واکسیناسیون در روستاها پا به پای شهرها

روند واکسیناسیون دربرابر ویروس کرونا در یکی‌ دو ‌ماه اخیر با شتاب ویژه‌ای در سراسر کشور همراه بوده؛ به‌طوری که براساس گفته مسئولان مربوط، رکوردهای جهانی ویژه‌ای نیز در این زمینه به ثبت رسیده است. اما نباید از این موضوع غافل شد که این روند در مناطق روستایی و شهری با یکدیگر متفاوت است. پراکندگی چشمگیر جمعیت روستایی در برخی مناطق کشور، واقع شدن برخی روستاها در مناطق سخت‌گذر و اطلاع‌رسانی ضعیف پیرامون ضرورت تزریق واکسن کرونا باعث شده تا واکسیناسیون روستایی، کار به‌مراتب سخت‌تری نسبت به واکسیناسیون در فضای شهری باشد. با این حال اما آمار منتشر شده از واکسیناسیون روستایی نوید روزهای خوشی را می‌دهد؛ چراکه به‌نظر می‌رسد با وجود تمام مشکلاتی که در برخی از روستاهای کشور وجود دارد، با این حال تزریق واکسن در روستاها پا به پای مناطق شهری در حال انجام است. در ادامه نگاهی به آخرین وضعیت واکسیناسیون کرونا در روستاهای کشور انداخته‌ایم.

    اوضاع خوب استان‌های مرکزی
زمانی که بحث جمعیت روستایی استان‌های مختلف به میان می‌آید، باید حساب استان‌ها را به‌کلی از یکدیگر جدا کنیم. چراکه در برخی از استان‌ها روستاها نزدیک به مرکز و در برخی دیگر دورافتاده است. تعدادی راه دسترسی مناسب دارند و راه تعدادی دیگر صعب‌العبور است. همین تفاوت‌ها باعث می‌شود واکسیناسیون در یکسری از مناطق روستایی درست مثل مناطق شهری انجام شود و در برخی دیگر با تأخیر. سمنان از آن دست استان‌هایی است که علوم پزشکی آن در آمار واکسیناسیون، شهر و روستا را از یکدیگر تفکیک نکرده است. دلیل این موضوع هم نزدیک بودن روستاها به شهرها، وجود خانه‌های بهداشت و اعزام تیم‌های سیار واکسیناسیون به روستاهای دورتر است. این موضوع درباره استان البرز هم صدق می‌کند. اینطور که مسئولان البرز اعلام کرده‌اند، تا به امروز بیش از 70درصد روستاییان استان در مقابل ویروس کرونا واکسینه شده‌اند و قرار است این روند تا پوشش کامل همه جمعیت روستایی استان به‌صورت پایگاه‌های ثابت و سیار دنبال شود. همچنین استان «مرکزی» هم وضعیت بسیار مطلوبی در حوزه واکسیناسیون جمعیت روستایی‌اش دارد؛ تا جایی که اعلام شده بیشترین درصد واکسیناسیون استان مرکزی در روستاهای این استان انجام شده است.
استان‌های زنجان و قزوین هم از دیگر استان‌های میانی کشور به‌حساب می‌آیند که در زمینه پوشش حداکثری جمعیت روستایی برای تزریق واکسن، عملکرد بسیار خوبی داشته‌اند. در زنجان که از استان‌های پیشرو پوشش واکسیناسیون ویروس کرونا به‌حساب می‌آید، مناطق روستایی گوی سبقت واکسینه شدن را از مناطق شهری ربوده‌اند. در قزوین نیز روستاییان برای دریافت واکسن استقبال بیشتری نسبت به جمعیت شهری نشان داده‌اند و نتیجه این شده که تا به امروز بیش از نیمی از واکسن‌های تزریق شده در استان قزوین، سهم روستاییان باشد. و درنهایت اینکه در یزد و اصفهان هم اتفاقات بسیار خوبی برای جمعیت روستایی افتاده است. میزان واکسیناسیون جمعیت روستایی و شهری این دو استان تقریبا با یکدیگر برابری می‌کند.

    سختی کار در مناطق کوهستانی
اما درباره استان‌های کوهستانی ازجمله اردبیل، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه، همانطور که قابل پیش‌بینی بود، سازمان‌های علوم پزشکی و مراکز واکسیناسیون کار سختی در پیش داشتند. از آنجا که درصد بسیاری از روستاهای این استان‌ها در مناطق کوهستانی واقع شده‌اند، دسترسی به این روستاها به سادگی روستاهای استان‌های مرکزی کشور نبود. به‌عنوان مثال سردسیری و کوهستانی بودن مناطق شمالی استان آذربایجان شرقی کمی کار تزریق واکسن را با مشکل مواجه کرد. ضمن اینکه بنا به‌گفته مسئولان این استان، یکی از مشکلات موجود در واکسیناسیون مناطق روستایی، مقاومت گروه‌های سنی 25 تا 45سال در برابر واکسینه شدن است. از آذربایجان غربی هم خبر می‌رسد که اطلاع‌رسانی نامناسب درباره ضرورت تزریق واکسن باعث شده تا علاوه بر کوهستانی بودن روستاهای سرد و برفگیر، جمعیت روستایی نیز استقبال آنچنانی از تزریق واکسن نداشته باشند. اوضاع و احوال استان کردستان اما کاملا متفاوت است. درحالی‌که روستاهای شهرستان دیواندره با 80درصد و روستاهای بیجار با 75درصد تزریق واکسن کرونا، بیشترین استقبال را از واکسیناسیون داشته‌اند. در مقابل مردم روستاهای شهرستان سنندج با 37درصد و مردم روستاهای شهرستان مریوان با 44درصد، کمترین مشارکت را در بحث واکسیناسیون عمومی داشته‌اند. مسئولان دانشگاه علوم‌پزشکی کردستان دلیل پایین بودن استقبال در برخی مناطق روستایی را رواج بعضی شایعات نادرست درباره عوارض تزریق واکسن کرونا می‌دانند. اما در مقابل آذربایجان‌های شرقی و غربی و همچنین کردستان و استان اردبیل با استقبال بسیار خوب جمعیت روستایی در پوشش واکسیناسیون مواجه هستند. تا جایی که گفته می‌شود استقبال از واکسن کرونا در روستاها بیشتر از جامعه شهری است. به‌نظر می‌رسد این استقبال روستانشینان استان اردبیل باعث شده تا مشکل کوهستانی بودن روستاها کمتر به چشم بیاید و روستاهای این استان همپای روستاهای استان‌های میانی کشور واکسینه شوند.

    شمالی‌ها اوضاع مناسبی دارند
از روستاهای استان‌های شمالی هم خبر می‌رسد که اوضاع واکسیناسیون در روستاهای استان گلستان، گیلان و مازندران نسبتا مطلوب است. استان گیلان با ایجاد پایگاه‌های سیار در شهرستان‌ها و نقاط دوردست خود و با همکاری نیروی مقاومت بسیج، خیران، جمعیت هلال احمر و گروه‌های مردمی موفق شده درصد زیادی از ساکنان روستاهای خود را در برابر ویروس کرونا واکسینه کند. استان مازندران هم به‌دلیل نزدیکی عمده روستاها به فضای شهری و همچنین دسترسی آسان روستانشینان به مراکز تجمیعی واکسیناسیون، در این زمینه وضعیت مطلوبی دارد.
تا جایی که گفته می‌شود میزان واکسیناسیون در روستاهای مازندران حتی از واکسیناسیون در شهرها نیز بیشتر است. در این میان فقط استان گلستان با چالش استقبال نکردن اهالی ساکن در روستا از تزریق واکسن کرونا مواجه بود که آن هم با پای کار آمدن ائمه جمعه و معتمدان محلی برطرف شد و به این ترتیب استان گلستان را هم می‌توان در لیست استان‌هایی قرار داد که در پوشش حداکثری جمعیت روستایی‌شان موفق بوده‌اند.

   راه طولانی استان‌های جنوبی تا پوشش حداکثری
و درنهایت به استان‌های جنوبی کشور می‌رسیم؛ استان‌هایی که با چالش‌هایی مثل پراکندگی جمعیت روستایی و واقع شدن روستاها در مناطق دورافتاده و محروم دست به گریبان هستند. چهارمحال و بختیاری، سیستان و بلوچستان، خوزستان، هرمزگان و بوشهر ازجمله این استان‌ها هستند که برای پوشش سراسری واکسن کرونا در مناطق روستایی راه طولانی‌تری نسبت به دیگر استان‌های کشور دارند. در این استان‌ها واکسن‌گریزی در میان برخی از روستانشین‌ها، سخت‌گذر بودن و پراکندگی روستاها، وجود جمعیت عشایری و... باعث شده تا کار تزریق واکسن در روستاها کندتر از مناطق شهری صورت بگیرد. این استان‌ها با ایجاد واحدهای سیار در روستاهای خود سعی دارند به روند تزریق واکسن سرعت ببخشند که به‌نظر می‌رسد این اقدام باعث شود در آینده‌ای نه چندان دور، روستاهای جنوبی نیز در حوزه واکسن روستایی به پای دیگر استان‌های کشور برسند.

آمار رسیده از استان‌های مختلف کشور نشان می‌دهد اوضاع واکسیناسیون مناطق روستایی اگر نگوییم بهتر از مناطق شهری استان‌هاست، دست‌کم با واکسیناسیون شهری برابری می‌کند. اگر چه عدد و رقم پوشش واکسیناسیون برخی از استان‌ها به‌دست ما نرسیده، اما با همین آمار موجود می‌توان به تحلیل نسبتا جامعی از واکسیناسیون روستایی در استان‌های کشور دست یافت.
با یک نگاه به درصد تزریق واکسن در مناطق روستایی، مشخص می‌شود اکثر استان‌ها در روستاهای دور و نزدیک خود به بیش از 50درصد پوشش واکسن رسیده‌اند. این در حالی است که بنا به‌گفته مسئولان ذیربط در استان‌ها، درصدهای ذکر شده بیش از این هم خواهد بود. به‌دلیل بعد مسافت روستاها و نبود دسترسی به اینترنت در برخی از آنها مدتی زمان نیاز است تا میزان دقیق تزریق واکسن ثبت شده و به درصدهای فعلی اضافه شود. هم‌اکنون تعداد انگشت‌شماری از استان‌ها کمترین پوشش واکسیناسیون روستاها را داشته‌اند و در مقابل استان مرکزی با 95درصد تزریق دوز نخست واکسن به جمعیت روستایی، عنوان بیشترین پوشش واکسیناسیون را به‌خود اختصاص داده است. بعد از استان مرکزی، استان‌های قم، سمنان، زنجان، خراسان رضوی، یزد، قزوین و اصفهان، به‌ترتیب با بیش از 80درصد تزریق واکسن به جمعیت روستایی در زمره موفق‌ترین استان‌ها در این حوزه قرار دارند.