چرخش روسیه به بازارهای انرژی شرق

ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه گفته است که تحریم‌های غرب علیه بخش انرژی کشورش، بر اقتصاد جهانی تأثیر خواهد گذاشت و مسکو باید مسیر صادرات خود را به‌سمت آسیا برگرداند.به‌گزارش الجزیره، تحریم‌های غرب علیه بخش انرژی روسیه، اقتصاد این کشور را به چالش کشیده است. از همان ابتدا هم که گزینه تحریم نفت و گاز روسیه مطرح بود، این گمانه وجود داشت که مسکو، جایگزینی برای بازارهای جذاب خود در اروپا پیدا کند و چین و دیگر کشورهای شرقی به‌عنوان گزینه‌های اصلی مطرح بودند.
حالا پوتین صراحتا در این‌باره صحبت کرده و گفته است که مقصد صادرات بخش انرژی کشورش باید تغییر کند. او در یک جلسه دولتی درباره بخش انرژی گفته است: « در آینده نزدیک، صادرات به غرب کاهش پیدا خواهد کرد. ما باید به صادرات خود تنوع ببخشیم.»
تحریم‌های غربی که تقریبا تمام بخش‌های انرژی روسیه را هدف قرار داده، به تلافی حمله روسیه به اوکراین وضع شده است. کشورهای غربی همچنین برنامه‌هایی جدی برای کاهش وابستگی خود به نفت، گاز و زغال‌سنگ روسیه دارند.
پوتین گفته است روسیه، که حدود یک‌دهم نفت دنیا و یک‌پنجم گاز دنیا را تامین می‌کند، باید در مسیری پیش برود که در سال‌های اخیر در پیش گرفته و گام به گام، مسیر صادرات خود را به سمت بازارهای در حال رشد جنوب و شرق تغییر بدهد. او گفته است: «تلاش‌های کشورهای غربی برای خارج کردن تولید روسیه از بازار و جایگزین کردن تولیدات ما، در نهایت بر اقتصاد جهانی اثر خواهد گذاشت.»
او گفته است که اروپا نمی‌تواند به‌زودی تمام گاز روسیه را جایگزین کند؛ «کشورهای غربی گمان می‌کنند که می‌توانند از منابع انرژی روسیه، ازجمله گاز طبیعی پرهیز کنند، اما جایگزین منطقی این منابع برای اروپا وجود ندارد. ممکن است (که این منابع موجود باشند) اما فعلا که اینطور نبوده. همه می‌دانند که هیچ انرژی رایگانی در بازار جهانی وجود ندارد.»
روسیه حدود 40درصد گاز طبیعی اروپا را تامین می‌کند و تحریم‌های غرب علیه روسیه، صادرات آن را به‌شدت به سختی انداخته؛ چون به‌خاطر تحریم‌ها، تامین قراردادهای فعلی و نحوه پرداخت آنها در شبکه‌های بانکی به‌شدت پیچیده شده است. پوتین همچنین خواستار شتاب بخشیدن به تکمیل پروژه‌های زیرساختی، ازجمله خطوط راه‌آهن و لوله‌هایی که نفت و گاز این کشور را به بازارهای در حال رشد در شرق و جنوب می‌رسانند، شده است. او به دولتش دستور داده که تا ابتدای ماه ژوئن (11خرداد) برنامه‌ای برای توسعه ریزساخت‌های صادرات به آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا و پاسیفیک طراحی کنند.

چین؛ شریک ویژه
 بزرگ‌ترین هدف روسیه در این رویکرد جدید، بدون هیچ تردیدی، چین است که همین حالا هم قراردادهای همکاری چشمگیری را با روسیه در بخش انرژی و دیگر بخش‌ها بسته است. روسیه در همین زمستان گذشته قرارداد جدید 30ساله‌ای را برای فروش گاز به چین بسته است. گازی که براساس این قرارداد به چین صادر خواهد شد از طریق خط لوله جدیدی که هنوز ساخته نشده منتقل می‌شود. روسیه و چین، در زمستان قرارداد همکاری استراتژیکی با هم امضا کرده‌اند و بسیاری در مسکو معتقدند روسیه می‌تواند با کمک پکن از تحریم‌های غرب جان سالم به در ببرد. بزرگ‌ترین زمینه همکاری برای 2کشور، بخش انرژی است. چین به‌شدت به منابع تازه انرژی برای حفظ رشد اقتصادی خود نیاز دارد و مسکو هم وابستگی بسیار زیادی به صادرات انرژی دارد و باید خیلی سریع جای خالی بازارهای اروپایی را پر کند.
بی‌اثر شدن تحریم‌ها علیه مسکو به‌خاطر همکاری نکردن پکن با غرب، چنان جدی گرفته می‌شود که مقامات آمریکایی، رسما در این‌باره به چین هشدار داده‌اند. جیک سالیوان،مشاور امنیت ملی رئیس‌جمهور آمریکا، انتهای سال گذشته صراحتا درباره همکاری اقتصادی چین با روسیه برای بی‌اثر کردن تحریم‌ها هشدار داده بود. با این حال نیاز 2کشور به واردات و صادرات انرژی، احتمالا چیزی نیست که با تهدید آمریکا برطرف شود. براساس توافق 2کشور در میانه بهمن، شرکت گازپروم که به‌صورت انحصاری گاز روسیه را به خارج از این کشور صادر می‌کند، متعهد شده است که سالانه 10میلیارد مترمکعب گاز به چین صادر کند. چین در سال2021 بیش از 16.5میلیارد مترمکعب گاز، چه از طریق خط لوله و چه به‌صورت گاز مایع (ال‌ان‌جی) ‌وارد کرده است. براساس توافق‌های دوطرف، قرار است حجم صادرات روسیه به چین تا سال2025 میلادی به 38میلیارد مترمکعب برسد.
قرار است خط لوله جدیدی که گازپروم تاسیس خواهد کرد، طی 2 تا 3سال آینده، شرق روسیه را به شمال غرب چین متصل کند. با این حال سطح همکاری‌های 2کشور در بخش انرژی، همین حالا هم بسیار بالاست و با وجود تحریم‌ها، صادرات نفت روسیه به چین افزایش یافته است.

رشد صادرات در دوران تحریم 
خرید نفت از روسیه، ‌چنان وسوسه‌برانگیز است که نه‌تنها چین، بلکه کشورهایی که با تحریم مسکو موافقند عملا تحریم را نادیده گرفته‌اند و خرید خود از روسیه را افزایش داده‌اند. یکی از این کشورها، کره‌جنوبی متحد آمریکا در شرق آسیاست. به گزارش نیکی آسیا، در ماه مارس (اسفند و فروردین)، واردات نفت چین از روسیه، 26درصد افزایش داشته است. این رشد واردات نفت در حالی ثبت شده که اقتصاد چین به‌خاطر قرنطینه‌های سراسری در شهرهای بزرگ، شاهد کاهش آمار کلی واردات بوده است. در همین مدت، کره‌جنوبی که در وضع تحریم‌ها علیه روسیه با آمریکا و متحدان غربی‌اش همکاری کرده، 44درصد رشد واردات نفت از روسیه را ثبت کرده است. تایوان دیگر متحد آمریکا هم در مدت مشابه، شاهد 9درصد افزایش واردات نفت از روسیه بوده است. افزایش واردات نفت در دورانی که آمریکا و متحدانش در اروپا و دیگر مناطق دنیا، بر ایزوله کامل روسیه تأکید می‌کنند، نشانه‌ای از وجود شکاف و نقص در رژیم تحریم‌ها علیه روسیه است. یک عامل این است که بسیاری از کشورها، واردات انرژی را از تحریم‌ها مستثنا کرده‌اند. برای نمونه، سبربانک، بزرگ‌ترین بانک روسیه با تحریم‌های فلج‌کننده‌ای مواجه شده است، اما با این حال کشورهای دیگر می‌توانند برای مبادلات مالی بخش انرژی، همچنان با این بانک همکاری کنند. این استثنا از سوی خود آمریکا وضع شده است.
دلیل دیگر این است که روسیه، برای حفظ و به‌دست آوردن سهم از بازارهای شرقی، تخفیف‌های زیادی به خریداران داده است. بسیاری از کشورها هم بعد از حمله روسیه به اوکراین، به این فکر افتاده‌اند که از شرایط پیش آمده استفاده کرده و تا جایی که می‌توانند نفت خام ارزان بخرند و ذخیره کنند.