به اندازه بزرگراه همت، زیرزمین!

مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار

هجدهم مهرماه سال گذشته بود که با حضور رئیس‌جمهور و همزمان با افتتاح 4ایستگاه جدید در خطوط 6 و 7متروی تهران، حفاری خط10 به‌عنوان نخستین خط از خطوط جدید چهارگانه پایتخت آغاز شد؛ خطی غربی -شرقی از وردآورد تا فلکه سوم تهرانپارس که پهنه شمالی شهر و مناطق و محله‌های کمتر برخوردار مانند منطقه22 را پوشش می‌دهد. این خط 43کیلومتر طول و 34ایستگاه دارد که 7ایستگاه آن تبادلی با دیگر خطوط مترو است. طول این خط تقریبا به اندازه اتوبان همت است، با این تفاوت که تمام این مسیر چندده‌کیلومتری باید زیرزمین حفاری شود. حدود 7‌ماه پس از آغاز حفاری نخستین خط جدید متروی تهران، در قالب یک بازدید میدانی از برخی از ایستگاه‌های فعال این پروژه، گزارشی از میزان پیشرفت و آخرین وضعیت خط 10 ارائه شد.

احداث ایستگاه به روش تراشه باز
اولین کارگاه برای بازدید میدانی ایستگاه کوهسار در منطقه5 است. در این ایستگاه تونل رمپ دسترسی به موقعیت ایستگاه به روش زیر زمینی درحال انجام است و از تونلی به طول 190متر تاکنون 30متر حفاری شده است. ایستگاه کوهسار یکی از ایستگاه‌های فاز نخست خط10 محسوب می‌شود که در آینده دستگاه تی بی‌ام(دستگاه مکانیزه حفار) از آن عبور خواهد کرد. ایستگاه میدان دهکده المپیک که تجهیز آن به سال1400 بازمی‌گردد، دومین کارگاه این پروژه بود که از آن بازدید عملی به میدان آمد. بیل مکانیکی عظیم‌الجثه‌ای درحال خاکبرداری بود و کارگران شمع‌های سازه نگهبان را حفاری می‌کردند. کارگاه میدان اتریش سومین مقصد بود. روش ساخت این ایستگاه تراشه باز است و کارگران و ماشین‌آلات مشغول احداث یک رمپ هستند که تاکنون 105متر آن حفاری شده است. علاوه بر ایستگاه اتریش، ایستگاه‌های جنت‌آباد، میدان المپیک و پژوهش نیز به روش تراشه باز ساخته می‌شوند. این روش ساخت با توجه به فضای باز کارگاه‌های احداث خط10 متروی تهران مناسب‌تر است. در این روش با حفاری عمودی تا عمق زمین ایستگاه احداث می‌شود. در روش دیگر ابتدا تونل حفاری می‌شود و سپس در فضای بسته تونل ایستگاه را در عمق زمین می‌سازند. کارگاه ایستگاه پژوهش، چهارمین مقصد است که در مرحله نصب شمع قراردارد.

حفاری خط10 از اینجا شروع شده است
ایستگاه نهایی، کارگاه دریاچه چیتگر است که حوالی ظهر به آنجا می‌رسیم. دستگاه تی‌بی‌ام غول‌پیکر و حدودا 100متری در این کارگاه قرار دارد و تاکنون 110متر از تونل را حفاری کرده است. کارگران پس از چند ساعت کار سخت و بی‌وقفه در عمق 20متری زمین مشغول استراحت هستند. مدیران پروژه می‌گویند پس از انجام یکسری کارهای مقدماتی ازجمله تعویض تسمه دستگاه تی‌بی‌ام، حفاری خط10 از حدود 10روز آینده به شکل جدی‌تر و با سرعت بیشتری پیش خواهد رفت. تی‌بی‌ام فعال در کارگاه میدان دریاچه پس از رسیدن به ایستگاه جنت‌آباد از شفت خروجی، خارج خواهد شد.

اولویت اجرایی خط 10
حسین نصر‌آزادانی، مجری خط10 متروی تهران درخصوص پروژه احداث نخستین خط از خطوط چهارگانه جدید شهر تهران که عملیات حفاری آن با دستگاه تی‌بی‌ام(دستگاه مکانیزه حفار تونل) رسما از 18مهرماه سال گذشته با حضور رئیس‌جمهور و همزمان با افتتاح 4ایستگاه خطوط6و 7 آغاز شده بود، می‌گوید: «احداث خط جدید 10متروی تهران در 2قطعه غربی(وردآورد تا نمایشگاه بین‌المللی) و قطعه شرقی (نمایشگاه بین‌المللی تا فلکه سوم تهرانپارس) در دستور اجرا قرار دارد. به‌دلیل اهمیت و اولویت اجرای قطعه غربی، فاز اول بهره‌برداری خط10 در قطعه غربی به‌طول 20.5کیلومتر حدفاصل ایستگاه‌های وردآورد تا میدان کتاب تعریف شده که در مرحله اول محدوده ایستگاه میدان دریاچه تا میدان کتاب شامل 14.5کیلومتر طول با 12ایستگاه است که 4ایستگاه آن به بهره‌برداری خواهد رسید و در مرحله دوم نیز از میدان دریاچه تا ایستگاه وردآورد به‌طول 6کیلومتر با 5ایستگاه که با ایستگاه وردآورد(تقاطع با خط 5مترو) بهره‌برداری خواهد شد. بدیهی است که مابقی ایستگاه‌ها در فاز اول بهره‌برداری به‌صورت عبوری ساخته خواهند شد به مرور به چرخه بهره‌برداری اضافه خواهند شد.» نصرآزادانی درخصوص این ایستگاه‌ها افزود: «میدان کتاب، ایستگاه تقاطعی با خط7، کوهسار، ایستگاه تقاطعی با خط6 و میدان‌های اتریش و دریاچه، 4ایستگاه فاز اول هستند. میدان دریاچه، چهارباغ، اردستانی، پژوهش و وردآورد هم 5ایستگاه فاز دوم قطعه اول پروژه خط10 متروی تهران را تشکیل می‌دهند.»


سال 1406 بهره‌برداری از فاز اول
 مجری خط10 متروی تهران در مورد زمانبندی برای تکمیل و بهره‌برداری از فاز نخست قطعه اول هم می‌گوید: «طبق زمانبندی انجام‌شده به شرط تامین به‌موقع اعتبار مورد نیاز پروژه، برای تکمیل فاز نخست از قطعه اول خط10متروی تهران شامل 14.5کیلومتر مسیر تونلی و 4ایستگاه بهره‌برداری، یک برنامه 4ساله داریم و این بخش انشا‌الله تا پایان سال1406 به بهره‌برداری خواهد رسید.»

تحویل و فعال‌سازی‌ 17ایستگاه و دپوی پارکینگ 40هکتاری
مجری خط10متروی تهران درخصوص میزان پیشرفت و آخرین وضعیت پروژه هم می‌گوید: «تا امروز 17کارگاه پروژه به شکل رسمی تحویل شده است. همچنین دپوی پارکینگ خط10متروی تهران به مساحت 40هکتار که یکی از بخش‌های اصلی پروژه محسوب می‌شود در منطقه 21و حوالی ایستگاه راه‌آهن ملکی که در آنجا نیز ایستگاه تقاطعی خواهیم داشت، تامین و تحویل شده است.» نصرآزادانی ادامه داد: «از 17کارگاه پروژه تا‌کنون 10کارگاه شامل پژوهش، اتریش، میدان دریاچه، میدان موج، دهکده المپیک، میدان ساحل، جنت‌آباد، کوهسار که ایستگاه تقاطعی با خط6 است، سردار جنگل و میدان کتاب فعال‌سازی‌ شده‌اند که این فعال‌سازی‌ در هرکدام از کارگاه‌ها متفاوت بوده و شامل موارد مختلفی ازجمله فنس‌کشی، سازه نگهبان، نصب شمع، تجهیز، خاکبرداری، احداث رمپ دسترسی، حفاری و... می‌شود. فعال‌سازی‌ و تحویل دیگر کارگاه‌های پروژه نیز در دست انجام است.»

تکمیل فاز دوم در سال 1408
نصرآزادانی در مورد زمان تکمیل فاز دوم پروژه هم می‌گوید: «اجرا و تکمیل فاز دوم هم به موازات فاز نخست و به‌صورت موازی پیش خواهد رفت و کارگاه ایستگاه‌های پژوهش، اردستانی، چهارباغ و وردآورد هم تحویل و تجهیز می‌شود. زمان تکمیل فاز اول و دوم از قطعه نخست خط 10مترو تهران 6ساله است و همانطور که اشاره شد، اگر در بحث تامین اعتبارات وقفه‌ای پیش نیاید و کارها طبق برنامه‌ریزی پیش برود، فاز دوم نیز انشا‌الله 2سال بعد یعنی در سال1408 تکمیل می‌شود و به بهره‌برداری می‌رسد.»

110متر حفاری تونل خط10 مترو
مجری خط10 متروی تهران درباره میزان حفاری انجام شده در این پروژه گفت: «درحال حاضر یک تی‌بی‌ام(دستگاه حفار مکانیزه) در پروژه وجود دارد. برای حفاری خط10 مترو استفاده از 5دستگاه تی‌بی‌ام برنامه‌ریزی شده است که فعلا در فاز اول قطعه نخست پروژه 3دستگاه تی‌بی‌ام خواهیم داشت. دستگاه تی‌بی‌ام شماره یک در کارگاه میدان دریاچه به سمت شرق فعال و تاکنون 110متر تونل احداث شده است. دستگاه تی‌بی‌ام شماره2 نیز که از تبریز بارگیری و حمل می‌شود، در کارگاه جنت‌آباد فعال خواهد شد. البته در این ایستگاه احداث شفت آغاز شده است. دستگاه تی‌بی‌ام شماره3 نیز در کارگاه میدان دریاچه به سمت غرب یعنی وردآورد و محل دپوی پارکینگ فعال می‌شود.»

اولویت با بخش غربی
 خط10 متروی تهران 7منطقه پایتخت شامل مناطق یک، 2، 3، 4، 5، 21و 22 را پوشش می‌دهد. در همین رابطه مجری خط10 تأکید می‌کند که در این پروژه اولویت احداث و تکمیل با بخش غربی آن است و در تکمیل صحبت‌های خود می‌گوید: «در پروژه خط10 متروی تهران اولویت با مسیر و ایستگاه‌های بخش غربی است، چراکه در این قسمت به‌ویژه در منطقه22و همچنین بخش‌هایی از منطقه5، با وجود بارگذاری جمعیت زیاد، با کمبود ایستگاه مترو روبه‌رو هستیم. همچنین در معابر بزرگراهی این بخش ازجمله بزرگراه‌های همت، حکیم، نیایش و تهران- کرج ترافیک‌های سنگینی وجود دارد که با بهره‌برداری از ایستگاه‌های غربی و دسترسی شهروندان به خطوط مترو، تا حدودی از این ترافیک کاسته خواهد شد.»

تأثیر خط10 بر خطوط2، 4و 5
دلیل اولویت داشتن بخش غربی پروژه صرفا شامل سبک‌تر شدن معابر بزرگراهی و دسترسی سریع‌ و آسان‌تر جمعیت قابل توجه این محدوده از پایتخت به مترو با توجه به کمبودهای این بخش در شرایط فعلی نمی‌شود و این موضوع بر افزایش بهره‌وری و بهبود خدمات‌رسانی شبکه مترو نیز تأثیر‌گذار است. مجری خط10 متروی تهران در این رابطه نیز می‌گوید: «با تکمیل و بهره‌برداری از ایستگاه‌های بخش غربی، خط5 مترو می‌تواند در ایستگاه ورد‌آورد با خط 10تبادل مسافر داشته باشد و با تکمیل و بهره‌برداری کامل از این خط جدید مترو، پیش‌بینی می‌شود که تا حدود 50درصد از مسافران خط5 مترو در ایستگاه وردآورد توزیع و سرشکن شده و با کاهش حجم مسافر، کیفیت سفر در آن افزایش یابد. علاوه بر این تکمیل خط10 مترو، روی کیفیت سفر خطوط2و 4 نیز تأثیر 40تا 50درصدی خواهد داشت و بخشی از بار جمعیتی در ایستگاه‌های ارم سبز و صادقیه به خط10 منتقل و در اینجا سرشکن‌ شده که این موضوع به ارتقای سفر با مترو در این خطوط منجر می‌شود. البته این تأثیر و کارکرد با تکمیل تمام مسیر و ایستگاه‌های خط10 متصور است.»