگیری به‌عمل آورند. شما می‌توانید حتی با تنظیم دمای دستگاه تهویه هوا روی عدد 26-25 (در تابستان) و 21-20 (در زمستان) در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنید. با هر یک درجه کاهش دمای وسیله سرمایشی در تابستان شما 5درصد بیشتر انرژی مصرف می‌کنید.

   بازار بهینه‌سازی‌ انرژی چیست؟

نوید باقری می‌گوید: در زمانی که «اوج بار» است اگر بیشتر از استاندارد، برق مصرف کنید باید اضافه‌بها پرداخت کنید و اگر در ساعات «کم‌باری»، نیاز‌های خود به انرژی برق را تامین کنید، به شما مبلغی به‌عنوان تشویقی پرداخت می‌شود. دولت‌ها برای توسعه و فرهنگسازی در استفاده بهینه از انرژی، دست به چنین تغییراتی در بازار انرژی می‌زنند. با توجه به هزینه‌های بالایی که دولت برای یارانه بخش انرژی پرداخت می‌کند (45هزار میلیارد تومان در سال) به‌دنبال ایجاد بازار بهینه‌سازی‌ انرژی است. آیین‌نامه این بازار در اسفند سال 96 در هیأت وزیران به تصویب رسید. این بازار به‌دنبال آن است که مردم از صرفه‌جویی مصرف انرژی در خانه بیشتر منتفع شوند. این کار درنهایت به نفع مصرف بهینه‌انرژی، پرداخت کمتر یارانه از سوی دولت و آسیب کمتر به محیط‌زیست است. ما به‌عنوان شهروندان در قبال مصرف منابع طبیعی و انرژی که تجدیدناپذیرند و نیز آسیب به طبیعت، در برابر آیندگان مسئولیت اجتماعی داریم؛ پس انرژی را باید درست مصرف کرد.