نوروز در پایتخت جهانی نوروز

راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار

اسفند که به نیمه می‌رسد، جشن نوروز در سنندج برگزار می‌شود. اهالی روستاها دست به‌کار می‌شوند تا آیین‌های سنتی نوروز را اجرا کنند؛ رسومی که به‌دلیل تنوع و جذابیت‌هایش موجب شده  تا مدتی بعد از ثبت جهانی نوروز در یونسکو، «سنندج» به نام پایتخت نوروزی جهان معرفی شود. رسوم نوروزی در سنندج امسال به‌دلیل تقارن‌ ماه مبارک رمضان با نوروز حال و هوای خاصی دارد. مراسم میر‌نوروزی، خوانچه عروس، دید و بازدید و بازی‌های بومی برخی از آیین‌های ویژه‌ نوروز در کردستان است.

   استقبال از نوروز  
مراسم استقبال از نوروز از نیمه اسفند و از روستاهای سنندج آغاز می‌شود. اهالی روستای چشمیدر که در منطقه گردشگری اورامانات قرار دارد، از قدیم اعتقاد داشتند که چون ارتفاع روستا از سطح دریا پایین است، رویش گیاه زودتر در آن اتفاق می‌افتد و رویش گیاه یعنی آغاز جشن نوروز؛ برای همین هم زودتر از روستاهای دیگر جشن نوروز را برگزار می‌کنند.
برافروختن آتش و «هه‌لپرکی»  (نوعی رقص محلی) از آداب اصلی جشن نوروز در این منطقه است که اهالی با پوشیدن لباس‌های محلی رنگارنگ این جشن را برگزار می‌کنند. جشن نوروز با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال در روستاهای دیگر نیز برگزار می‌شود. محمدعلی سلطانی، کردپژوه می‌گوید که آنچه در منطقه کردستان با برافروختن آتش و اجتماع بر گرد آن و پایکوبی در کنار آتش انجام می‌شود، یکی از دیرینه‌ترین، کهن‌ترین و تاریخی‌ترین روش‌های برگزاری نوروز در کوهپایه‌های زاگرس و همچنین مناطق کردنشین است که در جای دیگری از جهان وجود ندارد.

رسم روز اول عید
کودکان و نوجوانان سنندجی این روزهای که مانده تا عید به فکر مراسم «هه لاوه ملاوه» هستند. به در خانه‌ها می‌روند و با کوبیدن آن به زبان کردی می‌گویند هه لاوه ملاوه، یعنی پسرتان داماد شود یا دخترتان عروس شود.
پس از آن، صاحبخانه هدیه‌ای به آنها می‌دهد. در قدیم بهترین هدیه‌ای که می‌توانستند بگیرند تخم‌مرغ بود. تخم‌مرغ به آن دلیل بهترین هدیه محسوب می‌شد و بسیار باارزش بود که نمادی از نوزایی و زندگی دوباره است. از دیگر آداب نوروزی در کردستان، «هه‌ته‌ری، مه‌ته‌ری» است که کودکان در روز نخست نوروز اجرا می‌کنند. در روستاها، بزرگ‌ترها در گروه‌های چندنفره شال خود را از روزنه بام پایین می‌اندازند و می‌گویند که «هه‌ته‌ری، مه‌ته‌ری، شتیکمان بو بخه نه بن چه‌په‌ری» یعنی هدیه‌ای برایمان به پشت پرچین بیاورید. منظور این است که صاحبخانه چیزی برای آنها در لفافه شال بگذارد.
مراسم میر نوروزی یا امیر بهاری نیز یکی از آیین‌های نمایشی پس از تحویل سال نو است.
میر نوروزی، یکی از اهالی روستا‌ با حضور در کوی و برزن، مردم کوچه و بازار را به‌علت ‌بداخلاقی و... محکوم می‌کند.
جلاد نیز حکم صوری وی را برای تنبیه مردمی که زشتی‌ها را گسترش می‌دهند، اجرا می‌کند.  از دیگر رسومی که در میان کردها به قوت خود باقی است، مراسم «خوانچه عروس» است. کردها در نوروز خوانچه‌هایی را برای عروس‌های نامزدشده یا دخترهایی که به خانه‌ شوهر رفته‌اند، می‌برند. عیدی تازه‌‌عروس به خوانچه معروف است و داماد برای نامزدش یک هدیه تهیه می‌کند و آن را به همراه آجیل، شیرینی و میوه برای او می‌برد.
خانواده دختر برای تازه‌عروسی که نخستین نوروز را در منزل شوهرش است، خوانچه می‎برند.‌

جشن عید و رمضان
نوروز بهانه‌ای برای در کنار یکدیگر بودن، همبستگی و همدلی است. علاوه بر آیینی که این روزها در سنندج دایر است، جشن نوروزی هم روز 29اسفند در سالن ۶هزار نفری ورزشگاه ۲۲گولان برگزار می‌شود. فرشید صلواتی، معاون فرهنگی شهردار کردستان در این‌باره به همشهری می‌گوید:‌ «با وجودی که بیشتر مراسم نوروزی در روستاهای سنندج برگزار می‌شود، اما از آنجا که سنندج، پایتخت نوروز جهان است، آخرین روز اسفند هم مراسمی همراه با جشن و پایکوبی با حضور شهروندان و گردشگرانی که از دور و نزدیک به سنندج می‌آیند،‌برگزار می‌شود. همزمانی جشن نوروز و رمضان باعث پرشورتر شدن این مراسم می‌شود.‌