جراح طبیعت یک مورچه است

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

مورچه‌های نجار می‌توانند پای زخمی همنوعان‌شان را ضد‌عفونی کنند و درصورت لزوم مثل یک جراح آن‌را به‌منظور جلوگیری از عفونت قطع کنند. تحقیق مشترک دانشمندان سوئيسی، آلمانی و ژاپنی نشان می‌دهد مورچه‌های نجار برای حفظ سلامت کلونی خود قطع عضو مورچه‌های آسیب دیده را درمان می‌کنند.

در مطالعه اخیری که در نشریه «سل‌پرس» منتشر شده، دانشمندان دریافته‌اند که گونه‌ای از مورچه‌ها به‌نام علمی (Camponotus floridanus) که به مورچه نجار معروف هستند، پاهای زخمی همنوع خود را برای جلوگیری از عفونت قطع می‌کنند و اندام قطع عضو شده را هم درمان می‌کنند. تحقیقات پیشین در مورد مورچه‌ها، نشان داده‌ است وجود ترشحات غده‌ای خاص در بدن مورچه‌ها می‌تواند مانع از بروز عفونت در زخم‌های این‌گونه شود.

شیوه جراحی مورچه‌های نجار
دانشمندان دریافتند که مورچه‌های نجار یکی از این دو روش را برای بهبود همنوع خود انتخاب می‌کنند: فقط با دهان خود زخم را تمیز می‌کنند، یا ابتدا این کار را انجام می‌دهند و سپس پا را به‌طور کامل قطع می‌کنند. مورچه‌ها براساس محل شکستگی، پای همنوع دیگر را قطع می‌کنند. عمده آنها استخوان ران و استخوان ساق پاست. البته زخم‌های فمور(استخوان ران) در 76درصد مواقع منجر به قطع عضو می‌شود، درحالی‌که زخم‌های تیبیا (استخوان ساق) به مراقبت طولانی‌تر از زخم بدون قطع عضو منجر می‌شود. قطع عضو در ناحیه مفصل تروکانتر (نزدیک بدن) انجام می‌شود. میزان موفقیت در قطع پا از ران، 90 تا 95درصد و در استخوان ساق پا 75درصد است.

نرخ بقا در کدام جراحی بیشتر است
قطع عضو استخوان ران اگر بلافاصله پس از قرار گرفتن در معرض پاتوژن (ویروس و باکتری) انجام شود به‌طور قابل‌توجهی نرخ بقا را افزایش می‌دهد. ظاهرا زخم استخوان ران باعث کاهش سرعت انتشار پاتوژن‌ها می‌شود در نتیجه مورچه‌ها زمان کافی برای قطع کردن عضو و زنده ماندن دارند.زخم‌های ساق پا که با مراقبت طولانی‌تر از زخم درمان می‌شوند به‌دلیل کاهش کنترل عفونت، مرگ‌ومیر بالاتری دارند.

استراتژی درمان
اولین کاری که مورچه‌های سالم در مواجهه با مورچه‌های زخمی می‌کنند، لیسیدن محل زخم است. تحقیقات نشان می‌دهد مورچه‌ها می‌دانند که باید برای زخم‌های روی ران وقت بیشتری بگذارند چون نرخ بقا در این زخم‌ها بیشتر است. حتی میکرو سی‌تی‌اسکن، کاهش انتشار پاتوژن روی استخوان ران را ثبت کرده‌ است.
این مطالعه نشان می‌دهد که مورچه‌ها نیز مانند انسان، زندگی اجتماعی پیچیده‌ای دارند و برای تضمین بقای کلونی، رفتارهای پیچیده تکامل یافته از خود نشان می‌دهد.