تغییرات اقلیمی پشت درهای تهران

قریب به اتفاق پیش‌بینی‌های محیط‌زیستی نشان می‌دهد در آینده‌ای نزدیک، تهران و دیگر کانون‌های جمعیتی کشور با افزایش دما و شرایط جدید زیستی مواجه خواهند شد. طی دهه اخیر در بسیاری از شهرهای کشور تغییرات اقلیمی جدی پدید آمده و این تغییرات مسائل مدیریتی را به سمت و سویی کشانده که رفع آن به آسانی ممکن نیست. کاهش منابع آبی، افزایش خشکسالی، تغییر جنس خاک و فرونشست آن، افزایش احتمال جاری شدن سیل و دیگر مسائل همه و همه اثرات تغییر اقلیم هستند و وقوع آنها در شهری نظیر تهران بسیار محتمل است و در عین حال با برنامه‌ریزی دقیق شهری محیط‌زیستی می‌توان شرایط مبهم آینده را روی ریل مدیریت قرار داد.

تغییرات دمایی تهران تا 1422
طی سال‌های اخیر پژوهش‌های بسیاری درباره تغییرات اقلیمی تهران در آینده انجام شده است. برای نمونه در پژوهش «پیش‌بینی تغییر اقلیم تهران در آینده» نوشته رضا کاظمی و محمد خزایی آمده است: در دهه آینده یعنی از سال 1412 تا 1422 مقادیر میانگین دمای ماهانه حداقل و حداکثر و همچنین سیکل ماهانه دمای حداقل و حداکثر در تهران تغییر خواهد کرد. به‌گونه‌ای که تحت‌تأثیر تغییر اقلیم بیشترین افزایش دما در زمستان و بهار خواهد افتاد. بیشترین افزایش میانگین دمای حداکثر و حداقل در‌ماه فروردین اتفاق می‌افتد که پیش‌بینی می‌شود در این ‌ماه با توجه به عدم‌قطعیت‌ها، نسبت به میانه‌ مقادیر دوره تاریخی، میانگین دما حداکثر بین 6.1 تا 6.9 درجه سانتی‌گراد افزایش یابد و میانگین دما حداقل بین 4.8 تا6.1 درجه افزایش یابد. درحالی‌که تحت تاثیر تغییر اقلیم اغلب ماه‌های سال در آینده افزایش دما خواهند داشت، در بعضی از ماه‌ها کاهش دما نیز محتمل است. به این ترتیب دامنه دمای محتمل آینده در اغلب ماه‌های سال به‌ویژه در زمستان و بهار تا 95درصد خارج از حدود اقلیمی است که پیش از این تجربه شده است تا الگوی بارش‌ها از اساس تغییر کند و در این فصول بارش‌ها کاهش یابد. در عین حال در سایر ماه‌ها بارش‌های ناگهانی دست‌کم 20درصد افزایش می‌یابد.

لزوم کاهش انتشار کربن در تهران
در گزارش دیگری از سوی مجمع بین‌المللی تغییرات اقلیمی سازمان ملل (IPCC) پیش‌بینی شده که خاورمیانه و شمال آفریقا گرم‌تر و خشک‌تر از آنچه تا به‌حال بوده‌اند، خواهند شد. این مؤسسه تخمین می‌زند که حدود 80میلیون نفر از ساکنان این مناطق تا سال 2050میلادی در معرض تنش شدید آبی قرار خواهند گرفت. این گزارش که سال گذشته منتشر شده، نام تهران را در زمره شهرهایی که این تنش را تجربه خواهند کرد نام برده است.  یکی دیگر از پیش‌بینی‌ها درباره آینده زندگی در تهران را مرحوم پرویز کردوانی متخصص کویرشناسی انجام داده است: «اگر مدیریت سرزمینی صورت نگیرد، تا ۵۰سال آینده شهرهای تهران، کرج، ورامین و اطراف کاملا خشک شده و اهالی این شهرها برای بقا ناچار به مهاجرت می‌شوند. حتی استراتژی‌هایی نظیر باروری ابرها، استخراج آب‌های ژرف با ۲۵۰۰متر حفاری در دل زمین و انتقال آب دریاها به این شهرها هیچ‌کدام مؤثر نخواهند بود و باید برنامه کاملی برای روبه‌رو شدن با تغییر اقلیم در تهران نوشته شود.»

شهرداری تهران چه کرده است؟
مدیرکل محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران در گفت‌وگو با همشهری، اقدامات تهران برای مقابله با تغییرات اقلیمی را تشریح کرد. به‌گفته حلیاسادات حسینی در بحث تغییرات اقلیم شهر تهران چند مطالعه صورت گرفته که در سیاستگذاری کاهش آسیب‌ها بسیار اثربخش است. یکی بحث تاب‌آوری اکولوژیک تهران که با استفاده از مدل‌های مختلف تاب‌آوری اکولوژیک را در این شهر بررسی کرده‌ایم که نشان داده مناطق مرکزی شهر به لحاظ تاب‌آوری اکولوژیک دچار مشکل هستند. شاخص‌های مدل‌های این پژوهش شامل جزایر حرارتی، سرانه‌های فضای سبز، منابع آبی، جمعیت‌پذیری و آمایش سرزمینی بوده‌اند که می‌توانند منجر به خروجی‌های مناسبی در راستای طرح جامع شهر تهران شوند. در مطالعه دیگر با عنوان «ظرفیت برد» مشخص کردیم که کدام مناطق تهران ظرفیت زیست‌پذیری بیشتری دارند؟ و اینکه آیا هنوز می‌توان جمعیت آن مناطق را افزایش داد یا خیر؟ که این نشان داد توان زیست‌پذیری جمعیتی در منطقه‌ای نظیرمنطقه22  این قابلیت هنوز وجود دارد. این 2پروژه مکمل یکدیگر هستند تا داشبورد مدیریتی و نقشه راهی برای اداره آینده تهران در بحث تغییرات اقلیمی ایجاد شود. اما به هرحال در تغییرات اقلیمی تهران باید به سمتی حرکت کنیم که تعداد جزایر حرارتی تهران را مدیریت کرده و کاهش دهیم و معضلات محیط‌زیستی آن را به صفر برسانیم. در بحث کاهش کربن نیز گام‌های مؤثری برداشته شده و باید ادامه یابد. پروژه ساختمان سبز نیز درحال پیشرفت است که به سمت الگویی نو پیش می‌رود. همچنین در رویکرد احیا و تسری هوش سبز ورود داشته‌ایم تا استفاده از منابع موجود مدیریت شود و آلودگی‌ها کاهش یابد. همچنین تغییر اقلیم در تهران به حداقل خود برسد.