دادخواستی علیه آمریکا

وزیر خارجه کشورمان خبر داده که ایران از آمریکا به‌دلیل اعمال تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی، به دیوان دادگستری بین‌المللی شکایت کرده است. محمدجواد ظریف این خبر را در توییتر خود اعلام کرد و نوشت: «ایران در مواجهه با اهانت آمریکا به دیپلماسی و تعهدات قانونی، به حاکمیت قانون متعهد است. لازم است که با عادت نقض قوانین بین‌المللی توسط آمریکا مقابله شود.» این دادگاه که رکن قضایی سازمان ملل متحد است مقرش در شهر لاهه در کشور هلند است. این نخستین بار نیست که ایران از آمریکا به لاهه شکایت می‌کند. لاهه قرار است به‌زودی به پرونده شکایت ایران از آمریکا درخصوص دستبرد به 2میلیارد دلار از دارایی‌های کشورمان هم رسیدگی کند. موعد رسیدگی 16تا 20مهر‌ماه اعلام شده است.

شکایت این بار ایران که ظریف روز گذشته خبر آن را داده، به اقدام خودسرانه دونالد ترامپ بر می‌گردد. رئیس‌جمهور آمریکا 18اردیبهشت خبر خروج این کشور رااز توافق هسته‌ای میان ایران و1+5 به رسانه‌ها داد. ترامپ از تصمیم کشورش برای بازگرداندن تحریم‌های مرتبط به هسته‌ای ایران در 2 بازه زمانی ۹۰ و ۱۸۰‌روزه خبر داده بود.

کمتر از 2 هفته پیش آمریکا به زعم خود از ۱۳ مرداد تحریم‌های طلا و فلزات گرانبها و از 13 آبان تحریم‌های بانک مرکزی و نفت ایران را دوباره باز می‌گرداند.

سرنوشت 2میلیارد دلار ایران

کمتر از 2هفته پیش خبرگزاری فرانسه در گزارشی اعلام کرد که در بیانیه دیوان بین‌المللی دادگستری، آمده است که از هشتم تا دوازدهم اکتبر ۲۰۱۸ جلسات استماعی درخصوص پرونده دارایی‌های خاص ایران  را برگزار خواهد کرد.

شکایت ایران از آمریکا در پرونده 2میلیارد دلاری بعد از آن صورت گرفت که اول اردیبهشت‌ماه سال95 دیوان‌عالی آمریکا حکم داد که 2میلیارد دلار از محل دارایی‌های مصادره شده ایران در آمریکا به حدود یکهزار نفر از بازماندگان حمله سال ۱۹۸۳ (۱۳۶۲) به مقر تفنگداران نیروی دریایی آمریکا در بیروت و حمله ۱۹۹۶ (۱۳۷۵) به برج‌های «الخبر» عربستان داده شود. در حمله بیروت ۲۴۱ نفر از تفنگداران آمریکایی و در حمله به برج‌های الخبر ۱۹ نظامی آمریکایی کشته شدند. آمریکایی‌ها مدعی‌اند این حملات با حمایت ایران صورت گرفته است. جمهوری اسلامی ایران هرگونه دخالت در انفجار سال 1983در پایگاه نیروی دریایی آمریکا در بیروت را که به مرگ 241سرباز آمریکایی منجر شد، رد کرده است.

شکایت‌هایی که ثمر داد

تیر‌ماه 4سال پیش هم خبری روی خروجی رسانه‌ها رفت که دیوان داوری لاهه، آمریکا را به‌دلیل نقض بیانیه الجزایر و تعهد او، به پرداخت غرامت به ایران محکوم کرده است. بر اساس رای لاهه، آمریکا باید به اقدامات حقوقی خود علیه ایران در پرونده تسخیر سفارت آمریکا خاتمه می‌داد. این رای بر اساس بندی از معاهده الجزایر صادر شده بود که به تعهد آمریکا به ختم اقدامات حقوقی در تاریخ ۲۸ تیرماه ۱۳۶۰ (۱۹ جولای ۱۹۸۱) یعنی ۶‌ماه بعد از تاریخ امضای بیانیه‌های الجزایر  اشاره داشت؛ ماجرایی که مربوط به حادثه تسخیر سفارت آمریکا در تهران می‌شد. در 11آبان‌ماه سال1371هم ایران دعوایی را علیه دولت ایالات متحده آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه مطرح کرد و در مورد حمله و انهدام سکوهای نفتی ایران در خلیج‌فارس توسط ناوهای جنگی آمریکا از این کشور شکایت کرد. اگر چه در این پرونده جمهوری اسلامی ایران نتوانست به خواسته خود که همان دریافت خسارت از دولت آمریکا بود، دست یابد ولی حکم نهایی صادره حاوی نکاتی است که حقانیت ایران را به‌صورت ضمنی در ادعای خود -محکومیت حمله آمریکا به سکوهای نفتی- تأیید می‌کند.

دیوان چه می‌کند؟

دیوان بین‌المللی دادگستری رکن قضایی اصلی در سازمان ملل متحد است و اساسنامه آن نیز که بر مبنای اساسنامه دیوان دائمی بین‌المللی دادگستری تنظیم شده است جزء لاینفک منشور ملل متحد به‌شمار می‌آید. اساسنامه دیوان در سال 1945به امضای نمایندگان 51دولت شرکت‌کننده در کنفرانس سانفرانسیسکو رسید و کار دیوان رسما از 18آوریل 1946آغاز شد. طبق اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، رسیدگی به هر دعوی، مستلزم 3مرحله ذیل است: اول، باید دادخواست خواهان دعوی یا موافقتنامه طرفین دعوی به مدیر دفتر دیوان تقدیم و در دفتر مخصوص ثبت شود. دوم، بخش عمده‌ای از جریان رسیدگی به پرونده به‌صورت کتبی است. به این صورت که خواهان، خواسته خود را به‌صورت کتبی تقدیم دیوان می‌کند و دیوان آن را به طرف مقابل (خوانده) می‌فرستد و از او جواب می‌خواهد. این مرحله که تبادل لوایح نامیده می‌شود، ممکن است بسیار طولانی شود و طرفین دعوی بارها به رد و بدل کردن لایحه بپردازند. سوم، در مرحله شفاهی وکلا، کارشناسان و نمایندگان طرفین دعوی در جلسه رسیدگی حاضر می‌شوند و به‌صورت رو‌در رو و شفاهی با یکدیگر مذاکره می‌کنند.