مراقب باشیم تهران تبدیل به خاطره نشود

مرتضی کاردر/ خبرنگار

پیش از اختراع دوربین عکاسی، نقاشی بازنمایی طبیعت بود اما زمانی که دوربین عکاسی اختراع شد نقاشان با چالشی جدی مواجه شدند. حالا دستگاهی آمده بود که می‌توانست طبیعت را به همان شکلی که هست به تصویر بکشید.

تصمیم به تغییر در آنچه می‌بینیم از همان زمان در نقاشی آغاز شد، و هر چه زمان گذشت با سرعت بیشتر ادامه پیدا کرد. رویکردها و جنبش‌های گوناگون نقاشی در قرن نوزدهم و بیستم به نوعی پاسخی بودند به دوربین عکاسی.

نقاشی و عکاسی با وجود تعاملات بسیار هر کدام سال‌ها راه خودشان را رفتند و مدت‌های مدیدی طول کشید تا بار دیگر به یکدیگر نزدیک شوند. اما زمانی که بار دیگر نقاشان به تصویر کردن پیرامون‌شان بازگشتند دیگر به بازنمایی صرف آن نپرداختند بلکه با ایجاد تغییراتی در پیرامون‌شان تلاش کردند تا چشم‌اندازی متفاوت از زندگی امروز را به تصویر بکشند. ناگفته نماند که دیگر طبیعتی نمانده بود تا نقاشان بخواهند به تصویر کردن زیبایی‌های آن بپردازند.

شاید ازدحام ساختمان‌ها، نماها و فضاهای مزاحم نمی‌گذاشت که دیگر عکاسی یا هنرهای تصویری دیگر بتوانند از پس بازنمایی شهر بربیایند، یا تصویرهای قدیمی گمشده‌ای که دیگر نمی‌توان آنها را در عکس‌ها سراغ گرفت و جز با نقاشی نمی‌توان بازآفرینی‌شان کرد.

چنین نقاشی‌هایی در نقاشی معاصر ایران بی‌سابقه نیست. ایمان افسریان شاید یکی از پیشگامان این نوع از نقاشی باشد. او با ترکیب رنگ‌های متفاوتی که ایجاد می‌کند همواره تصویری متفاوت از ساختمان‌ها و زندگی شهری و گوشه‌های فراموش شده زندگی به‌دست داده است.

نقاشان دیگری نیز بودند که پس از او به تصویر کردن مناظر شهری روی آوردند و هر کدام تلاش کردند تا به نگاه و امضای خودشان در نقاشی برسند. چند هفته پیش نمایشگاه نقاشی‌های جواد مدرسی برگزار شد؛ نقاشی که در به تصویر کشیدن مناظر زندگی امروز نگاهی مخصوص به‌خود دارد.

این روزها نمایشگاه نقاشی‌های طاهر پورحیدری با عنوان تهران1396 در گالری هما برپا شده است. تصویرهایی که پورحیدری در این نمایشگاه از تهران ارائه داده است نیز در نوع خود جالب توجه است. تصویرهایی از مناظر رنگ‌پریده شهری و ساختمان‌های بلندی که چشم‌انداز شهر را کور کرده‌اند و ساختمان‌های قدیمی که در کنارشان همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند.

سراغ طاهر پورحیدری، نقاش نمایشگاه تهران1396 می‌رویم. او کار هنری را با عکاسی شروع کرد و پس از آن به نقاشی روی آورده است. پورحیدری می‌گوید: «این نقاشی‌ها واکنش نقاش است نسبت به اطراف خودش. طبیعتا این آثار بازنمایی صرف آنچه می‌بینم نیست بلکه در چینش نماها و نوع ترکیب رنگ‌ها تفاوت‌هایی دیده می‌شود که آن را از بازنمایی صرف متمایز می‌کند.»

پورحیدری از نقاشانی است که در سال‌های اخیر بازآفرینی ساختمان‌ها و خانه‌ها را در دستور کارش قرار داده است. او درباره مجموعه نقاشی‌هایش می‌گوید: «عنوان نمایشگاه قبلی‌ام «حال کامل» بود؛ نقاشی‌هایی از مناظر و ساختمان‌ها در سال‌های 40 و 50؛ خانه‌هایی که وضعیت امروزشان به تصویر کشیده می‌شود؛ خانه‌هایی که از سال‌ها پیش باقی مانده‌اند؛ گذشته‌ای که استمرار آن را در امروز می‌بینیم. در این نمایشگاه بیشتر تلاش کرده‌ام تا وضعیت الان شهر را به نمایش بگذارم؛ منظره‌هایی که ساختمان‌های بلند آن را اشغال کرده‌اند و در کنارشان ساختمان‌ها و خانه‌هایی از گذشته همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند؛ خانه‌هایی که کم‌کم دارند تبدیل به خاطره می‌شوند. این نمایشگاه هشداری است برای تهران. برای اینکه مراقب باشیم تهران تبدیل به خاطره نشود.»

در نمایشگاه فعلی‌ علاوه بر نقاشی‌ها ویدئویی نیز در گوشه نمایشگاه پخش می‌شود؛ «ویدئو داستان همان نقاشی‌هاست با صدای محیط و صدای ساخت و سازها. قصدم این بود که تماشاگر هنگام تماشای نقاشی‌ها به فضایی که سبب خلق نقاشی‌ها شد نزدیک‌تر شود و تأثیر محیط بیرونی را در خلق این نقاشی‌ها دریابد.» نمایشگاه تهران 1396 تا 24بهمن در گالری هما دایر است.