تصحیح یک اشتباه

یاور یگانه - روزنامه‌نگار

محمد خزاعی، رئیس سازمان سینمایی، روزهای آغازین کارش را با تصمیم‌گیری درباره مسائل و موضوعاتی شروع کرده که بحث بر سر آنها در میان سینماگران و اهل فن زیاد است. یکی از این مسائل که در سال‌های اخیر حواشی بسیاری راجع به آن وجود داشته، جشنواره جهانی فیلم فجر است که از سال1393 از بخش ملی جشنواره فجر منفک شد و نخستین دوره آن در اردیبهشت1394 به دبیری رضا داد و ششمین دوره آن در خرداد1400 به دبیری محمدمهدی عسگرپور برگزار شد. دبیری 4دوره از این جشنواره از 1395 تا 1398 برعهده رضا میرکریمی بود و اتفاقا بیشترین نقد به این جشنواره نیز مقارن با دبیری وی بود. انتقاد اصلی به جشنواره جهانی فیلم فجر این بوده که -برخلاف ادعای گردانندگانش- این جشنواره نتوانست به اثرگذاری و بُردی برسد که دلیل اصلی و ماهوی جداشدنش از بخش ملی جشنواره فیلم فجر به‌شمار می‌رفت. از سوی دیگر، بودجه‌ای که در این 6دوره صرف این جشنواره شده، همواره مورد سوال و در واقع پاشنه‌آشیل آن بوده است. اما روز گذشته خبر رسید که با تصمیم رئیس سازمان سینمایی، جشنواره‌های ملی و جهانی فیلم فجر از سال۱۴۰۱ به‌صورت یکپارچه و واحد برگزار می‌شوند. با این تصمیم می‌توان امید داشت که قدمی برای بازگشت به مسیر درست برداشته شود و بساط جشنواره‌ای که گویا صرفا محفلی بود برای تعدادی از دست‌اندرکارانش برچیده شود و منابع سینمایی صرف فربه‌تر شدن عده‌ای خاص نشود.

تور کویرگردی در جشنواره‌ای جهانی
در سال1393 که جشنواره جهانی فیلم فجر از بخش ملی جدا و نخستین دوره آن در تاریخ 5تا 12اردیبهشت1394 برگزار شد، رئیس سازمان سینمایی حجت‌الله ایوبی بود. سازمان سینمایی در آن دوره به اجرای طرح‌های پرسر و صدا و پرهزینه اما بی‌نتیجه و بی‌اثر رغبت فراوان داشت. یکی دیگر از طرح‌های بی‌ثمر آن دوره، طرح «مدرسه ملی سینما» بود که اسفند1393 شروع به‌ کار کرد و در خرداد1398 -بدون آنکه دستاورد مهمی داشته باشد- رسما منحل شد. جشنواره جهانی فیلم فجر هم قرار بود جشنواره‌ای با استانداردهای جهانی و مهم‌ترین جشنواره منطقه باشد، اما هر چه این جشنواره پیش‌تر رفت، مشخص شد به دلایل مختلف امکان رسیدن به چنین جایگاهی وجود ندارد، اما مجریان این طرح رضایت نمی‌دادند که از آن دل بِکَنند. فیلم‌هایی که در این 6دوره در جشنواره جهانی فجر به نمایش درآمدند، فیلم‌هایی بودند که نیاز به ممیزی نداشتند یا کمترین حد ممیزی را متحمل شدند. گرایش جشنواره به سینماهای بی‌دردسر را می‌توان در بخشی از پیام دبیر جشنواره که در «کاتالوگ سی‌وششمین جشنواره جهانی فیلم فجر» منتشر شده تشخیص داد: «با نگاه به منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، این باور وجود دارد که فیلم‌های متعددی، برآمده از فرهنگ‌ها و خرده‌فرهنگ‌های غنی منطقه، آنگونه که شایسته و بایسته است در دنیا دیده نمی‌شود و انعکاس نمی‌یابد. در همین راستا، حرکتی جدید آغاز شد و طی سالیان اخیر با مکاشفه تیزبینانه در محصولات باکیفیت تولیدشده در خاورمیانه، آسیای میانه، قفقاز و آناتولی، جشنواره جهانی فیلم فجر به رویدادی یگانه برای نمایش کشف‌هایی نفسگیر و پیشگام در منطقه مبدل شد.»
واقعیت این است که «کشف‌های نفسگیر و پیشگام منطقه» چند روز پس از برگزاری جشنواره فراموش می‌شدند و در خاطر کمتر سینمادوستی باقی می‌ماندند. از سوی دیگر، همین نگاه باعث می‌شد که گردانندگان این جشنواره سراغ فیلم‌ها و چهره‌هایی بروند که اساسا توانایی داغ کردن تنور یک جشنواره بین‌المللی را ندارند. مسئولان جشنواره جهانی فجر در این 6دوره کوشیدند که معضل انتخاب آثار را با اجرای برنامه‌های جانبی یا دعوت از چند فیلمساز نامدار خارجی جبران کنند. اگر برگزارکنندگان جشنواره می‌توانستند امکان اکران نخست چند فیلم معتبر را در جشنواره مهیا کنند، دیگر نیازی نبود که روی مسائل فرعی همچون برگزاری کارگاه‌های آموزشی یا تور بازدید از لوکیشن‌های کویری برای مهمانان خارجی مانور دهند. جشنواره جهانی فیلم فجر می‌خواست در منطقه از رقبایش جا نماند، اما به‌هیچ‌وجه آمادگی لازم برای برگزاری جشنواره‌ای جهانی و استاندارد را نداشت و مشخص نبود چه آورده‌ای برای «همه» سینمای ایران دارد.

ادغام یک جشنواره دوپاره
روز گذشته، اداره کل روابط‌عمومی سازمان سینمایی و سمعی بصری خبر داد که با تصمیم رئیس سازمان سینمایی جشنواره‌های ملی و جهانی فیلم فجر از سال۱۴۰۱ به‌صورت یکپارچه و واحد برگزار می‌شوند. محمد خزاعی، معاون وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سازمان سینمایی، با اعلام این خبر گفت: «برگزاری همزمان این رویداد مهم و راهبردی سینمای ایران در سالگرد جشن‌های فجر انقلاب اسلامی با هم‌افزایی ظرفیت‌ها، قطعا، فرصت‌های کاربردی مضاعفی را برای بهره‌مندی جامعه سینمایی، اقشار مختلف مردم، سینماگران و مهمانان خارجی فراهم می‌آورد. همه‌ساله در سالروز انقلاب و در پوشش جشن‌های متنوع آن شاهد حضور میهمانان، شخصیت‌های فرهنگی و سیاسی و حضور چشمگیر رسانه‌های خارجی در کشور هستیم. بدیهی است با برنامه‌ریزی‌های دقیق و هدفمند، جشنواره بین‌المللی فیلم فجر می‌تواند از این مزیت‌ها و فرصت‌ها بهره‌برداری کند. سینمای نوین ایران یعنی سینمای پس از انقلاب با تمام فراز و فرودهایش مهم‌ترین نقش را در پیشبرد دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایفا کرده و حضور مهمانان خارجی و ملاحظه بی‌واسطه آنها از اقبال مردم نسبت به جشنواره فجر و سینما، تصویر بی‌بدیلی علیه تبلیغات استکبار رسانه‌ای علیه کشور است و قطعا، این مزیت مهم باید مورد توجه قرار گرفته و با برطرف کردن کاستی‌های قبلی تقویت شود و ادغام بخش ملی و بین‌الملل جشنواره از این حیث نیز، قابل‌ اعتناست.»
رئیس سازمان سینمایی با اشاره به اثرات جشنواره جهانی فجر بیان کرد: «بدون شک، از مزیت‌های نسبی ایجادشده و تجارب ارزنده همکاران خوب‌مان در این رویداد استفاده خواهیم کرد. پیرو بررسی «کارگروه مطالعه و ارزیابی جشنواره‌ها» و بنا به مطالبه‌های صنوف و سینماگران کشور در سال‌های گذشته، سازمان سینمایی به این جمع‌بندی رسیده است که ۲جشنواره ملی و جهانی فجر را به‌صورت یکپارچه تحت عنوان «جشنواره بین‌المللی فیلم فجر» برگزار کند. با کمک همه خانواده سینما و با تعامل گسترده در عرصه‌های ملی و بین‌المللی، جشنواره‌های باشکوه و خاطره‌انگیزی را همچون سال‌های دور برای رونق و نشاط سینما و جامعه تدارک ببینیم.»
رئیس سازمان سینمایی با اشاره به سرلوحه قرار دادن محورهایی چون «خانواده، اخلاق، امید» در دوره جدید سینما اظهار امیدواری کرد: «امیدواریم بتوانیم در مسیر اعتلای سینمای ملی، «گفت‌وگوهای میان‌فرهنگی»، ایجاد پتانسیل‌های بالقوه برای تبدیل شدن به ویترین سینمای خاورمیانه، پویایی اقتصاد سینما، روزآمدسازی و ارتقای سطح دانش و بینش سینماگران ایرانی از طریق تبادل تجربه با سینماگران خارجی، تقویت حضور در بازارهای منطقه‌ای و جهانی و... با ترسیم سیاست‌های کلیدی و راهبردی مبتنی بر بیانیه گام دوم انقلاب گام‌ برداریم.»