عقب‌نشینی روس‌ها با برخورد دیپلماتیک ایران

حسین ارجلو- دبیر گروه بین‌الملل

«روسیه به‌عنوان کشور دوست، بر احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران تأکید کرد»؛ این بخشی از گزارش ایرناست که درباره دیدار کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو، با میخائیل باگدانف، معاون وزیر خارجه و نماینده ویژه رئیس‌جمهور روسیه در امور خاورمیانه و آفریقا منتشر شده است. بنا بر این گزارش، در این دیدار موضوعات مختلفی ازجمله آخرین وضعیت روابط دوجانبه بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه مورد بحث و بررسی قرار گرفته و طرف روسی در واکنش به اخبار منتشره درخصوص نشست مشترک اخیر وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه، بر مواضع ثابت کشورش در قبال جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان کشور دوست همراه با احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی ایران تأکید کرده است.
این دیدار پس از آن انجام شد که بیانیه پایانی ششمین نشست راهبردی وزرای خارجه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه که در آن برادعای مالکیت امارات عربی متحده بر جزایر سه‌گانه ایرانی تأکید شده بود، اعتراض ایران را در پی داشت و باعث شد تا تهران الکسی ددوف، سفیر روسیه را فراخوانده و مراتب اعتراض ایران به مطالب مندرج در بیانیه به وی ابلاغ شود.
ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، هفته گذشته در واکنش به این بیانیه بر تعلق ابدی این جزایر به ایران تأکید و اعلام کرده بود که صدور این گونه بیانیه‌ها با روابط دوستانه ایران و همسایگان مغایرت دارد.

ایرادهای اساسی به مواضع روسیه
روسیه در شرایطی از مواضع پیشین خود عقب‌نشینی کرده که جلیل رحیمی جهان‌آبادی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی همسو با دولت تأکید کرده بود که ایران درخصوص حاکمیت بر جزایر سه گانه و حفظ تمامیت ارزی خود با هیچ‌کسی تعارف ندارد. به‌گفته این نماینده، مواضعی که روسیه در پایان گفت‌وگوهای استراتژیک بین شورای همکاری خلیج‌فارس و روسیه داشت، با 2 ایراد اساسی روبه‌رو بود؛ در وهله اول حمایت از مواضع امارات است. درصورتی‌که موضع امارات این است که بحث جزایر سه‌گانه به دیوان بین‌المللی و دادگاه عدل بین‌المللی ارجاع شود که این موضوع خلاف حقوق بین‌الملل است و روس‌ها نمی‌توانند درخصوص بخشی از سرزمین یک کشور اظهارنظر کنند و درخواستی مبنی بر دیوان بین‌الملل و دادگستری داشته باشند. در وهله دوم این نکته حائز اهمیت است که ایران شامل پیمان شانگهای است و در اساسنامه شانگهای به صراحت آمده که کشورهای عضو باید به تمامیت ارضی، حدود مرزی و امنیت یکدیگر احترام بگذارند.

جزایر همیشه ایرانی
وزارت خارجه دولت ابراهیم رئیسی پیش از این نیز بارها جزایر سه‌گانه را جزء جدایی‌ناپذیر و ابدی خاک جمهوری اسلامی ایران خوانده و هرگونه ادعایی را در این زمینه محکوم کرده‌ بود. به‌عنوان مثال، هفتم مهر‌ماه ۱۴۰۱ بود که هیأت جمهوری اسلامی ایران در هفتاد و هفتمین نشست عالی‌رتبه مجمع عمومی سازمان ملل و در فرصت حق پاسخ‌دهی، به ادعای بی‌اساس وزیر امور همکاری‌های بین‌المللی امارات عربی متحده درخصوص جزایر سه گانه ایرانی، پاسخ داد و گفت که تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران و حاکمیت آن بر جزایر ایرانی قابل مذاکره نیست و این جزایر ایرانی بوده، ایرانی است و ایرانی می‌ماند. در پی بیانیه چین و شورای همکاری خلیج‌فارس در آذر ۱۴۰۱ هم که در آن ادعاهای بی‌اساسی درباره برنامه هسته‌ای ایران و همچنین جزایر سه گانه ایرانی مطرح شد، سفیر چین در تهران به وزارت خارجه فراخوانده و نسبت به این موضوع به وی اعتراض شد. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران، در آن زمان در توییتی بر ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران تأکید کرده و اعلام کرد که «جزایر سه‎گانه ابوموسی، تنب کوچک و تنب بزرگ در خلیج‌فارس، اجزای جدایی‌ناپذیر خاک پاک ایران است و به مام میهن تعلق ابدی دارند و تهران در ضرورت احترام به تمامیت ارضی ایران با هیچ طرفی تعارف ندارد.» یک هفته بعد نیز محمد کشاورز زاده، سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در پکن، گفت که در دیدار با مقامات عالی چین ضمن ارائه یادداشت اعتراضیه، خواستار توجه دستگاه دیپلماسی چین به حساسیت‌های منطقه‌ای شده است. به‌گفته کشاورز زاده، طرف چینی با تأکید مجدد بر احترام به تمامیت ارضی ایران، روابط 2 کشور را راهبردی و برنامه ۲۵ ساله در منطقه غرب آسیا را که فقط با ایران منعقد شده را حاکی از آن دانسته است.

استانداردهای دوگانه
با وجود برخورد دیپلماتیک وزارت امورخارجه با موضوع همراهی روسیه با مواضع غیر‌قابل‌قبول و نامشروع امارات که عقب‌نشینی روسیه را در پی داشت، جریان‌هایی در کشور، در حالی این رویکرد را ناکافی می‌دانند که پیش از آن، در قبال برخی از مواضع سیاستمداران داخلی علیه تمامیت ارضی یا سکوت پیشه کرده بودند و یا واکنشی حداقلی داشتند.
به‌عنوان نمونه، محمود صادقی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در اردیبهشت‌ماه 96توییتی با این محتوا منتشر کرد: «ما می‌توانیم با تغییر کاربری یکی از جزایر سه‌گانه کشورمان در خلیج‌فارس و واگذاری آن به کشور برادر امارات درآمدمان را گازانبری چندین برابر کنیم»! نکته مضحک ماجرا اینجاست که همین فرد سال گذشته با انتشار توییتی به وزارت خارجه اعتراض کرده بود که چرا برخوردش با بیانیه مشترک چین و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج‌فارس ضعیف بوده است!
افزون بر این، ابوالفضل ظهره‌وند، سفیر پیشین ایران در ایتالیا و افغانستان در سال 99اظهار کرده بود که در دولت اصلاحات، افرادی بودند که طرح داده و حتی پنهانی مذاکره کردند که جزایر تنب بزرگ و کوچک را در ازای احیای روابط ایران با کشورهای منطقه واگذار کنند. با این حال، ارکان جریان اصلاحات نسبت به این مسئله واکنشی نشان ندادند و شائبه‌ها درباره صحت این ادعا تقویت شد.
نکته پایانی اینکه هیچ جریانی در کشور در ایجاد رویه یک بام و دو هوا و اتخاذ استانداردهای دوگانه در قبال تمامیت ارضی مجاز نیست و همه باید فارغ از هر نوع نگاه و سلیقه سیاسی، یک صدای واحد علیه هر نوع ادعای ارضی و مداخله نابه جای دیگران باشند.