گوش همه‌شنوا

شهنام صفاجو

افزون بر درگیری‌های این روزها در اوکراین، هنرمندان پست مدرن این کشور در سال 2014 و به دنبال الحاق شبه جزیره کریمه به روسیه به این ماجراواکنش نشان داده بودند. قبل از این اتفاقات تلخ، هنر معاصر اوکراین مملو از پیشگویی تحولات اجتماعی آتی بود؛ ازجمله نقاشی‌های واسیلی تساگولوف به نام «شبح انقلاب»، بوم‌های آبرنگ نیکیتا کادان با عنوان«حوادث کنترل شده» که به خشونت نهفته در سیاست می‌پردازد، مجموعه عکس‌های نیکیتا شالنی از اوکراینی‌های جدید با مضمون «برادر کجاست؟» و پروژه موسوم به «منجنیق» او، تابلوی «سال نو مبارک» ایلیا ایسوپوف هنرمند پست‌مدرن اهل کی‌یف، دفتر شعر «شوالیه‌های انقلاب» ایهور گوسف، مجموعه گرافیکی «دفتر خاطرات کی‌یف» ولادا رالکو و دیگر آثاری که در زمینه هنر مفهومی و انتزاعی قابل‌بحث و تحلیل هستند. بعد از وقوع جنگ کریمه هم این نگاه مدرن به اجتماع و هنر فزونی یافت؛ به‌ویژه در حوزه اینستالیشن آرت یا هنر چیدمان که یک مکتب هنری دوره معاصر است و به فضاسازی سه‌بعدی با استفاده از مواد و مصالح مختلف و به‌منظور ایجاد یک فرم خاص یا انتقال یک مفهوم ویژه اطلاق می‌شود. استپان ریابچنکو
هنرمند برجسته اوکراینی اهل اُودسا با مجموعه آثار مفهومی خود که ترکیبی از معماری، مجسمه‌سازی، پرفورمنس، ویـدئوآرت ‌و اینـستالیـشـن‌های نوری است، یکی از بهترین‌های این هنر ترکیبی به شمار می‌رود. تمرکز او بر تعامل فناوری‌های جدید و سنت‌های کلاسیک، مرز بین دنیای واقعی و مجازی و ماهیت نوگرایی در هنر معاصراست. ریابچنکو به سردبیر مجله هنر اوکراین
 artukraine.com.ua می‌گوید: «من با مفهوم فضای مجازی به‌عنوان پایگاهی برای درک بهتر آنچه می‌آفرینم، ارتباط دارم و این یک جهان کامل است که با قوانین خود اداره می‌شود.» یکی از مهم‌ترین آثار مفهومی این هنرمند که طعنه به جنگ اوکراین و اشغال کریمه هم دارد، برای نخستین بار در نمایشگاه «انقلاب دائمی» بوداپست رونمایی شد؛ یک اثر سوررئال با عنوان «گوش همه شنوا» All-Hearing Ear که با تحسین جهانی همراه شد. ریابچنکو در پاسخ کوتاه به مجله هنر اوکراین در باب ساخت این سازه‌ می‌گوید: «وقت آن رسیده که همه یاد بگیریم به یکدیگر گوش دهیم و حرف هم را بشنویم...». حال جنگ 2022 مرحله‌ای متفاوت و دشوار را فراروی هنر مدرن اوکراین قرار داده که یک خیزش عاطفی از سوی میهن‌پرستان متحد را به‌دنبال خواهد داشت تا جهان هنر هم تجربه مشارکت مستقیم در این تلخکامی را به طول تاریخ گره بزند.