نفس دریاچه ارومیه تازه شد

زهرا رفیعی-روزنامه‌نگار

حجم آب دریاچه ارومیه در 17روز اخیر از 1.44میلیارد مترمکعب به 1.57میلیارد مترمکعب رسیده است و این خبر خوش در آغاز سال‌جاری امیدها برای احیای این دریاچه را افزایش داده است. تراز دریاچه ارومیه در نوروز 1402 به اندازه‌ای بود که قایق‌های تفریحی، گردشگران را به عمق دریاچه ببرند و ردی از خاطره سال‌های دور را در ذهن عاشقان دریاچه بیدار کنند. تا چند‌ماه دیگر گرما، بخش عمده‌ای از آب دریاچه را تبخیر خواهد کرد، ولی امید می‌رود که انتقال آب از سرچشمه‌های زاب از ده‌ها کیلومتر آن‌طرف‌تر و انتقال آب از تصفیه‌خانه‌های تبریز و ارومیه زمان سرزندگی دریاچه را بلند‌تر کند. چشم همگان البته به بارانی است که از آسمان ببارد و هر سال بخشی از برنامه رسیدن به 13میلیارد مترمکعب را تامین کند. تا اینجای راه، حوضه آبریز ارومیه امسال نسبت به سال گذشته 3دهم درصد بیشتر بارش را تجربه کرد، ولی هنوز معلوم نیست که آسمان چقدر بیشتر این دریاچه را یاری کند، اما قدر مسلم اینکه نقش کشاورزان حوضه آبریز دریاچه بسیار پررنگ‌تر است. باید دید آیا لوله‌های پلاستیکی کشاورزان شیره جان رودخانه‌های منتهی به دریاچه ارومیه را خواهد گرفت یا آب بدون تعرض به دریاچه ارومیه راهی می‌شود؟ بهبود وضعیت دریاچه ارومیه پس از آن صورت می‌گیرد که سال گذشته و با حضور رئیس‌جمهوری، طرح انتقال آب از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه به بهره‌برداری رسید. در فاز نخست این طرح سالانه 300میلیون مترمکعب آب و در مرحله دوم 600میلیون مترمکعب آب از سد کانی سیب به دشت نقده و حوضه آبریز دریاچه ارومیه منتقل خواهد شد.

پایش مداوم دریاچه ارومیه
آرزو اشرفی‌زاده، مدیرکل دفتر حفاظت و احیای تالاب‌های سازمان حفاظت محیط‌زیست: برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز، با همکاری شورای تامین استان و استانداری، سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت نیرو، مسیر رودخانه‌ها و کانال کانی سیب به دریاچه ارومیه به‌طور مداوم کنترل و پایش می‌شود، برداشت غیرمجاز منع قانونی دارد و با متخلفان برخورد می‌شود. اول مهرماه سال1401 تراز آب دریاچه 1270/13، وسعت دریاچه 930کیلومترمربع و حجم آب موجود در آن یک میلیارد و 24مترمکعب بود که با اقدامات صورت‌گرفته و بارندگی‌های زمستانه در 14اسفندماه تراز سطح آب دریاچه ارومیه به 1270/21متر، وسعت آن هزار و 40کیلومترمربع و حجم آب موجود در دریاچه یک‌میلیارد و 44میلیون مترمکعب رسید. فصل گرما و افزایش تبخیر را در پیش داریم. آبی که از رودخانه گدار و تونل کانی سیب وارد دریاچه می‌شود به‌عنوان بخشی از حقابه دریاچه ارومیه است و بقیه باید از مسیر رودخانه‌های طبیعی و محل صرفه‌جویی بخش کشاورزی تامین شود. این میزان آب با توجه به تبخیر بخش زیادی از آن از دست می‌رود، اما امیدواریم که با تداوم بارندگی‌هایی که در فروردین‌ماه پیش‌بینی شده، وضعیت بهتری را برای دریاچه شاهد باشیم. در مجموع میزان نیاز زیست‌محیطی دریاچه یا همان حقابه آن 3میلیارد و 426میلیون مترمکعب است که باید اجرای پروژه‌های مختلف و روش‌های طبیعی سالانه به دریاچه برسد.

هر 3ماه، یک خبر خوب در مورد ارومیه
محمدصادق معتمدیان، دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه:  در حال حاضر آب با سرعت 65مترمکعب بر ثانیه وارد پیکره دریاچه می‌شود. وضعیت دریاچه نسبت به مهرماه سال گذشته بهبود و وسعت آن 310کیلومترمربع افزایش یافته است. همچنین تراز دریاچه ارومیه طبق آخرین برآورد صورت گرفته به یک‌هزار و 270متر و 26سانتی متر رسیده است. دریاچه بیش از یک‌میلیارد و 570میلیون مترمکعب آب دارد. طبق قولی که داده‌ایم در سال‌جاری هر 3‌ماه یک‌بار طرحی را در رابطه با احیای دریاچه ارومیه افتتاح می‌کنیم. احداث سد چپرآباد دوباره با پیمان‌سپاری از سر گرفته و عملیات اجرایی آن به سرعت آغاز شده است. همچنین مدول سوم تصفیه‌خانه فاضلاب ارومیه که پساب بهداشتی آن به سمت دریاچه ارومیه سرازیر خواهد شد، در موعد مقرر به بهره‌برداری خواهد رسید. اتمام این طرح‌ها در کنار اجرای طرح‌های نرم‌افزاری و کاهش مصرف، موجب می‌شود که احیای دریاچه ارومیه شتاب بیشتری به‌خود بگیرد.

پروژه انتقال آب زاب به دریاچه ارومیه
این طرح در ابتدا برای مهار و کنترل آب‌های مرزی کار خود را آغاز کرد، ولی در ادامه با پروژه‌هایی مانند احداث سد کانی‌سیب با حجم مخزن 221میلیون مترمکعب، تونل انتقال آب به طول 36کیلومتر، کانال روباز انتقال آب از تونل تا رودخانه گدار‌چای به طول 11کیلومتر و انتقال آب از طریق گدارچای به پهنه دریاچه به طول 28کیلومتر ادامه یافت. هدف از مدیریت آب‌های مرزی با احتساب و پرداخت حقابه کشور همسایه، انتقال سالانه بیش از 600میلیون مترمکعب آب از حوضه آبریز رودخانه زاب به دریاچه ارومیه است. در فاز اول تا پایان سال آبی(شهریور 1402) 300میلیون مترمکعب آب به دریاچه ارومیه انتقال می‌یابد و سال آینده فاز دوم به بهره‌برداری خواهد رسید.