زمان ازدست‌رفته
زمان ازدست‌رفته تهیه‌کننده فیلم «منصور» از پروسه تولید فیلم‌هایی درباره تاریخ و شخصیت‌های حاضر در جنگ می‌گوید
فهیمه پناه‌آذر- روزنامه‌نگار
قرار شد برای فیلم «منصور» گپ و گفتی با کارگردان و تهیه‌کننده آن داشته باشیم. تلاشمان برای گفت‌وگو با سیاوش سرمدی، کارگردان «منصور» به نتیجه نرسید که جلیل شعبانی، تهیه کننده این فیلم، حاضر به گفت‌وگو شد؛ با او از روند ساخته شدن فیلم «منصور» صحبت کردیم و اینکه ساخت فیلم‌هایی درخصوص شخصیت‌های معاصر با سختی های بسیاری همراه است. جلیل شعبانی از تهیه‌کنندگانی است که تجربه کار با کارگردانان مختلف از احمدرضا معتمدی تا محسن تنابنده را دارد. وی معتقد است که برای ساخت فیلم‌های سینمایی درباره شخصیت‌های تاریخ معاصر دیر شده و ارگان‌ها و سازمان‌ها می‌توانند در شناساندن این شخصیت‌ها به نسل‌های جدید جدی‌ترین کمک باشند.
شعبانی از سختی‌های ساخت «منصور» می‌گوید و اینکه این نوع فیلم‌ها برای آنکه جذابیت لازم را داشته باشند، باید از حالت مستند و گزارش خارج شوند تا عموم مخاطبان را به سالن سینما بکشانند. فیلم منصور برای نخستین بار در جشنواره سی‌ونهم به نمایش درآمد و حالا اکرانش را در سینماها آغاز کرده است.
خاطرم هست آقای سرمدی در یک گفت‌وگوی تصویری عنوان کرده بود که فیلمنامه توسط فیلمنامه‌نویسان مطرحی اتود زده شد و در نهایت فیلمنامه اولیه در ساخت فیلم، مورد توجه قرار گرفت.
آقای سرمدی فیلمنامه را نوشته بود و خواسته شد تا دیگر فیلمنامه‌نویسان نیز قصه خود را بیاورند؛ اتودهای مختلف زده شد اما در نهایت متوجه شدیم که سبک و سیاق فیلمنامه این کارگردان با بقیه متفاوت است؛ چرا که آقای سرمدی فرم جدید خود را در فیلمنامه داشت. فیلمنامه اولیه با 5 یا 6 بار بازنویسی و نگاه کارشناسی تبدیل به فیلم شد.
معمولا تولید فیلم‌هایی از شخصیت‌های معاصر برای سازندگانش مسیری سخت به همراه دارد. از یک طرف خانواده، همرزمان ، آشنایان و داستان‌هایی که از شخصیت دارند و از سوی دیگر نظر و عقیده و راضی‌کردن نهادها و سازمان‌ها. مسیر ساخت «منصور» چطور بود؟
آقای سرمدی از قبل مستند «شهید ستاری» را ساخته بود. یک‌بار این مسیر را طی کرده و علاوه بر خانواده وی؛ با دوستان و همرزمانش صحبت کرده بود. همین موضوع مسیر تولید را برای ما هموارتر کرده بود. اما واقعا ساخت فیلم از این بزرگان سخت است. وقتی از تاریخ معاصر صحبت می‌کنیم و آن را می‌خواهیم در قالب یک قصه روی پرده ببریم موضوع متفاوت می‌شود. شخصیت‌های معاصر همراهانی دارند که در قید حیات هستند و نقطه نظرات هرکدام هم متفاوت است و به همین دلیل معتقدم و البته خودمان هم سعی کردیم این کار را انجام دهیم که یک جلسه آشنایی و حتی ورک‌شاپی با دوستان داشته باشیم. توضیح دهیم که وقتی قرار است قصه‌ای تبدیل به درام شود، شکل هنری بگیرد و روی پرده برود؛ کمی متفاوت خواهد بود. در «منصور» هم قرار نبود که یک مستند گزارشی اکران شود. ساختار در فیلم سینمایی متفاوت است و لزوما در 100دقیقه نمی‌توان همه قصه‌ها، ماجراها و اتفاقات زندگی و ابعاد مختلف زندگی و شخصیت را به فیلم سینمایی تبدیل کرد؛ بنابراین توقعات باید کمتر شود. با این حال، در زمان اکران و ادامه نمایش فیلم باز هم نقطه نظرات مختلف وجود خواهد داشت.
شاید به این دلیل است که خیلی‌ها می‌گویند: زود است که از شخصیت‌های تاریخ معاصر فیلم بسازیم؟ باید یک بازه زمانی بگذرد.
موافق نیستم. به‌نظرم خیلی هم دیر است. تاریخ معاصر، داستان‌ها و شخصیت‌ها، هم از نظر تولید و هم از نظر مخاطب می‌تواند یک بازه زمانی را داشته باشد. اتفاقا اکنون وقت آن رسیده که از تاریخ جنگ بگوییم. نسل‌های دهه 80و 90باید با شخصیت‌های جنگ ما و اتفاقاتی که در تاریخ معاصر افتاده، آشنا شوند.
همین شخصیت‌ها می‌توانند قهرمانان تاریخ معاصر باشند؟ راستش گاهی بخش‌هایی از فیلم در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود؛ مردم با توجه به وضعیت موجود زمزمه می‌کنند که ای کاش چنین شخصیتی را هم حالا داشتیم. این همان قهرمان واقعی است؟
مشکل بزرگی که داریم، این است وقتی درباره شهدا و فرماندهان جنگ کارهایی را انجام می‌دهیم و اتفاقا خوب هم از کار در می‌آید، در موقع ارائه آن هیچ‌کس پای کار نمی‌آید و همه از پذیرش مسئولیت، شانه خالی کرده و به نوعی فرار می‌کنند. بالاخره این نوع فیلم‌ها که به الگوها و قهرمانان این مملکت می‌پردازند، باید دیده شوند. شخصیت شهید ستاری با دیگر شخصیت‌ها متفاوت است. ستاری در دوران خود با کسانی می‌جنگید که گاهی خودی بودند و حالا هم این موضوع مصداق عینی در دوران ما دارد. با توجه به شرایط، مردم به چنین شخصیتی هم نیاز دارند.
فیلمی درباره یک شخصیت ساخته می‌شود؛ سازندگان برای کشاندن مردم به سالن و فروش خوب به سراغ بازیگران شناخته شده می‌روند. برای «منصور» این اتفاق نیفتاد؟
از ابتدای قصه قرار بود که برای موفقیت در گیشه‌سراغ بازیگران معروف برویم و با چند بازیگر هم صحبت کردیم، اما وقتی جلوتر رفتیم متوجه شدیم که اگر یک بازیگر مشهور، این شخصیت را بازی کند، شاید مردم به‌خاطر کارنامه بازیگری‌اش پیش زمینه ذهنی برایشان ایجاد شود و تصمیم گرفتیم سراغ بازیگران کمتر شناخته شده برویم. برای همین سراغ بازیگران حرفه‌ای تئاتر رفتیم و محسن قصابیان انتخاب شد که فکر می‌کنم انتخاب درستی است.
از اکران و فروش فیلم راضی هستید؟
همانطور که گفتم تولید این نوع فیلم، مشکلات خاص خودش را دارد، اما از اکران راضی هستیم. معتقدم که ارتش باید بیشتر پای کار بیاید. وقتی یک فیلم درباره یکی از فرماندهان بزرگ نیروی هوایی ساخته شده است، باید همه جا را از تبلیغات این فیلم پُر کنند. به‌نظرم در این ماجرا کم‌کاری شده است و باید انگیزه و همت دوچندانی در این زمینه توسط ارتش انجام شود.
