هشت سرمایه مدیریت شهری تهران
حسین ایمانی‌جاجرمی _ استاد جامعه‌شناسی توسعه دانشگاه تهران :
تهران با آنکه می‌تواند از زیباترین و بهترین شهرهای دنیا باشد (فقط کافی‌است نگاهی به البرز شکوهمندی که شهر سر بر آستان آن نهاده داشته باشیم)، از منظر شاخص‌‌های کیفیت زندگی در سطح بین‌المللی وضعیت خوبی ندارد و در میان شهرهای رده پایین جهان قرار می‌گیرد. تداوم این وضعیت به هیچ وجه قابل‌قبول نیست و تجربه شهرهای مختلف در سراسر دنیا نشان می‌دهد که اگر اراده‌ای برای ایجاد تحولات مثبت وجود داشته باشد، با بهره‌گیری از برنامه‌‌ریزی، مدیریت و مشارکت می‌‌توان وضعیت را تغییر داد و به سوی بهبود حرکت کرد. در این یادداشت کوتاه نگاهی خواهیم داشت به سرمایه‌‌های مهمی که مدیریت شهری باید به آنها توجه کند.
سرمایه اقتصادی: مهمترین منبع درآمدی شهر تهران، عوارض و مالیات محلی خواهد بود که بازیگران داخلی شهر تهران، به‌ویژه سازمان‌های خصوصی و دولتی فعال در سطح شهر پرداخت خواهند کرد. سیاست شهرفروشی برای اداره شهر به طور کامل تعطیل خواهد شد و ضوابط طرح جامع و تفصیلی تهران مبنای تصمیمگیری برای ساخت‌وساز در شهر خواهد بود. اجرای سیاستها و برنامه‌هایی که به رونق کسب‌وکار در تهران با توجه به موقعیت ویژه ملی و بین‌المللی آن خواهد انجامید، میزان درآمد پایه شهرداری تهران را افزایش خواهد داد. در عین حال دولت مرکزی هم باید در حوزه‌هایی که اهمیت ملی دارند و تأمین هزینه‌های آنها به‌تنهایی از عهده دستگاه محلی ساخته نیست (مانند حمل‌ونقل و ایمنی) سهم مناسب خویش را ـ همانند تمامی کلانشهرهای دنیا ـ پرداخت کند.
سرمایه اجتماعی: از منظر اجتماعی، مهمترین سرمایه تهران، میزان اعتماد و مشارکتی‌است که بازیگران مختلف به و با شهرداری دارند. شهروند تهرانی باید بالاترین میزان اعتماد را به مدیران شهری خویش ابراز دارد و در سیاستها و برنامه‌های شهرداری، شراکت فعال داشته باشد. برای توفیق سیاست‌های شهرداری، اعتماد بازیگران بخش خصوصی و سازمان‌های دولتی هم ضروری‌است؛ از همین رو بسترسازی برای گسترش فعالیت و فزونی انجمن‌های داوطلبانه در حوزه‌‌های مختلف محله‌ای، تخصصی، فضای مجازی و مانند اینها ضروری‌است. برای آگاهی از چارچوب همکاری، حق و وظایف بازیگران مختلف، تهیه و تصویب منشور شهر تهران لازم است که همانند قانون اساسی شهر، مبنای تعامل میان بازیگران خواهد بود. حرکت به سوی شهر دوستدار خانواده، کودک، کهنسالان و زنان، از جمله سیاستهاییاست که پایه سرمایه اجتماعی شهر را تقویت خواهد کرد.
سرمایه کالبدی: حفظ و مراقبت از دارایی‌‌ها و سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده در تهران از زمان انتخاب به‌عنوان پایتخت تا‌کنون، اهمیت زیادی برای مدیریت انسانی شهر دارد. برای این منظور لازم است تمامی ساختمان‌ها و تاسیسات عمومی شهر به دقت شناسایی شوند و مورد شمول برنامه حفاظت و نگهداری قرار گیرند. هرگونه افزایش این سرمایه کالبدی بر مبنای نگاه درازمدت و توسعه پایدار خواهد بود که در آن تأثیرات زیست‌محیطی و اجتماعی لحاظ شده است.
سرمایه دانشی: همان‌گونه که در ضوابط ملی آمایش سرزمین ذکر شده است، باید از تمرکز و تراکم جمعیت تهران به‌عنوان منطقه‌ای پرتراکم کاسته شود و ساختار فعالیتهای صنعتی و خدماتی آن در راستای افزایش سهم فعالیتهای دانش‌پایه تغییر کند. شهردار تهران باید سیاستها و برنامه‌هایی را در پیش گیرد که تهران به‌عنوان یک مرکز مهم کسب‌وکار دانش‌بنیان در سطح بین‌المللی ـ با تأکید بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا ـ مطرح شود.
سرمایه فرهنگی: تهران به‌عنوان پایتخت ایران باید نمادی از فرهنگ متنوع و گوناگون این کشور کهنسال باشد. تعامل با دولت برای دراختیارگرفتن موزه‌ها و مراکز تاریخی موجود در تهران به‌عنوان سرمایه شهر، زمینه مدیریت بهتر و کارآمد سرمایه فرهنگی شهر را فراهم خواهد کرد. تهران مانند تمامی پایتخت‌‌های مهم باید دارای بهترین سالن‌های تئاتر، اپرا و صاحب ارکستر ویژه خویش باشد. احیا و گسترش میراث غنی فرهنگ شهری اسلامی مانند توجه به همسایگان، درماندگان و درراه‌ماندگان، از سیاستهاییاست که ویژگی برتر تهران نسبت به دیگر پایتخت‌ها خواهد بود.
سرمایه سیاسی: جایگاه شهرداری تهران حکم می‌‌کند که شهردار تهران حضوری فعال در آن‌دسته از جلسات دولت و مجلس شورای اسلامی داشته باشد که در مورد این شهر در آنها تصمیمگیری خواهد شد. همچنین برای محافظت از حقوق شهر تهران لازم است با همکاری سایر کلانشهرها و شهرها، به‌ترتیب انجمن شهرداران کلانشهرها و انجمن شهرداران ایران تشکیل شود.
سرمایه بین‌المللی: در جهانی که با شتاب رو به سوی ادغام بیشتر دارد، هرگونه انزوا و کناره‌‌گیری از تصمیم‌گیری‌های مهم به ضرر شهر تمام خواهد شد؛ از همین رو لازم است شهردار تهران حضوری فعال در تمامی نشست‌ها و جلسات مهم بین‌المللی که مربوط به مسائل مهم است داشته باشد تا ضمن تقویت صدای شهر تهران و کشور در اینگونه نشست‌ها از فرصت‌‌های پدید‌آمده برای بسط همکاری و تعامل بیشتر استفاده کند.
سرمایه محیط‌زیستی: یکی از ابعاد مهم توسعه پایدار شهرها، محیط‌زیست آنهاست. تهران به واسطه تراکم و تجمع انبوه جمعیت و وجود انواع کاربری‌های صنعتی و خدماتی آلوده‌کننده، محیط‌زیست پرمخاطره‌ای دارد که سبب می‌شود زندگی در این کلانشهر با خطرات گوناگونی همراه باشد. مدیریت شهری تهران باید برنامه‌ای جامع و بلندمدت برای سرزندگی محیطی این شهر، تهیه کند و با جلب نظر تمامی بازیگران مؤثر بر حیات این شهر، به اجرا بگذارد.
