خیابان‌های شهر و هویت شهروندان

فریماه فلاحی| دبیر همشهری البرز :

ویرجینیا وولف در بخشی از «خانم دالووی»، شخصیت اصلی داستان و انزوای درون او را با توصیف خیابان و شهر محبوبش چنان به تصویر می‌کشد که خواننده خود را میان خیابان «باند» در لندن می‌بیند و با خانم دالووی همراه می‌شود. این همذات‌پنداری چنان اوج می‌گیرد که خیابان باند نه‌تنها خانم دالووی، که خواننده را نیز افسون می‌کند. این فقط یک نمونه از داستان‌های رئالیستی است که در آن با جهانی آشنا مواجه هستیم که شباهت زیادی به زندگی روزمرۀ مردمانی از یک جامعه فرهنگی در دوره‌ای خاص دارد. نویسنده چنین داستانی سعی می‌کند به‌تقریب همان تصویری را از شهر و خیابان و جامعه ارائه کند که یک عکاس واقع‌گرا یا مستندسازِ مردم‌نگار. در واقع این ویژگی منحصر به فرد سبک رئالیسم در ترسیم فضای شهری نشان از نقش کالبدی شهر و جادوی آن در ذهن شهروندان دارد.

خیابان‌ها و پیاده‌رو‌ها به ‌عنوان شریان‌های حیاتی و سلسله اعصاب بافت شهری اهمیت بسیاری دارند. به همین دلیل توجه به مناسب‌سازی آنها رویکرد جدی و کارشناسانه مدیریت شهری را می‌طلبد. خیابان و پیاده‌رو جدا از نقش ظاهراً ساده و هویتی‌شان که همان عرصۀ ترافیک و رفت ‌و‌ آمدهای شهری بودن است، نقش مهم‌تری در تعیین شکل حضور شهروندان در اجتماع دارد. نگاهی به تاریخ اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ما نشان می‌دهد که این عنصر شهری جایگاه ارزشمندی در شکل‌گیری حرکت‌های تاریخی و اجتماعی تاثیرگذار و مهم‌تر از آن، پویایی اقتصادی داشته است. 

فضای خیابان‌ متعلق به همه ساکنان شهر است و سرزندگی و دلپذیر بودن آن تاثیر چشمگیری بر شکل‌گیری تعاملات اجتماعی سازنده و ایجاد روحیه شادی و آرامش روانی و به اشتراک گذاشتن احساسات جمعی می‌گذارد. بنابراین زیباسازی، مناسب‌سازی و رسیدگی به مشکلات خیابان‌ها باید از برنامه‌های اصلی مدیران و کارشناسان شهری باشد. اولویت اصلی به این معنا که علاوه بر توجه به نقش پررنگ ترافیکی، به دیگر وجوه هم توجه کنند. از دیگر نقش‌های بسیار مهم خیابان‌ها در جوامع امروزی، شاهرگ اقتصادی بودن است، به این معنا که در طول شبانه‌روز مردم برای حضور در عرصه اقتصادی، به شکل‌‌‌‌های متفاوت بیشتر وقت خود را در خیابان می‌گذرانند. پرواضح است که کیفیت مطلوب و رضایت‌بخش آن برای شهروندان اهمیت بسزایی دارد.

در استان البرز به‌خصوص در کلان‌شهر کرج که خیابان‌ها در تسخیر خودروهاست، تعریف خیابان و ویژگی‌ و انتظار از آن چنان متفاوت است که ساکنان آن حتی برای عبور و مروز عادی نیز مشکل دارند و مطالبه آنان در حد تقاضاهای مکرر و درخواست‌های عاجزانه برای آسفالت و ترمیم چاله‌های دردسرساز پایین آمده است. نگاهی گذرا به خیابان‌های شهر نشان می‌دهد که بیشتر شهروندان این کلان‌شهر از نامناسب بودن معابر و آسفالت خیابان به ستوه آمده‌اند، در حالی که در جوامع امروزی رسیدگی به مشکلات خیابان‌ها و مناسب‌سازی آنها نقش مهم و اثرگذاری در حضور اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی سازنده شهروندان دارد و پویایی شهر در گرو نشاط و سرزندگی ساکنان آن است. بنابراین ضرورت توجه به طراحی و بهسازی معابر و خیابان‌های کرج نه فقط از دیدگاه ترافیک، بلکه به صورت همه‌جانبه‌تر احساس می‌شود.