احتمال رسیدن قرص‌‌ ضد‌کرونای فایزر به ایران

زهرا خلجی - خبر‌نگار

شرکت دارویی فایزر قراردادی را امضا کرده است که تولید و عرضه داروی آزمایشی ضد‌ویروس کووید-19خود را در ده‌ها کشور با درآمد پایین و متوسط امکان‌پذیر می‌کند. توافق بین شرکت آمریکایی و گروه بین‌المللی پزشکان Medical Patent Pool تحت حمایت سازمان ملل متحد به تولیدکنندگان اجازه می‌دهد تا نسخه‌های ژنریک این دارو را در 95کشور بدون تهدید نقض حق ثبت اختراع تولید و عرضه کنند. این قرص در آزمایش‌های بالینی نتایج خوبی را ثبت کرده ولی در انتظار مجوز سازمان غذا و داروی آمریکاست. شرکت مرک هم که داروی دیگری را تولید کرده توافق مشابهی با سازمان ملل داشته است. این مسئله باعث می‌شود کشورهای بسیاری ازجمله ایران بتوانند گزینه‌های زیادی برای خرید این قرص‌ها را داشته باشند.

درخواست برای اعطای مجوز اضطراری
نسخه ژنریک دارو درواقع به همان میزان دوز، ایمنی، قدرت، مسیر تجویز، کیفیت، ویژگی‌های عملکردی و استفاده مورد نظر، داروی اصلی اما با نام تجاری متفاوت تولید و عرضه می‌شود. بیشتر کشورهایی که در این قرارداد گنجانده شده‌اند در آفریقا و آسیا هستند و حدود 53درصد از جمعیت جهان را پوشش می‌دهند.
آلبرت بورلا، مدیر اجرایی فایزر در این‌باره گفت: «فایزر متعهد به ایجاد پیشرفت‌های علمی برای کمک به پایان دادن این بیماری همه‌گیر در دنیاست. ما معتقدیم درمان‌های ضد‌ویروسی خوراکی می‌توانند نقش حیاتی در کاهش شدت عفونت‌های کووید-19، کاهش فشار بر سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی و نجات جان انسان‌ها ایفا کنند.
در همین حال، فایزر از سازمان غذا و داروی آمریکا خواست تا مجوز استفاده اضطراری این قرص‌ به نام Paxlovid را به این شرکت اعطا کنند. این شرکت گفته است که آزمایش‌های بالینی در مراحل پایانی نشان داده است که قرص Paxlovid شانس بستری شدن یا مرگ را در بزرگسالان در معرض خطر بیماری شدید تا 89درصد کاهش می‌دهد. داده‌های آزمایش‌های بالینی روی یک هزار و 219مورد مثبت در آمریکای شمالی و جنوبی، اروپا، آفریقا و آسیا ارزیابی شده و ثابت شده است که مصرف این دارو در مراحل اولیه عفونت و در ترکیب با یک ضد‌ویروس قدیمی به نام ریتوناویر که برای درمان HIV به‌کار می‌رود و اثربخشی فوق العاده‌ای دارد. هنوز مشخص نیست که سازمان غذا و دارو چه زمانی Paxlovid را بررسی می‌کند، اما یک کمیته مستقل از این سازمان قرار است 9آذر برای بحث درباره اعطای مجوز به قرص درمانی کووید-19مولنوپیراویر، محصول شرکت مرک جلسه‌ای داشته باشد.

اقدام ناامیدکننده فایزر
بورلا در اوایل نوامبر به خبرگزاری رویترز گفته بود که این شرکت در حال بررسی چندین گزینه قیمت‌گذاری برای کشورهای کم درآمد است، با این هدف که هیچ مانعی برای دسترسی آنها نیز وجود نداشته باشد.
اما سازمان خیریه پزشکی پزشکان بدون مرز MSF با اشاره به اینکه تعدادی از کشورها ازجمله آرژانتین، برزیل، چین و تایلند از این قرارداد مستثنی شدند، عنوان کرد که این قرارداد ناامید‌کننده است. یوانچیونگ هو، مشاور ارشد سیاستگذاری حقوقی در کمپین پزشکان بدون مرز، گفت: ما از مشاهده مجوز داوطلبانه و محدودکننده دیگری در طول این همه‌گیری مایوس شدیم، درحالی‌که موارد ابتلا در بسیاری از کشورهای جهان همچنان در حال افزایش است.
او گفت: اگر فایزر واقعا می‌خواهد به قول خود برای کمک به دسترسی عادلانه به این درمان جدید عمل کند، باید به صراحت بیان کند که آنها به جای امضای مجوزهای داوطلبانه محدود کننده، مانع تولید و رقابت باز داروی ژنریک نخواهند شد و هر نوع انحصار مالکیت معنوی را در این بیماری همه گیر لغو خواهند کرد.
رجینا اوسیه، پزشک و متخصص بیماری‌های عفونی در مؤسسه Aurum در ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی نیز گفت که این یک معامله بسیار مهم است: این نوع معاملات باعث می‌شود تا به‌طور بالقوه به داروی کووید دسترسی پیدا کنند، اما با وجود این باز هم استثنا قائل می‌شود و دسترسی عادلانه را زیر سؤال می‌برند.

رقابت با غول داروسازی مرک
اقدام فایزر پس از آن صورت گرفت که شرکت داروسازی ایالات متحده مرک‌ماه گذشته قراردادی مشابه بدون حق امتیاز با MPP امضا کرد تا داروی ضد‌ویروسی آنها به نام مولنوپیراویر، ساخته و با هزینه کم در 105کشور در حال توسعه به فروش برسد. داروی مرک در اوایل‌ماه جاری توسط قانونگذاران در انگلیس تأیید شد. اقدامات فایزر و مرک برای به اشتراک گذاشتن پتنت داروهای کووید-19خود در بحبوحه فشار بین‌المللی بر شرکت‌های داروسازی برای به اشتراک‌گذاری و انتقال فناوری‌ها و اجازه تولید نسخه‌های ژنریک واکسن‌های کووید-19خود انجام شد. تاکنون فایزر از انجام این کار خودداری کرده است. منتقدان مدت‌ها بر این باور بودند که تمایل نداشتن فایزر به اشتراک‌گذاری دستورالعمل‌های واکسن به توزیع کاملا نابرابر واکسن بین کشورهای ثروتمند و فقیر کمک کرده است. براساس داده‌های سایت جهان ما، تنها 6/4درصد از مردم در کشورهای کم درآمد حداقل یک واکسن دریافت کرده‌اند. در سراسر جهان، 54/7میلیارد دوز واکسن تاکنون توزیع شده است.