«بیرقدار»؛ غافلگیری روسیه توسط اوکراین

جنگ میان روسیه و اوکراین تا به امروز، آنطور که انتظارش می‌رفت پیش نرفته است. تصور عمومی این بود که روسیه می‌تواند به سرعت شکستی سنگین به اوکراین تحمیل کند، اما عوامل آشکار و پنهان زیادی دست به‌دست هم دادند تا جنگ آنطور که ولادیمیر پوتین و بسیاری از تحلیلگران پیش‌بینی کرده بودند پیش نرود. مقاومت اوکراینی‌ها، حمایت تسلیحاتی غرب از اوکراین، عدم‌استفاده کافی از قدرت نیروهای هوایی روسیه و اختلال در پشتیبانی لجستیکی نظامیان روسیه جزو مهم‌ترین دلایل کندی پیشرفت روس‌ها در جنگ اوکراین بوده است. در این میان، استفاده ارتش اوکراین از پهپادهای نظامی نیز دست‌کم در برخی نقاط باعث زمینگیر شدن و غافلگیری نیروهای نظامی روسیه شده است. اثرگذاری پهپادها در جنگ اوکراین در کنار روندی قرار می‌گیرد که طی سال‌های اخیر در جنگ‌های جهان در حال شکل‌گیری است؛ از یمن گرفته تا لبنان، اتیوپی، لیبی و حالا اوکراین.

پیروزی‌های غیرمنتظره نظامی
پهپادهای نظامی زمانی مختص ارتش آمریکا بودند، اما استفاده از این فناوری در سال‌های اخیر در میان ارتش‌های جهان رواج یافته و اکنون به بخشی ثابت از نبردهای قرن 21تبدیل شده است. احتمال اینکه پهپادها بتوانند مسیر جنگ‌های نابرابر را به سمت و طرف ضعیف‌تر درگیری تغییر دهند بسیار کم است. همانطور که بسیاری از تحلیلگران و کارشناسان سیاسی معتقدند اوکراین پیروز نبرد کنونی با روسیه نخواهد بود، اما آنچه مسلم است این است که پهپادها با زمینگیرکردن غیرمنتظره بخش‌هایی از کاروان‌های نظامی، چه در اوکراین و چه در دیگر کشورهای درگیر جنگ، توانسته‌اند سرنوشتی متفاوت از پیش‌فرض‌ها رقم بزنند.
پهپاد‌ها در سال‌های اخیر در نبردهای مختلفی توانسته‌اند زمین بازی را به شکلی غیرمنتظره عوض کنند. جدیدترین نمونه آن در جنگ اتیوپی رخ داده است. در آخرین ماه سال 2021، ارتش اتیوپی توانست به شکلی غیرمنتظره شورشیان تیگرای را که با پیروزی‌های متعدد به چند کیلومتری پایتخت اتیوپی رسیده بودند، شکست دهند. پیروزی بزرگی که آبی احمد، نخست‌وزیر اتیوپی آن را به شجاعت سربازانش نسبت داد، در واقعیت مدیون پهپادهای نظامی بود که دولت‌های مختلف از جمله ترکیه و امارات در اختیار اتیوپی قرار داده بودند. تأثیر این پهپادها بر روند جنگ اتیوپی خیره‌کننده بود، زیرا ارتش اتیوپی به کمک آنها توانست کاروان‌های شورشیان تیگرای و تجهیزات آنها را تار و مار کند و آنها را ده‌ها کیلومتر به عقب براند.
نیروهای حزب‌الله لبنان هم به تازگی با به پرواز درآوردن پهپادهای خود در آسمان سرزمین‌های اشغالی نگرانی‌های زیادی برای نیروهای اسرائیلی ایجاد کرده‌اند. رسانه‌های اسرائیلی در ماه‌های اخیر بارها نسبت به خطر پهپادهای حزب‌الله واکنش نشان داده‌اند. در جدیدترین مورد، یکی از پهپادهای حزب‌الله توانست با عبور از مرزهای شمالی سرزمین‌های اشغالی، تمامی سامانه‌های هشدار اسرائیل را فعال کند. اسرائیل نگران آن است که حزب‌الله با استفاده از پهپادهایی که در اختیار دارد، سامانه‌های دفاعی را هدف قرار داده و توان موشکی اسرائیل را به خطر بیندازد.
این فناوری نظامی علاوه بر لبنان و اتیوپی در سال‌های اخیر توانسته در لیبی و یمن هم دامنه نبرد را به آسمان بکشاند. در لیبی پهپادهای امارات و ترکیه و در یمن هم پهپادهای ساخت نیروهای انصارالله توانسته‌اند محاسبات اولیه جنگ را برهم زده و مسیر نبرد را تغییر دهند.

ردپای ترکیه در جنگ اوکراین
در تصاویر ویدئویی که از حمله پهپادهای اوکراینی به کاروان ارتش روسیه منتشر شده‌، بازیگر نقش اصلی، پهپادهای «بیرقدار TB2» ساخت ترکیه است. ارتش اوکراین اعلام کرده که بیرقدار در روزهای اخیر توانسته یک مخزن سوخت و 2سامانه موشکی زمین به هوای ارتش روسیه را منهدم سازد. در دیگر تصاویری که در توییتر دست به‌دست شده، دیده می‌شود که پهپادهای بیرقدار در نقاط مختلف اوکراین کاروان خودرویی و تانک‌های روسیه را هدف قرار می‌دهند. بیرقدار پهپادی کوچک و سبک‌وزن با بال‌های 12متری است که می‌تواند حدود 30ساعت در آسمان پرواز کند. این پهپادها قابلیت حمل موشک‌های لیزری را دارند.
نقش اصلی بیرقدار در نبرد اوکراین و روسیه، کند کردن پیشروی نیروهای ارتش روسیه و برملا کردن نقطه‌ضعف‌های غیرمنتظره نیروهای روس در بخش دفاع هوایی بوده است. در واقع ضعف روسیه در تامین امنیت کاروان‌های نظامی‌اش در برابر حملات هوایی برای بسیاری از کارشناسان عجیب و دور از ذهن بوده است. علاوه بر این، به‌گفته تحلیلگران ویدئوهای منتشر شده از حملات پهپادی اوکراین به کاروان‌های نظامی روسیه به بخشی کلیدی از جنگ روانی اوکراین علیه روسیه تبدیل شده و در بحبوحه نگرانی‌های شدید اوکراینی‌ها از حملات شدیدتر روسیه، موجب تقویت روحیه آنها شده است. ارزش هر پهپاد بیرقدار حدود 2میلیون دلار برآورد شده است، اما ارزش هر یک از سامانه‌های موشکی زمین به هوای روسیه که توسط بیرقدار هدف قرار گرفته، حدود 50میلیون دلار برآورد شده است. اما در نهایت بعید به‌نظر می‌رسد این پهپاد کوچک بتواند مسیر طولانی‌مدت جنگ را در اوکراین تغییر دهد.

سلطه ترکیه بر صنعت پهپادهای نظامی
به‌نظر می‌آید فروش بیرقدار به اوکراین هم‌راستا با منافع نظامی ترکیه به‌عنوان یکی از اعضای ناتو است. زیرا با این کار، ترکیه در تلاش است موازنه قدرت در منطقه دریای سیاه را حفظ کند. درحقیقت بیرقدار به نوعی ابزار کمکی برای سیاست خارجی ترکیه تبدیل شده است. در شرایطی که چین، آمریکا و اسرائیل حاضر به فروش پهپاد نظامی به اوکراین نشدند، این ترکیه بود که به درخواست اوکراین برای خرید پهپاد نظامی پاسخ مثبت داد. اوکراین در سال 2018اعلام کرد طی قراردادی 69میلیون دلاری، 12پهپاد بیرقدار، 3سامانه کنترل و فرماندهی زمینی و تجهیزات مرتبط دیگر را از ترکیه خریداری کرده است. اخیرا وزارت دفاع اوکراین اعلام کرده بود که 20فروند پهپاد بیرقدار را در اختیار دارد.
ترکیه امروز به یکی از تامین‌کنندگان اصلی پهپادهای جنگی در جهان تبدیل شده است. طی 2سال گذشته، بیرقدار ترکیه علاوه بر اوکراین در نبردهای اتیوپی، قره‌باغ، لیبی و سوریه حضور داشته است. علاوه بر کمک به پیروزی ارتش اتیوپی بر نیروهای تیگرای، بیرقدار در آذربایجان هم توانست در پیروزی ارتش آذربایجان بر ارمنستان نقشی کلیدی ایفا کند. حضور پررنگ بیرقدار در نبردهای مختلف باعث شده تا کارشناسان نظامی بیرقدار را مشهورترین پهپاد نظامی حال حاضر جهان توصیف کنند؛ پهپادی که اصلی‌ترین مزیت آن ارزان قیمت بودن و در عین حال داشتن توانایی بالا در وارد کردن خسارات سنگین بر تجهیزات نظامی دشمن است.

مکث
خط خبر
 پس از چندین ساعت درگیری شبانه، نیروهای روسیه موفق شدند نیروگاه هسته‌ای زاپروژیا در جنوب اوکراین را تصرف کنند. طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، آسیبی به 6رآکتور هسته‌ای این نیروگاه نرسیده است.
 یک میلیون و 200هزار نفر از اوکراینی‌ها در میانه جنگ این کشور را ترک کرده و راهی کشورهای همسایه شده‌اند.
 رئیس‌جمهور اوکراین بار دیگر خواستار مذاکره رودررو با همتای روس خود شد.
 پس از دومین دور مذاکرات میان نمایندگان دولت‌های روسیه و اوکراین، دو طرف توافق کردند گذرگاه‌های امن برای خروج مردم از شهرها و همچنین ورود کمک‌های بشردوستانه ایجاد کنند. مذاکرات در بلاروس برگزار شد.
 بندر خرسون در جنوب غرب اوکراین به‌دست نیروهای روسیه افتاده است. درگیری‌ها در اطراف بندر ماریوپول در جنوب شرق همچنان ادامه دارد. در صورت سقوط این بندر، دسترسی اوکراین به آب‌های آزاد مسدود خواهد شد.