کدام آمریکا؟

عیسی محمدی

وقتی از آمریکا حرف می‌زنیم، از چه چیزی صحبت می‌کنیم؟ از یک واحد جغرافیایی، از یک گفتمان فرهنگی، از یک هژمونی سیاسی یا یک هیولای نظامی یا یک اقتصاد برتر؟ این سؤالی است که قبل از هر برخوردی، باید به خوبی به آن پاسخ بدهیم. تا وقتی که به شناخت دقیقی از آمریکا دست نیابیم، باقی رفتارها و برخوردها و تقابل‌های ما، رنگی از عقلانیت نخواهد داشت و بیشتر رنگ تعصب و تکرار و عادت و... خواهد داشت. همین نیاز اساسی بود که عده‌ای را در ایران واداشت تا اقدام به ایجاد مراکز مطالعات آمریکا و آمریکاشناسی کنند. با توجه به حضور گسترده آمریکا و فرهنگ آمریکایی در بیشتر نقاط دنیا، به‌نظر می‌رسد که این اقدام، امری لازم و واجب است. اما در ایران، چه مراکزی روی شناخت دقیق آمریکا و زیروبم آن کار می‌کنند؟ با خواندن این مطلب، به پاسخ‌تان خواهید رسید.


گروه مطالعات آمریکای‌شمالی دانشگاه تهران
نگاه به این رشته، بیشتر سیاسی است

یکی از مهم‌ترین این مراکز را می‌توان دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران دانست. این دانشکده، نخستین بار در سال 1375شمسی شکل گرفت و سعیدرضا عاملی- استاد ارتباطات دانشگاه تهران- مطرح‌کننده این ایده بود. سپس اساتیدی از دانشکده‌های علوم‌اجتماعی، حقوق و علوم سیاسی، ادبیات و زبان‌های خارجی، هنرهای زیبا و... گرد هم آمدند تا این کار را به سرانجام برسانند. حالا دانشگاه تهران، در ‌دل دانشکده مطالعات جهان، گروه مطالعات آمریکای شمالی را هم دارد. وقتی هم که از آمریکای‌شمالی صحبت می‌کنیم، یعنی 95درصد منظورمان ایالات متحده آمریکاست. 

از کارهای جالبی که دانشکده مطالعات جهان و نیز گروه مطالعات آمریکای شمالی انجام داده، راه‌اندازی رشته مطالعات ایران برای دانشجویان غربی بوده است که نخستین پذیرش این دانشجویان، در سال 1390اتفاق افتاد. حالا گروه مطالعات آمریکا، در گرایش‌های کارشناسی‌ارشد و دکتری، دانشجو جذب می‌کند تا نیاز کشور را به شناخت کامل آمریکا تأمین کند. علاوه بر پذیرش دانشجو، نگاه این گروه مطالعاتی، نگاهی فرهنگی، سیاسی، جامعه‌شناختی، اقتصادی، رسانه‌ای و... به آمریکاشناسی است. جالب اینکه نخستین پذیرش دکتری دانشکده مطالعات جهان، در رشته مطالعات آمریکای شمالی بوده است که بعدها، 5گرایش دیگر به آن اضافه شد. سیدمحمد مرندی- استاد دانشگاه تهران- که خود در گرایش مطالعات آمریکا، تاریخ و ادبیات آمریکا، مطالعات استعماری و پسااستعماری فعالیت می‌کند، رئیس گروه مطالعات آمریکای شمالی دانشگاه تهران است.

 او این رشته را یک رویکرد بین‌رشته‌ای دانسته و در این زمینه می‌گوید: «رشته مطالعات آمریکای شمالی در ایران یک رویکرد بین‌رشته‌ای است ولی در ایران جنبه سیاسی آن بیشتر است. این در حالی است که چنین رشته‌ای در خود آمریکا، بیشتر از جنبه فرهنگی مطرح است. درس‌هایی چون تاریخ آمریکا و مقدمه‌ای بر مطالعات آمریکا و ساختار حکومتی و... نیز جزو دروس شکل‌دهنده این گرایش هستند». مرندی اشاره می‌کند که رشته مطالعات آمریکا در خود غرب و آمریکا جزو رشته‌های مهم بوده و حتی انجمن هم دارد و خود او نیز روزگاری عضو شورای مرکزی انجمن مطالعات آمریکا در جهان بوده است.


مؤسسه ایران-یوریکا
جایی برای درک کامل قدرت‌های جهانی

از دیگر مؤسساتی که با هدف رصد دقیق مسائل اروپا و آمریکای شمالی فعالیت می‌کنند، مؤسسه ایران- یوریکا یا مؤسسه مطالعات اروپا و آمریکای‌شمالی است. این مرکز مستقل، فعالیت خودش را روی مطالعات آمریکا، بریتانیا، فرانسه و آلمان متمرکز کرده است؛ چرا که این کشورها را دارای اهمیت بیشتری در تحولات جهانی می‌داند. فعالیت‌های پژوهشی، مطالعه سیاست خارجه و منطقه‌ای اروپا و آمریکا، بررسی روابط ایران و آمریکا و کشورهای اروپایی، برگزاری نشست‌های تخصصی در سیاست خارجه آمریکا و اروپا و... ازجمله فعالیت‌های این مرکز مستقل است.


گروه روابط بین‌الملل و مطالعات آمریکا
امنیت ملی ما؛ امنیت ملی آنها

ما یک مرکز پژوهشی به اسم پژوهشکده مطالعات راهبردی داریم که این پژوهشکده مورد تأیید وزارت علوم هم بوده و موفق شده با اخذ مجوز، به فعالیتش‌ ادامه بدهد.

 گروه روابط بین‌الملل و مطالعات آمریکای این پژوهشکده، جزو گروه‌های مهم آن محسوب می‌شود. رصد و بررسی رویدادهای بین‌المللی برای تفسیر اثرگذاری آنها بر امنیت ملی ایران، جزو اهداف این گروه دانسته شده است. این گروه هم‌اکنون  با 4عضو هیأت علمی کارهای پژوهشی‌اش را دنبال می‌کند.