انحراف در حس حیوان‌دوستی

برهان ریاضی - استاد دانشکده محیط‌زیست و منابع طبیعی واحد علوم و تحقیقات

احساس علاقه و احترام به طبیعت، مستلزم درک ارزش و اهمیت آن و داشتن روحیه‌ای لطیف و طبع مهربان است. نمود عملی چنین تلقی ارزشمندی را باید در حس حیوان‌دوستی جست‌وجو کرد. فرهنگسازی و آشنا ساختن مردم با ارزش‌ها و اهمیت‌های وافر گونه‌های حیات‌وحش جانوری کشور و وضعیت اسف‌بار و پرمخاطره‌ای که امروزه بسیاری از حیوانات وحشی بومی این سرزمین را در معرض تهدید به انقراض قرار داده است، می‌تواند سبب هدایت صحیح، منطقی و هدفمند احساس عاطفی ارزشمند حیوان‌دوستی شود. در این صورت با فراهم شدن پشتوانه مردمی، می‌توان تا حدود زیادی به کاهش روند تخریب زیستگاه‌های طبیعی و توقف انهدام جمعیت جانوران بومی ایران امید بست، ولی متأسفانه در غیاب برنامه‌های آموزش عمومی و نیز فقدان امکانات و ابزارهای لازم برای مأنوس کردن مردم با حیوانات وحشی و زیستگاه‌های طبیعی آنها، شاهد به انحراف کشیده شدن روزافزون حس ارزشمند و ستودنی حیوان‌دوستی نزد بسیاری از مردم شریف کشورمان هستیم؛ البته با درنظر گرفتن آنکه اینک حتی یک «باغ‌وحش» به معنای درست این اصطلاح و با استانداردی قابل‌قبول، که در آن بتوان از نزدیک با حیوانات بومی ایران آشنا شد، یافت نمی‌شود؛ لذا نمی‌توان به مردم خرده گرفت. این وضعیت در حالی است که طبق ماده 6قانون شکار و صید «تنظیم و اجرای برنامه‌های آموزشی به‌منظور برانگیختن حس حیوان‌دوستی» ازجمله وظایف سازمان حفاظت محیط‌زیست برشمرده شده است.
با عنایت به کاستی اشاره شده، بسیاری از هموطنان، احساس عاطفی ارزشمند مذکور را به ناچار در انس با سگ‌ها و گربه‌های اهلی ولگرد ارضا می‌کنند. آشکار است که اغلب این جانوران ولگرد که هیچ کنترل بهداشتی بر آنها اجرا نمی‌شود، مخزن چندین بیماری خطرناک هستند که به آسانی قابل سرایت به انسان است. در سال‌های اخیر به‌دلیل تغذیه زیادی که گربه‌های ولگرد در محیط‌های شهری می‌شوند، با انفجار جمعیت این جانوران در کوچه و خیابان به‌ویژه در بوستان‌ها مواجه هستیم؛ به‌طوری که هرگز در زمان‌های گذشته، چنین انبوهی از آلودگی‌ها و مشکلات بهداشتی ناشی از آن در این محیط‌ها دیده نمی‌شد. باید تأکید کرد که از دیدگاه بوم‌شناختی هیچ نوع ارزش زیست‌محیطی نمی‌توان برای سگ و گربه اهلی برشمرد.
سگ‌های ولگرد نیز در حاشیه جاده‌ها، بیش از پیش دیده می‌شوند. این جانوران به‌ویژه در محیط‌های همجوار یا داخلی مناطقی که توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست، تحت حفاظت قرار دارند و در آنها جمعیت‌هایی از جانوران وحشی زیست می‌کنند، به‌صورت گروه‌های چندتایی مشاهده می‌شوند. این سگ‌ها را باید تهدیدی جدی در راستای کاهش جمعیت انواع زیادی از جانوران بومی مناطق طبیعی و حفاظت‌شده ایران به‌حساب آورد؛ به‌عنوان مثال با توجه به شکار بره‌های کوچک قوچ و میش‌های وحشی توسط سگ‌های ولگرد، این مورد را می‌توان ازجمله عوامل کاهش شدید جمعیت این حیوانات بسیار ارزشمند بومی کشورمان دانست.