وضعیت قرمز آب‌وهوا در جهان

سمانه معظمی- روزنامه‌نگار

تازه‌ترین ارزیابی‌ها حاکی است که کشورهای جهان پیشرفت خوبی در زمینه کاهش تولید گازهای مضر گلخانه‌ای نداشته‌اند و اگر با همین فرمان حرکت کنند، اهداف «توافق جهانی آب‌وهوایی پاریس» محقق نخواهد شد.
براساس گزارشی که از سوی سازمان ملل متحد منتشر شده، کشورها باید تولید گازهای گلخانه‌ای را تا سال2030 به نصف برسانند تا به اهداف پیمان پاریس نزدیک شوند. براساس این پیمان که سال2015 بین 197کشور منعقد شد، دولت‌ها باید تمهیداتی بیندیشند تا دمای کره زمین از مرز 1.5درجه سانتی‌گراد عبور نکند. اما برنامه‌هایی که کشورها اخیرا به سازمان ملل متحد اعلام کرده‌اند نشان می‌دهد که اگر حتی همه تعهدها عملی شود، تولید گازهای مخرب در سطح جهانی تا سال2030 نسبت به سال2010 فقط یک‌درصد کاهش می‌یابد. این در حالی است که دانشمندان معتقدند این میزان باید 40درصد باشد تا میزان افزایش دمای هوا در سطح 1.5درجه سانتی‌گراد حفظ شود. طبق گزارش سازمان ملل، فقط 75کشور از 197کشوری که پیمان پاریس را امضا کرده‌اند برنامه‌های عملی خود تا سال2030 را برای کاهش این گازها که به برنامه «مشارکت تعیین‌شده ملی» (NDC) معروف است، اعلام کرده‌اند. کشورهایی هم که برنامه‌های خود را اعلام کرده‌اند، اقدام‌ کافی انجام نداده‌اند.
برخی از کشورهایی که بیشترین گازهای مضر را تولید می‌کنند ازجمله چین، آمریکا و هند، هنوز برنامه NDC خود را اعلام نکرده‌اند. سازمان ملل متحد آنها را تحت فشار گذاشته تا سریع‌تر این کار را انجام بدهند زیرا در غیراین صورت، بیست‌وششمین اجلاس آب‌وهوایی این سازمان که قرار است پاییز سال آینده در گلاسکو اسکاتلند برگزار شود، بی‌نتیجه خواهد بود. 
آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، گفته است: «سال2021 سال سرنوشت‌سازی برای جهان در رویارویی با بحران آب وهواست. گزارش اخیر یک هشدار وضعیت قرمز برای زمین است و نشان می‌دهد که دولت‌ها به اهداف پیمان پاریس نزدیک نشده‌اند. تولیدکنندگان اصلی گازهای گلخانه‌ای باید گا‌م‌های خود را برای رسیدن به اهداف سال2030 سرعت دهند و برنامه NDC خود را پیش از اجلاس گلاسکو مشخص کنند». خیلی از کشورهایی که هنوز برنامه‌های خود را اعلام نکرده‌اند ازجمله چین و آمریکا، به‌جای اهداف 10ساله، برنامه بلندمدت خود را اعلام کرده و گفته‌اند که هدف‌شان به صفر رساندن تولید گازهای گلخانه‌ای تا دهه2050 است.

انتظار از چین و آمریکا
چین ممکن است گزارش برنامه آب‌وهوایی خود را که شامل برنامه‌های 5سال آینده است، تا هفته بعد منتشر کند. آمریکا نیز قرار است تا کمتر از 2‌ماه دیگر میزبان یک نشست بین‌المللی با موضوع آب‌وهوا باشد و احتمالا در آن نشست برنامه‌های خود را اعلام خواهد کرد. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، کشورش را از پیمان پاریس خارج کرده بود، اما جو بایدن به محض اینکه به کاخ سفید راه پیدا کرد، دوباره آمریکا را به این پیمان برگرداند. برخی کارشناسان معتقدند که این تنها کافی نیست و واشنگتن باید اقدام عملی انجام دهد. هلن مونتفورد، معاون مؤسسه منابع جهانی می‌گوید: «آمریکا باید برای کاهش 50درصدی گازهای مضر تا سال2030 هدف‌گذاری کند، درحالی‌که چین باید این هدف را تا سال2025 دنبال کند؛ ضمن اینکه تولید گازهای غیرکربنی مانند متان و گازهای صنعتی را نیز کنترل کند. تحقیقات ما حاکی است که این برنامه‌ها دست‌یافتنی است».

برنامه دیگر کشورها
ژاپن برنامه ملی کاهش گازهای گلخانه‌ای خود را حدود یک سال پیش اعلام کرد. این کشور ابتدا برنامه‌ای برای اواسط قرن نداشت، اما وقتی پکن اعلام کرد که تولید گازهای گلخانه‌ای را تا 2060 به صفر می‌رساند، توکیو گفت که قصد دارد تا سال2050 به هدف صفرشدن تولید این گازها دست پیدا کند. هند نیز گفته که در حال تنظیم برنامه آب‌وهوایی خود است، هرچند معتقد است که جامعه بین‌الملل باید شرایط این کشور و شیوع فقر در آن را درنظر بگیرد.
 استرالیا و برزیل، برنامه ملی خود را اعلام کرده‌اند، اما از نظر دست‌اندرکاران قانع‌کننده نیست. اعضای اتحادیه اروپا نیز بر سر هدف کاهش 55درصدی گازهای گلخانه‌ای تا سال2030 نسبت به سال1990 توافق کرده‌اند. انگلیس که میزبان بیست‌وششمین اجلاس آب‌وهوایی سازمان ملل متحد خواهد بود، گفته که قصد دارد میزان تولید خود را تا سال2030 نسبت به سال1990، 68درصد کاهش دهد؛ تعهدی که بیشتر از هر کشور توسعه‌یافته دیگری در جهان است. هرچند برخی کارشناسان معتقدند این رقم به 70درصد و بیشتر نیز می‌تواند برسد. آرژانتین و نپال نیز هدف 68درصدی را تعیین کرده‌اند. کارولینا اشمیت، وزیر محیط‌زیست شیلی و رئیس کنفرانس آب‌وهوای سازمان ملل متحد در سال 2019، معتقد است که از بین کشورهای بزرگ اقتصادی، فقط اعضای اتحادیه اروپا و انگلیس به اندازه کافی به تعهداتی که در این کنفرانس دادند، پایبند بوده‌اند و برنامه‌های آینده خود را که حاکی از کاهش قابل توجه گازهای گلخانه‌ای است، در سال گذشته اعلام کرده‌اند. بقیه کشورها یا برنامه‌ جدیدی اعلام نکرده‌اند و یا پیشرفت خوبی در تعهدات خود ندارند. او می‌گوید اگر قرار است پیمان پاریس به اهداف خود برسد، باید همه کشورها سیاست‌های سختگیرانه‌تری در پیش بگیرند و حتی اگر لازم است برنامه جدیدی ارائه دهند. فارغ از اینها، بین وعده‌ای که دولت‌ها می‌دهند و کاری که در عمل انجام می‌دهند، تفاوت وجود دارد. برای مثال سال گذشته یک کارخانه جدید زغال سنگ در آلمان افتتاح شد؛ یا انگلیس نیز با وجود موج انتقاد مجامع جهانی و دانشمندان، اخیرا مجوز استخراج یک معدن زغال سنگ را صادر کرده است. شاید گوترش به همین دلیل گفته: «برنامه‌های فوری و کوتاه‌مدت کشورها باید مبتنی بر تعهدات طولانی‌مدت آنها باشد تا تغییراتی که مردم و زمین در این دهه به آن نیاز فوری دارند، عملیاتی شود».