قاتل جهانی

لیلا شریف_روزنامه نگار

وقتی حالمان بد می‌شود، نخستین جمله‌ای که به ذهنمان می‌رسد این است که یک نفس عمیق بکشیم تا هوای تازه همچون نوشدارویی عمل کند. اما سال‌هاست که هوای شهرهای بزرگی همچون تهران نه‌تنها نوشدارو نیست بلکه خود در قامت یک قاتل ظاهر شده است و هر روز بر تعداد مقتول‌هایش اضافه می‌شود.
شاید باورش برای ما سخت باشد اما بر اساس گفته شهربانو امانی، عضو شورای شهر تهران« روزانه ۱۵ نفر در پایتخت به‌دلیل آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند.» در کنار اظهارنظر امانی کم نبودند افرادی مانند علیرضا رئیسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت که با اعلام آمار مرگ‌ومیر ایرانی‌ها به‌دلیل آلودگی هوا، واقعیت تلخی را گوشزد کردند. آنطور که رئیسی توضیح داده است« میزان مرگ‌ومیر ناشی از آلودگی هوا در تهران در سال ۹۷، بالغ بر ۳ هزار نفر از افراد بالای ۳۰ سال بود که بیماران مزمن تنفسی ۸۵ نفر، سرطان ریه ۹۶ نفر، بیماران قلبی ۱۰۵۸ نفر و سکته‌های مغزی ۵۲۶ نفر بودند». موضوع مرگ ایرانی‌ها به‌دلیل آلودگی هوا از چنان اهمیتی برخوردار است که بانک‌جهانی با انتشار یک گزارش 38صفحه‌ای در سال 2018 به بررسی این موضوع پرداخت و در کنار هزینه‌های اقتصادی این واقعه، آمار شوکه‌کننده‌ای از مرگ در روزهای سیاه آلودگی منتشر کرد.
بر اساس گزارش بانک جهانی، هر سال 4هزار نفر بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ زود‌هنگام می‌شوند و اگر مسئولان پایتخت‌نشین بتوانند میزان تراکم ذرات معلق در هوا را به 20میکروگرم در مترمکعب یعنی مشابه میزان آلودگی هوای لندن برسانند، می‌توان امید داشت که از مرگ زودهنگام هزار و 300نفر در تهران جلوگیری ‌شود. همچنین آلودگی تهران اگر به وضعیت مشابه نیویورک، یعنی 15میکرو گرم در مترمکعب برسد، 2هزار تهرانی می‌توانند از خطر مرگ به‌دلیل آلودگی هوا نجات پیدا کنند و به زندگی عادی‌شان ادامه بدهند.
بر اساس این گزارش، تراکم ذراتPM2.5 در تهران در سال‌های 2015و 2016به میزان 32میکروگرم در متر رسیده بود که این میزان سه‌برابر استانداردها و دستور‌العمل کیفیت هوای سازمان جهانی بهداشت بوده است. نصف کردن حجم ترافیک سالانه راه‌حلی است که در گزارش بانک‌جهانی نیز به آن توصیه شده است؛ چرا که بر این اساس می‌توان جلوی مرگ زودهنگام 750نفر را گرفت. در کنار خسارت‌های جانی آلودگی هوا، نمی‌توان از کنار تبعات اقتصادی آن به راحتی گذشت. آنطور که بانک‌جهانی اعلام کرده است، هزینه‌های اقتصادی‌ای که در ارتباط با آلودگی هوا به‌صورت تخمینی در تهران ایجاد می‌شود، سالانه به رقم 2میلیارد و 600میلیون دلار می‌رسد. ناگفته نماند که این تخمین فقط برای هزینه‌هایی است که به‌دلیل ایجاد بیماری‌ بر دوش دولت‌ها قرار می‌گیرد و هزینه‌های کلی آلودگی هوا در این تخمین محاسبه نشده است. در واقع اگر تأثیر آلودگی هوا بر کاهش تولید کشاورزی، کاهش دید، آسیب‌های طولانی‌مدت به آثار باستانی، زیرساخت‌ها، ‌کاهش کیفیت زندگی و روزهای تعطیلی مدارس را محاسبه کنیم، هزینه‌های اقتصادی بالاتر از این حد خواهد بود.
آنطور که از گزارش بانک‌جهانی به‌دست آمده است، خسارت سالانه آلودگی هوا در ایران در سال ۲۰۰۱، 1.7 میلیارد دلار، در سال ۲۰۰۴، 8.7 میلیارد دلار، در سال ۲۰۰۹، 3.1 میلیارد دلار، در سال ۲۰۱۴، ۱۴ میلیارد دلار بوده و در سال ۲۰۱۹، 2.19 میلیارد دلار پیش‌بینی شده است.

جهانی زیر سایه مرگ
آلودگی هوا تنها در ایران و شهری مانند تهران پایش را بر گلوی ساکنانش نگذاشته و به بلای جان کشورهای بسیاری تبدیل شده است.
براساس آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2016، سالانه 7میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند و از هر 10نفر 9نفر هوای آلوده به ذرات معلق در هوا را تنفس می‌کنند. این سازمان در سال 2016، بیماری‌هایی که می‌توانند ناشی از آلودگی هوا باشند را به‌عنوان 4عامل اصلی مرگ‌ومیر معرفی کرده است و پیش از این نیز، در سال 2014سازمان بهداشت جهانی آلودگی هوا را مهم‌ترین عامل محیطی مرگ در دنیا دانست و اعلام کرد که از هر 8مورد مرگ در دنیا یک مورد بر اثر آلودگی هواست. براساس گفته این سازمان آلودگی هوا در ابتلا به بیماری‌هایی مثل بیماری‌های قلبی، سکته مغزی، بیماری‌های مزمن تنفسی و سرطان ریه نقش مهمی ایفا می‌کند. اما در میان آمار و ارقام مرگ‌ومیر مردم جهان به‌دلیل آلودگی هوا، هنگامی که بحث به کودکان کشیده می‌شود، تبعات منفی اتفاقات ناخوشایند چندبرابر می‌شود. بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی، آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین خطرات برای سلامت کودکان و عامل حدود 10درصد موارد مرگ کودکان زیر 5سال است. 600هزار مورد مرگ کودکان در سال ٢٠١٦ به آلودگی هوای داخل یا خارج خانه مرتبط است. در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط، آلودگی ناشی از پخت‌وپز در داخل خانه و آلودگی هوای خارج خانه عامل نیمی از موارد عفونت حاد دستگاه تنفس در کودکان زیر 5سال است.
همچنین در کشورهای کم‌درآمد یا با درآمد متوسط، ٩٣ درصد کودکان زیر 5سال در بیرون خانه بیش از استاندارد سازمان بهداشت جهانی در معرض ذرات معلق ریزتر از ۲/۵ میکرومتر هستند و این رقم در کشورهای پردرآمد به ٥٢ درصد می‌رسد.

راه نجات
بر اساس گزارش بانک جهانی، هر سال 4هزار نفر بر اثر آلودگی هوا دچار مرگ زود‌هنگام می‌شوند و اگر مسئولان پایتخت‌نشین بتوانند میزان تراکم ذرات معلق در هوا را به 20میکروگرم در مترمکعب یعنی مشابه میزان آلودگی هوای لندن برسانند، می‌توان امید داشت که از مرگ زودهنگام هزار و 300نفر در تهران جلوگیری ‌شود