نوروز؛ یک جشن و چند دنیا
نوروز، احتمالا ایرانی‌ترین جشن دنیاست؛ چنان ایرانی که در کشورهای دیگر، به‌درستی آن را جشن سال نوی ایرانی می‌خوانند، اما در این عبارت، ایران فراتر از جغرافیای امروزی است؛ از مرزهای سیاسی عبور می‌کند و به روزهای اوج گسترش تمدنی‌اش می‌رسد.
نوروز را علاوه بر ما، مردم زیادی، مثل ما و چه بسا متعصبانه‌تر از ما در سراسر دنیا برگزار می‌کنند و مهم‌ترین جشن سال برای آنهاست. در تاجیکستان، در افغانستان، در بخش‌های وسیعی از سوریه و ترکیه و عراق، در هند و حتی چین و روسیه و به لطف ایرانی‌های مهاجرت کرده در گوشه گوشه دنیا، نوروز جشنی عزیز و رویدادی برای با هم بودن است.
بیش از 300میلیون نفر، شاید به‌خاطر مرزهای جغرافیایی و خصم‌های سیاسی جدا از هم، اما همزمان با هم، با رسیدن بهار، از روی آتش می‌پرند، موسیقی‌های محلی و قومی می‌نوازند، شعر می‌خوانند، وجب به وجب خانه‌هایش را تمیز می‌کنند، غذاها و شیرینی‌های خانگی می‌خورند و البته مهم‌تر از همه، دیداری تازه می‌کنند و در یک کلام، به بهار خوشامد می‌گویند.
به گزارش نشنال‌جیوگرافی، این جشن، مذهبی نیست اما گفته می‌شود که ریشه‌هایش به دین زرتشت، یکی از قدیمی‌ترین ادیان توحیدی دنیا بازمی‌گردد؛ با 3هزار سال سابقه. نوروز هم از مسیحیت و هم از اسلام قدیمی‌تر است. با آمدن اسلام به ایران، عناصر و نشانه‌های اسلامی هم به این جشن مردمی اضافه و مسلمانان هم بزرگ داشته شدند.
هرچند اصول اساسی یکی است؛ کشورهای مختلف آیین‌ها و سنت‌های خاص خود را در نوروز دارند که کمی با هم تفاوت دارد. نوروز در سال2016 به‌عنوان میراث‌فرهنگی و معنوی بشر در یونسکو ثبت شده است.
آذربایجان؛ بازگشت به گذشته
نوروز درجمهوری آذربایجان، ریشه‌ای عمیق دارد و نشانه‌اش این است که حتی در دوران ممنوعیت برگزاری آن در دهه‌های حاکمیت شوروی هم از بین نرفت. مراسم با چهارشنبه‌سوری در پیش از نوروز شروع می‌شود و پختن شیرینی‌های خانگی ازجمله باقلوا و شکربورا یکی از سنت‌های همیشگی است. چیدن سفره هفت‌سین بر دور یک ظرف سمنو، در آذربایجان همگانی است و عیدی دادن به کودکان هم رونق زیادی دارد. برگزاری جشن‌های خیابانی و نمایش‌های سنتی، زیارت اهل قبور و رنگ کردن تخم‌مرغ، از دیگر آیین‌های آشنای نوروز در آذربایجان هستند.
افغانستان؛ خانه معنوی نوروز
در برخی داستان‌های اساطیری آمده که نوروز از بلخ، شهری که در افغانستان امروزی واقع شده شروع شده است. در این‌باره البته اختلاف‌نظرهای زیادی وجود دارد. در طول تاریخ، مردم در نوروز به‌صورت سنتی به شهر مزارشریف در ولایت بلخ می‌رفته‌اند تا در مراسم گل‌سرخ شرکت کنند؛ این مراسم، بزرگداشتی برای 40روز ابتدای سال و آمدن بهار است. بزکشی، ورزش ملی افغانستان، بازار داغی در نوروز دارد. در مراسم نوروزی در افغانستان، پیدا کردن کلوچه نوروزی (که نوعی نان برنجی است) همیشه آسان است و تا دلتان بخواهد «سبزی چلو» (گوشت بره و پلوی پخته شده با اسفناج) و 7میوه (سالادی از میوه‌هایی که در شربت خوابانده شده‌اند) می‌بینید.
آسیای میانه؛ جشنی برای همه
نوروز در تمامی 5کشور آسیای میانه - قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قرقیزستان و ازبکستان- جشن گرفته می‌شود. همچون آذربایجان، برگزاری آن در دوران اتحاد جماهیر شوروی ممنوع بود، اما همچنان زنده ماند. پختن غذاهای محلی، دورهمی‌های خانوادگی، جشن‌های پرزرق و برق خیابانی و برگزاری ورزش‌های عشایری، آیین‌هایی است که در سراسر این کشورها در نوروز برگزار می‌شود. قزاق‌ها در ««نئوریز» چادرهای معروف عشایری خود را علم و دستارخان (سفره‌ای پر از غذا و خوراکی) در آن پهن می‌کنند. در قرقیزستان، نوروز (Nooruz) آب نشانه سلامتی و بهبودی است و در خانه‌ها ظرف‌های مخصوص آب چیده می‌شود و البته در تاجیکستان هم نوروز، در بالاترین سطح و به‌عنوان بزرگ‌ترین جشن ملی، برگزار می‌شود.
کردها؛ جشن هویت
به جز ایران، نوروز در کشورهای عراق، ترکیه و سوریه، چندان مورد استقبال رسمی نیست، اما این دلیل نمی‌شود که چند ده میلیون کرد که در این کشورها زندگی می‌کنند، بزرگ‌ترین جشن‌شان را فراموش کنند. خوش‌اقبال‌ترین کردهای خاورمیانه طبیعتا کردهای ایران هستند که همزمان با تمام کشور، نوروز را جشن می‌گیرند. کردها، ارتباطی قلبی هم با این مراسم دارند؛ آنها معتقدند که کاوه، یک آهنگر کرد بود که ضحاک را در نوروز شکست داده است. به همین خاطر است که نوروز برایشان نه‌تنها سرآغاز سال نو، که نشانی از هویت و آزادی آنهاست. کردها، بزرگ‌ترین مراسم چهارشنبه‌سوری دنیا را دارند و مثل هر مناسبت دیگری، رقص کردی‌شان هم برقرار است.
کشورهای دیگر
زرتشتیان هند که قرن‌ها پیش به این کشور کوچ کردند، اقلیتی هستند که همچنان نوروز را در این کشور جشن می‌گیرند. در غرب چین، نوروز برای اویغورها، اقلیت مسلمان تحت ستم منطقه سین‌کیانگ، جشنی باستانی و مهم است.
در جنوب روسیه لزگی‌ها و تاتارها هم نوروز را همچنان زنده نگه داشته‌اند. اقلیت‌هایی در بالکان، مغولستان، پاکستان و بنگلادش هم نوروز را جشنی بزرگ می‌دانند و البته مهاجران پرتعداد ایرانی از استرالیا گرفته تا دوبی و از استانبول گرفته تا واشنگتن، شهرهای زیادی را در شروع بهار، نوروزی می‌کنند.
