شوک‌قطر به بازار نفت

سیاوش فلاح پور/ خبرنگار
صبح روز گذشته، سعد بن شریده الکعبی، وزیر انرژی و رئیس اجرایی شرکت پترول قطر اعلام کرد که این کشور ظرف یک‌ماه آینده از سازمان اوپک خارج خواهد شد. بر این اساس، نشست آینده اوپک که در دی‌ماه برگزار می‌شود، آخرین نشست این سازمان بین‌المللی با مشارکت قطر به شمار می‌رود. او در نشست خبری که در محل وزارت انرژی قطر در دوحه برگزار شد، گفت: این تصمیم براساس اراده قطر برای تقویت نقش جهانی خود و همچنین برنامه‌ریزی‌های استراتژیک بلندمدت به‌منظور تمرکز بر سایر منابع درآمدی اتخاذ شده است. الکعبی تأکید داشت خروج قطر از اوپک تصمیمی سیاسی نبوده و هیچ ارتباطی با محاصره یکساله این کشور از سوی عربستان و امارات ندارد. به این ترتیب، حضور 75ساله قطر، به‌عنوان قدیمی‌ترین عضو اوپک در خاورمیانه و خلیج‌فارس به پایان می‌رسد؛ پایانی که منجر به افزایش 5درصدی قیمت نفت در بازارهای جهانی شده است.

انتشار این خبر در حالی است که طی ماه‌های گذشته، شایعاتی مبتنی بر خروج عربستان از اوپک منتشر شده بود؛ شایعاتی که البته سرانجام از سوی وزیر انرژی این کشور به‌طور قاطع تکذیب شد، اما هدف قطر از این تصمیم ناگهانی چیست؟ مسئله تمرکز بر «سایر منابع درآمدی» که از سوی بسیاری از مقامات این کشور در توجیه خروج قطر از اوپک عنوان شده دقیقا به چه چیزی اشاره دارد؟


تمرکز بر بازار گاز
براساس اعلام رسمی دولت قطر، این کشور قصد دارد طی یک دهه آینده میزان تولیدات گاز طبیعی خود را از 77میلیون تن در روز (تولید فعلی) به 110میلیون تن افزایش دهد. بر این اساس صادرات روزانه این شیخ‌نشین عربی از 4.8میلیون بشکه به 6.5میلیون بشکه افزایش خواهد یافت؛ امری که موقعیت قطر در بازار گاز را در جایگاهی استثنایی قرار می‌دهد. نکته قابل توجه اما این است که به گفته شرکت قطر پترول، این کشور برای انجام هیچ‌یک از پروژه‌های بزرگی که قرار است با هدف حفر و استخراج گاز انجام شود نیاز به استقراض خارجی نداشته و ظرف یک سال آینده اسامی شرکت‌های طرف قرارداد در این پروژه‌ها را اعلام خواهد کرد.

در حوزه سرمایه‌گذاری نیز قطر پترول اعلام کرده شرایط مشارکت در فرایند تولید گاز در داخل آمریکا را از طریق سرمایه‌گذاری در این کشور بررسی می‌کند. این در حالی است که با پایان پروژه گلدن باس، قطر به یکی از اصلی‌ترین منابع تأمین گاز آمریکا نیز تبدیل خواهد شد.

از سوی دیگر طی ماه‌های گذشته گزارش‌های مختلفی در منابع عربی و انگلیسی درباره رقابت میان قطر و رژیم اسرائیل در بازار گاز منتشر شده است. این گزارش‌ها به‌ویژه بعد از انتشار خبر قرارداد احداث خط لوله گاز بزرگ میان اسرائیل و اروپا با جدیت بیشتری دنبال می‌شود. یکی از نکات مهم مرتبط با این خط لوله تاریخی، سرمایه‌گذاری ابوظبی است؛ امری که نشان می‌دهد امارات با افزایش توان رژیم اسرائیل در باراز انرژی مشکلی ندارد. بر این اساس شاید بتوان درک بهتری از نزاع شدید میان قطر و امارات طی یک سال گذشته به‌دست آورد.


 تأثیر خروج قطر بر موقعیت اوپک
حمد آل ثانی، تحلیلگر قطری حوزه انرژی در این زمینه نوشته: اوپک به ابزاری در اختیار آمریکا، روسیه و عربستان برای بازی با قیمت نفت تبدیل شده و تا حد زیادی جایگاه تاریخی خود را از دست داده است. وضعیت این سازمان به‌گونه‌ای است که شاید طی 10سال آینده عملا منحل شود. شاید خروج قطر مقدمه خروج کشورهای دیگری از اوپک بشود. اما آیا واقعا خروج قطر آنگونه که تحلیلگران نزدیک به این کشور می‌گویند به اوپک آسیب می‌زند؟ پاسخ رویترز متفاوت است. این پایگاه خبری با بررسی میزان تولیدات نفت قطر و مقایسه آن با سایر کشورها، تأثیر خروج دوحه از اوپک را بسیار محدود ارزیابی کرده است. در این گزارش آمده: قطر تولیدکننده بزرگی نیست، البته نقش مهمی در تاریخ اوپک ایفا کرده است. این کشور در مجموع حدود 600هزار بشکه در روز نفت تولید می‌کند؛ درحالی‌که این رقم در مورد عربستان سعودی، 11میلیون بشکه در روز است. اقدام دوحه مبنی بر خروج از اوپک معقول است چرا که آینده اقتصاد این کشور به گاز بستگی دارد، اما نمی‌توان این تصمیم را به دلایلی همچون وضعیت داخلی اوپک یا مسائلی از این دست نسبت داد. به‌نظر می‌رسد دوحه با اعلام ناگهانی این خبر به‌دنبال وارد آوردن نوعی شوک سیاسی به رقبای عرب خود در خلیج‌فارس بوده است.