چگونه ایستگاه‌های مترو را جذاب‌تر کنیم؟
شگفتی‌های زیرزمین
درباره کاربری‌های خلاقانه از فضای مترو در کشورهای مختلف
سمیرا مصطفی‌نژاد
شهرت متروی پاریس با شهرت خود شهر برابری می‌کند، شاید به این دلیل که یکی از قدیمی‌ترین سامانه‌های مترو در جهان است که از سال 1900میلادی، بیش از 119سال پیش، تاسیس شده‌است. از آنجا که مترو یکی از ارزان‌ترین و در دسترس‌ترین شیوه‌های حمل‌ونقل عمومی در کلانشهر‌ها به شمار می‌رود، نخستین گزینه مسافران و توریست‌ها برای سفر درون‌شهری به شمار می‌رود. اگر به پاریس سفر کرده باشید و تعریف متروی پاریس را از قبل شنیده باشید، با ورود به ایستگاه‌های متروی این شهر بهت‌زده خواهید شد؛ زیرا معمولا تصویری که در برابر چشمتان قرار دارد با تصور ذهنی‌ای که از یکی از مشهورترین سامانه‌های متروی جهان دارید زمین تا آسمان تفاوت دارد: راهروهای طولانی کثیف و معمولا بدبو، ایستگاه‌های فرسوده و کهنه و در کنار تمامی اینها، حس ناامنی خفیفی که در راهروهای بدون دوربین مداربسته تعقیبتان خواهد‌کرد، زیرا پاریس در کنار تمامی حسن‌شهرتش، جیب‌برهای مشهوری هم دارد. با این‌همه، شهرداری پاریس از بخش‌هایی از همین تونل‌های نه چندان زیبا و تمیز توانسته به بهترین شکل ممکن بهره برد، آن‌هم در راستای معرفی میراث تاریخی و هنری شهر.
ایستگاه مترو به مثابه موزه
متروی کهنسال پاریس با 245 ایستگاه و وسعتی برابر 9/86کیلومترمربع، جذابیت‌های منحصر به‌فردی نیز دارد. مشهورترین این جاذبه‌ها، سردر ایستگاه‌های متروی پاریس است که توسط معمار مشهور فرانسوی و یکی از نخستین هنرمندان پیشگام در هنر نو یا آرت نووا، هکتور گیمار طراحی و ساخته شده‌اند. گیمار از پیشگامان معماری مدرن، کار ساخت سردرهای متروی پاریس را تا سال 1913به پایان رساند و اکنون ورودی هر یک از این ایستگاه‌ها، با قدمتی بیش از 100سال، به اثری هنری و تاریخی تبدیل شده است. بیشتر ایستگاه‌های متروی پاریس قدمتی بالای 100سال دارند و چند ایستگاه در این سامانه به‌عنوان نمایشگاه آثار تاریخی که با مقصد نهایی ایستگاه نیز در ارتباط است، مورد استفاده قرار گرفته‌اند.
ایستگاه لوور ریوولی یکی از مشهورترین این ایستگاه‌هاست که از زیر موزه لوور عبور می‌کند و دیوارهایش با شبیه‌سازی‌هایی از مجسمه‌های باستانی درون موزه تزیین شده است. درواقع اگر صدای قطار و مسافران را نادیده بگیرید، آثار تاریخی و نورپردازی این ایستگاه، آن را بیشتر به بخشی از موزه لوور شبیه ساخته‌است تا ایستگاه مترو. در ایستگاه وارن متروی پاریس که از زیر موزه رودین عبور می‌کند نیز می‌توان نسخه‌هایی شبیه‌سازی شده از مجسمه‌های قدیمی، ازجمله مجسمه «متفکر» رودین، پدر مجسمه‌سازی مدرن جهان را مشاهده کرد. نام اولیه این مجسمه مشهور، در اصل با الهام از دانته، «شاعر» بود. این ایستگاه مانند موزه واقعی نیمکت‌هایی دارد تا افرادی که علاقه‌ای به بازدید از موزه‌های شلوغ پاریس ندارند، در زمان انتظارشان برای رسیدن قطار، از آثار هنری لذت ببرند. ایستگاه پان‌نوف پاریس نیز که به موزه پول پاریس منتهی می‌شود، خود یک موزه کوچک است که در آن 2مجموعه کوچک از سکه‌ها و ترازوهای قدیمی برای بازدید رایگان عموم به نمایش گذاشته شده است.
تبدیل تونل مترو به مسیر دوچرخه‌سواری
شرکت‌های معماری در کشورهایی که از سامانه متروی قدیمی برخوردارند، در سال‌های اخیر به فکر استفاده دوباره از تونل‌های متروکه مترو در شهر لندن و یک تونل قطار در ولز افتاده‌اند. شرکت معماری گنسلر از جمله این شرکت‌هاست که طرح تبدیل تونل‌های بی‌استفاده متروی لندن به مسیرهایی ویژه عابران پیاده و دوچرخه‌سواران را به شهرداری لندن داده‌است؛ طرحی که در ولز نیز در دست اجراست. این طرح که جایزه بهترین طراحی در رقابت جوایز نقشه‌کشی لندن را به‌دست آورده‌است، مسیر زیرزمینی لندن نام دارد و می‌تواند تونل‌های مرده متروی لندن را به خیابان‌هایی زیرزمینی و زنده تبدیل کند. علاوه بر تبدیل شدن به مسیری ایمن و به دور از خطر ناشی از تردد خودرو برای عابران و دوچرخه‌سواران، کف این مسیرها از موزائیک‌هایی مجهز به حسگرهای حرکتی پوشانده خواهد شد که با عبور عابران و دوچرخه‌ها، انرژی حرکتی را به برق تبدیل خواهد کرد. همچنین در مسیر این تونل‌ها ایستگاه‌های اجاره دوچرخه نیز طراحی شده‌اند.
مسیر سبز توکیو
شرکت مدیریت متروی توکیو درحال اجرای پروژه‌ای متفاوت از هر پروژه مرتبط با مترو، زیر یکی از مسیرهای متروی شهر توکیو است: ایجاد یک مزرعه آب‌کشت. هدف از ایجاد چنین مزرعه‌ای زیر یکی از مسیرهای متروی کلانشهر توکیو، متنوع ساختن گونه‌های تجارت در فضای مترو است. چشم‌انداز نهایی از این مزرعه درحال شکل‌گیری که محیطی کاملا استریل و پاک دارد، فروش محصولات در رستوران‌های اطراف ایستگاه‌های مترو یا دستگاه‌های خودکار درون ایستگاه‌های مترو است. ایجاد چنین مزرعه بدون خاکی در فضایی از عمق زمین که در بیشتر شهرها بی‌استفاده محسوب می‌شود چندان غیرمنطقی نیست، آن‌هم در شهری که تراکم جمعیت، مدیران شهری را مجبور به احداث خطوط متعدد مترو کرده‌است، احداث خطوط متعدد مترو هزینه‌های نگهداری و تعمیرات و همچنین قیمت زمین شهرها را افزایش داده‌است. فروش محصولات این مزرعه به مشتریانی که پس از فاجعه سونامی فوکوشیما به محل تامین غذای خود وسواسی عجیب پیدا کرده‌اند، می‌تواند بازار خوبی برای اجرای پروژه‌های مشابه در دیگر مسیرهای مترو ایجاد کند.
ایستگاه مترو، گالری هنری
جایی در اعماق تونل‌های متروی نیویورک، در ایستگاهی متروکه که هرگز کامل نشد، گالری نقاشی شامل آثار بیش از 100 هنرمند خیابانی ایجاد شده است. این فضا وسعتی برابر یک زمین فوتبال دارد و 103نقاشی خیابانی در آن وجود دارد، اما نکته جذاب درباره نمایشگاه این است که افراد زیادی مکان دقیق آن را نمی‌شناسند. اما در پیچ‌در‌پیچ تونل‌های متروی دیگر شهرهای جهان، نمایشگاه‌های هنری مشهور و علنی‌ای وجود دارند که باعث شهرت این ایستگاه‌های مترو شده‌است. متروی استکهلم بهترین نمونه این گالری‌هاست که با عنوان طولانی‌ترین گالری هنری جهان شناخته می‌شود. بیش از 150هنرمند از جمله چند هنرمند مشهور سوئدی، از دهه 1950میلادی تا به امروز فضای تمامی 110کیلومتر مسیر متروی استکهلم را متحول ساخته‌اند. شهروندان در این شهر در ازای هزینه‌ای که برای سوار شدن به مترو پرداخت می‌کنند، از ایستگاهی به ایستگاه دیگر، تجربه‌های هنری متفاوتی را تجربه می‌کنند. ایستگاه سولنا سنتروم در متروی استکهلم اثری است که بیشتر به‌عنوان بیانیه سیاسی کارل اولوف بیورک و آندره آبرگ، خالقان این اثر، در قبال جنبش زیست‌محیطی سال1975 خلق شده‌است.
در همینه زمینه :
