مالیات ستانی با چاشنی تورم

نمایندگان می‌گویند با رأی خود در قالب تبصره‌های لایحه بودجه1400 تلاش کرده‌اند تا به برخی معافیت‌های مالیاتی و نابرابری فعلی پایان دهند. طبق مصوبات مجلس، در قالب بودجه1400، قرار است از سال آینده از افراد مشهور، به‌واسطه حضور در فضای مجازی، به سبب کسب درآمدهای بیشتر و همچنین از مالکان خودروها و خانه‌های گران‌قیمت، مالیات گرفته شود. چالش اصلی اما به راه و بیراهه‌هایی مربوط است که نمایندگان در مسیر آن قدم گذاشته‌اند. اصلی‌ترین مسئله اینجاست که چرا پایه‌های جدید مالیاتی در قانون بودجه یک‌ساله تعریف می‌شود؟ و مهم‌تر اینکه چرا نمایندگان به‌جای تمرکز بر مجموع درآمد افراد برای مالیات‌گیری، بر معیارهای شکننده‌ای چون ارزش خودرو یا مسکن و یا تعداد دنبال‌کننده‌های چهره‌های مشهور در شبکه‌های اجتماعی متمرکز شده‌اند؟ به‌گزارش همشهری، هدف و راهی که نمایندگان دنبال می‌کنند، یافتن راهی برای افزایش درآمدهای مالیاتی با هدف کاهش کسری بودجه دولت است. اما شکننده بودن این تصمیم و به‌احتمال زیاد، بیش برآوردها در میزان مالیات حساب‌شده در بودجه می‌تواند زمینه کسری بودجه دولت را تشدید کند زیرا این درآمدها احتمالی است، ولی هزینه‌هایی که براساس این درآمدهای شکننده تراشیده شده، قطعی به‌نظر می‌رسد.

مالیات‌ بر فضای مجازی
وضع مالیات‌های جدید در قالب بودجه سالانه از تصمیم‌های بحث‌برانگیز مجلس در پایان هفته گذشته بود. نمایندگان می‌گویند هدف آنها رفع تبعیض و برقراری عدالت است. یکی از تصمیم‌های جنجالی مجلس در روزهای پایانی هفته گذشته تأکید بر گرفتن مالیات از بازیگران و هنرمندان سینما با درآمد بالای 200میلیون تومان در سال است. با تصمیم دیگر مجلس، درآمدهای کاربران دارای بیش از ۵۰۰هزار دنبال‌کننده در شبکه‌های اجتماعی از محل تبلیغات مشمول مالیات بر درآمد خواهد بود. سازمان امور مالیاتی مکلف شده 2‌ماه پس از ابلاغ قانون بودجه سال آینده دستورالعمل اجرایی مربوط به اخذ مالیات از درآمدهای این افراد را تهیه کند و به تأیید وزیر اقتصاد برساند و فهرست مؤدیان مالیاتی و خوداظهاری تهیه‌شده را در اختیار مردم قرار دهد.

مالیات بر مسکن و خودروی لوکس
 همچنین با تصمیم مجلس، از سال آینده دارندگان خودروهای سواری و وانت دوکابین که قیمت آنها بالای یک میلیارد تومان باشد، مشمول مالیات خواهند شد و به این ترتیب مالیات خودروهای دارای ارزش یک تا 1.5میلیارد تومان مازاد بر قیمت تعیین‌شده یک‌درصد، خودروهای 1.5 تا 3میلیارد تومان نسبت به کف قیمت تعیین‌شده 3درصد و خودروهای تا مبلغ 4.5میلیارد تومان نسبت به مازاد 3میلیارد تومان 3درصد و نسبت به مازاد 4.5میلیارد تومان هم 4درصد خواهد بود. مأخذ محاسبه مالیات خودرو، قیمت روز انواع خودرو با توجه به تاریخ ساخت یا واردات آن است که سازمان امور مالیاتی تا پایان سال1399 رقم آن را تعیین و اعلام می‌کند. سازمان امور مالیاتی مکلف است نسبت به تعیین دارایی‌های مشمول و ارزش آنها حداکثر تا پایان خرداد‌ماه سال1400 اقدام کند. نمایندگان همچنین شرایط دریافت مالیات از خانه‌های لوکس را مشخص و با حذف معافیت‌های مالیاتی مؤسسات کنکور موافقت کردند. به این ترتیب واحدهای مسکونی نسبت به مازاد 10 تا 15میلیارد تومان، یک در هزار، نسبت به مازاد 15 تا 25میلیارد تومان،2درهزار،  نسبت به مازاد 25تا 40میلیارد تومان 3 در هزار، نسبت به مازاد 40 تا 60 میلیارد تومان 4 درهزار و نسبت به مازاد 60میلیارد تومان هم 5در هزار خواهد بود و واحدهای مسکونی در حال ساخت و در سال تملک مشمول این مالیات‌ها نمی‌شود.

مالیات بر واردات موبایل
افزون بر این نمایندگان به افزایش تعرفه واردات گوشی تلفن همراه هم رأی مثبت داده‌اند. به‌نظر می‌رسد این موضوع قیمت تمام‌شده گوشی‌های هوشمند موبایل را برای مصرف‌کنندگان ایرانی افزایش خواهد داد. با تصمیم مجلس از سال آینده تبلت‌ها و ساعت‌های هوشمند بارکدخوان و مبدل ارتباطات ثابت به سیار وارداتی و تولید داخل در سامانه هوشمند مدیریت تجهیزات سامانه‌ای(همتا) ثبت خواهد شد و 12درصد حقوق ورودی برای واردات گوشی‌های موبایل ساخته‌شده خارجی بالای 600دلار وضع می‌شود.

 مکث
خطای دید مجلس و انحراف از جاده اصلی

تصمیم مجلس برای وضع مالیات بر خودروها و خانه‌های گران‌قیمت و همچنین سلبریتی‌ها شامل هنرمندان و بازیگران، شاخ‌های شبکه‌های اجتماعی هرچند در ظاهر تصمیم خوب و منطقی است اما در اجرا با ابهام‌های زیادی مواجه خواهد شد که دستیابی به درآمدهای پیش‌بینی‌شده برای دولت را دچار خدشه می‌سازد. ازجمله اینکه برخی منتقدان می‌گویند به‌دلیل تورم شدید و کاهش ارزش پول ملی، گران‌ شدن قیمت خودرو یا مسکن بیشتر ناشی از سیاست‌های اقتصادی است و به‌معنای ثروتمندترشدن مردم نیست؛ به این ترتیب این شیوه تصمیم‌گیری درنهایت به توزیع فقر و تضعیف طبقه متوسط می‌انجامد. افزون بر اینکه مشخص نیست ملاک نمایندگان درباره مالیات‌ستانی از افراد مشهور در شبکه‌های اجتماعی چیست؟ معلوم نیست چگونه سازمان امور مالیاتی می‌خواهد تشخیص دهد چه تعداد از این افراد دنبال‌کننده واقعی هستند و چه تعداد فیک؟ آیا گرفتن مالیات از کسانی که 500هزار دنبال‌کننده دارند و معافیت مالیاتی کسانی که 499هزار و 999دنبال‌کننده دارند، یک تبعیض مالیاتی به‌حساب نمی‌آید؟ خطر اینگونه تصمیم‌گیری بیشتر برخاسته از فشار افکار عمومی به‌دلیل شکاف درآمدها در جامعه و تضعیف قدرت خرید خانوارهاست و بیش از آنکه باعث اصلاح نظام مالیاتی و پایدارسازی درآمدهای واقعی دولت شود، می‌تواند به بدبینی و ذهنیت منفی در جامعه دامن بزند. در دنیا روش‌های دقیقی برای شناسایی درآمدهای واقعی و مجموع درآمدهای سالانه افراد وجود دارد و به این شیوه تصمیم‌گیری نیازی وجود ندارد. به‌نظر می‌رسد مجلس به جای حرکت در مسیر رفع معافیت‌های گسترده مالیاتی نهادها و بنیادها، بستن مسیرهای فرار مالیاتی، رفع انحصارات غیرواقعی و رانت‌زدایی از بودجه،  در راه اشتباهی قدم گذاشته که سرانجام آن غفلت از اصلاح بنیادین اقتصاد، به‌ویژه در حوزه مالیات‌هاست.