همگرایی و وحدت رویه در آسیب‌زدایی از محله هرندی نمونه موفقی است که در همه محله‌های حاشیه شهر اجرا می‌شود
لبخند هرندی به روزگار نو
فاطمه عسگری نیا
سالیان سال بود که قصه تن رنجور محله هرندی زیر ضرب آسیب‌های اجتماعی از زبان تشکل‌های مردم‌نهاد و فعالان اجتماعی روایت می‌شد.
این محله قدیمی که در روزگاری نه چندان دور یکی از محله‌های خوش‌نام و قدیمی شهر بود، به یکی از کلونی‌های آسیب‌های اجتماعی تبدیل شده بود. بخش عمده‌ای از اهالی بومی منطقه مهاجرت را به ماندن در این محله ترجیح دادند. آنها هم که ماندند دیگر توانی برای رفتن نداشتند. مهاجران از اقصی نقاط کشور به امید ساختن زندگی بهتر، بعد از آمدن به تهران، نخستین انتخابشان سکونت در این محله بود. نزدیکی به بازار بزرگ تهران و ترمینال جنوب و همچنین ارزانی خانه و اجاره‌بها در این انتخاب بی‌تأثیر نبود. کم‌کم محله کم‌کم روسیاه شد.
هرچند تشکل‌های مردم‌نهاد زیادی در طول این سال‌ها به امید بهبودی شرایط محله در هرندی بساط کار و بار خود را پهن کردند، اما هیچ‌کدام نتوانستند در مسیر بهبود وضعیت آن به تنهایی‌کاری از پیش ببرند. در واقع فعالیت‌های جزیره‌ای، خود آسیبی شد برای اینکه هرندی هرندی شود. حالا حدود یک سال و اندی می‌شود که در سایه تعامل دستگاه‌های اجتماعی و سپردن کار ساماندهی محله به دست اهالی، هر روز زخمی از زخم‌های هرندی کاسته می‌شود. شاید مهم‌ترین دستاورد این طرح، در طول یک سال اخیر، علاوه بر تمام اتفاق‌های خوب در بخش‌های اقتصادی و اجتماعی، آمار پایین ابتلای اهالی محله به ویروس کرونا و تلفات ناشی از آن بوده است.
محله هرندی یکی از محله‌های پرآسیب اجتماعی در تهران است. محله‌ای که طی سالیان گذشته شاهد بیشترین فعالیت تشکل‌های مردم‌نهاد در بخش‌های مختلف بود، اما همیشه وضعیت اجتماعی، اقتصادی و امنیتی آن دغدغه مسئولان بود. این شرایط تا اسفندماه سال ۹۸ ادامه داشت تا اینکه خانه هلال محله در بوستان ترافیک راه‌اندازی شد. خانه هلال یا بهتر بگوییم؛ خانه امید محله. با روشن شدن چراغ این خانه، کم‌کم بچه‌های محله پایشان به آن باز شد. قرار بود در این خانه دور هم بنشینند و برای خوب شدن حال دل محله‌شان برنامه‌ریزی کنند.
- یک سال پس از فعالیت خانه هلال
پارسا گوهری/دبیر کمیته طرح توسعه اجتماعی محله‌های شهر تهران
حالا بعد از گذشت یک سال از فعالیت خانه هلال در منطقه ۱۲ قرار است تجربیات حاصل از این امر در ۲۱۲ محله حاشیه‌نشین و کم برخودار محله به کار گرفته شود. شهردار منطقه ۱۲ در نشست مشترک با عوامل دست‌اندرکار طرح توسعه اجتماع‌محور در محله‌ها کم‌برخودار منطقه ۱۲ شهرداری تهران به بررسی آنچه طی یک سال گذشته در هرندی گذشته است پرداختند.
دبیر کمیته طرح توسعه اجتماعی محله‌ها شهر تهران در این نشست با اشاره به وجود ۲۰۲۰ محله کم برخوردار در سراسر کشور، تعداد این محله‌ها را در استان تهران ۱۷۹ محله و در شهر تهران ۱۳۹ محله برشمرد و گفت: «برای اجرای طرح کاهش آسیب‌های اجتماعی در این محله‌ها تصمیم گرفتیم با تغییر الگوی مدیریتی و واگذاری امور به مردم هر محله آنها را در تعیین سرنوشت محله‌شان مشارکت دهیم. لذا کوشیدیم با تشکیل شورای محلی در محله و بهره‌گیری از معتمدان محله، بسیج محله و شورایاران و نمایندگی دستگاه‌های اجرایی در مسیر شناسایی و حل مشکلات محله قدم برداریم.»
- شناسایی خانواده‌های پرآسیب توسط شهرداران محله
محله هرندی نخستین محله‌ای بود که شاهد روشن شدن چراغ خانه هلال بود. این خانه قرار بود برنامه‌های بهبود محله را دنبال کند، آن هم فارغ از عملکرد جزیره‌ای دستگاه‌های اجرایی. «پارسا گوهری» می‌گوید: «با تشکل خانه هلال هرندی و جذب جوانان و نوجوانان محله، هرندی به ۶ پهنه تقسیم شد و مسئولیت هرکدام از این پهنه‌ها را یکی از اهالی محله عهده‌دار شد. شرط پذیرش افراد به‌عنوان مسئول پهنه یکی سکونت در محله بود و دیگری داشتن حداکثر ۳۰ سال سن.»
پهنه‌ها که شکل گرفت نوجوانان محله هم در قالب شهرداران محله کار خود را در کوچه‌پسکوچه‌های محله شروع کردند: «بعد از پهنه‌بندی محله و انتخاب شهرداران کوچه، در مسیر توانمندسازی محله گام برداشتیم. برای ورود به این بخش، اول لازم بود برنامه‌های حمایتی خود را از سرپرستان خانوارها، معلولان، ازکارافتادگان و خانواده‌های زندانیان یا افراد دارای سابقه کار به سرانجام برسانیم تا در فاز بعد بتوانیم برای برنامه‌ریزی برای توانمندسازی آنها اقدام کنیم.»
در آماربرداری این گروه از محله، مشخص می‌شود در محله هرندی علاوه بر سکونت ۳۷۱ معلول، ۸۲۵ زن سرپرست خانوار نیز زندگی می‌کنند که همه این افراد به دستگاه‌های حمایتی معرفی می‌شوند: «علاوه بر اینها، خانواده‌های پرآسیب محله توسط معتمدان و شهرداران محله شناسایی شدند و تحت پوشش سازمان‌های حمایتگر قرار گرفتند. حالا وقت آن بود که همه این گروه‌های شناسایی‌شده در مسیر اشتغال و توانمندسازی قرار بگیرند. لذا، مراکز مهارت‌آموزی، اشتغال و کار‌آفرینی در هرندی کار خود را آغاز کردند و با شکل‌گیری ۳۲ صندوق محلی خرد، بستر اشتغال برای ۱۵ نفر در هر صندوق ایجاد شد.»
حالا در هرندی نه تنها افراد آسیب‌دیده، بلکه خانواده‌های آسیب‌دیده و در معرض آسیب نیز یا توانمند شده‌اند یا در حال توانمند شدن هستند، امر مهمی که در نهایت منجر به ماندگاری ساکنان در محله خواهد شد: «در گذشته اگر خانواده‌ای توانمند می‌شد، ترجیح می‌داد از محله مهاجرت کند و جای آن را خانواده آسیب‌دیده جدید می‌گرفت، اما در رویکرد جدید، روند توانمندسازی خانواده‌ها در محله به‌صورت همزمان انجام می‌شود و در نهایت ما شاهد محله‌ای بهبود‌یافته خواهیم بود که همه اهالی و ساکنانش به آن تعلق خاطر دارند.»
- پایین‌ترین آمار ابتلا به کرونا
علی‌محمد سعادتی/شهردار منطقه ۱۲
«وحید سلیمی»، معان سازمان داوطلبان جمعیت هلال‌احمر، نیز در این نشست با اشاره به تلاش‌های این سازمان در جلب مشارکت شهروندان داوطلب در قالب خانه هلال محله هرندی گفت: «کار خانه هلال در محله هرندی هزمان با شیوع بیماری کرونا آغاز شد و خوشبختانه به کسب نتایج خوبی در این محله منجر شد. با اجرای طرح ناظران سلامت در محله هرندی و آموزش خانه به خانه مردم در دوران شیوع کرونا، محله هرندی به‌عنوان یکی از محله‌های با آمار پایین ابتلا به این بیماری در تهران مطرح شد.»
به گفته او، با ایجاد خانه هلال در منطقه و شناسایی خانواده‌های نیازمند توسط شهرداران محله و معتمدان محلی، کار توزیع بسته‌های کمک معیشتی بین این خانواده‌ها به میزان ۲۵ هزار بسته اجرا شد و این ساماندهی باعث شد تا تمام خانوارهای نیازمند از کمک‌ها بهره‌مند شوند.
- مدیریت یکپارچه و پرهیز از عملکرد جزیره‌ای
شهردار منطقه ۱۲ هم با ابراز خرسندی از شرایط ایجادشده در محله هرندی، مدیریت یکپارچه را رمز توسعه شهرها برشمرد و اظهار کرد: «مدیریت یکپارچه و پرهیز از عملکرد جزیره‌ای دستگاه‌های اجرایی در محله هرندی نشان داد با هماهنگی، همراهی و وحدت رویه می‌توان موضوعات مدیریت شهری را با دقت بیشتری به پیش برد و نتایج مطلوب‌تری هم کسب کرد.»
«علی‌محمد سعادتی» که حدود ۷ سال سابقه حضور در منطقه ۱۲ را دارد و همواره وضعیت محله هرندی از دغدغه‌های او بوده است، می‌گوید: «پیش از این همواره مسائل و مشکلات هرندی به‌صورت جزئی و موردی دنبال می‌شد. مثلاً فقط بحث اعتیاد مورد توجه قرار می‌گرفت و به سمت التیام بخشیدن به محله پیش می‌رفتیم، اما این اقدامات نه تنها دردی از محله کم نمی‌کرد، بلکه موجب بازتولید دوباره آسیب‌ها در منطقه می‌شد.»
به گفته او، در طرح ساماندهی جدید محله هرندی، سعی شده ضمن جلب مشارکت شهروندان در تغییر سرنوشت محله خودشان، استعدادهای محلی را بشناسند و از آنها در مسیر ارتقای کیفیت زندگی محله کمک بگیرند.
اتحاد و وحدت رویه‌ای که شهردار منطقه ۱۲ در محله هرندی از آن دم می‌زند اتفاق نادر و مبارکی در حوزه ساماندهی و کاهش آسیب‌های اجتماعی بود که در این محله به سرانجام رسید و باعث شد تا این الگوی موفق امروز در محله‌های حاشیه‌نشین تهران و کشور اجرایی شود.
در همینه زمینه :
