دیدگاه
جهان 2020 جهان بحران‌ها و روندها
بهرام امیراحمدیان- کارشناس مسائل بین‌الملل
در سال2020 جهان در عرصه بین‌المللی با رویدادهای بی‌مانندی روبه‌رو شد که هر یک در نوع خود قابل توجه بوده و ویژگی سال پایانی دهه دوم قرن بیست و یکم است. ساختارهای سازمان ملل نتوانستند سازوکاری معین با قدرت اجرایی مشخص برای حل بحران‌های منطقه‌ای و بین‌المللی به‌کار گیرند. به همین دلیل است که کشورهایی چون هند در آسیا، برزیل در آمریکا، آلمان در اروپا و جمهوری اسلامی ایران خواستار تغییرات جدی در ساختار سازمان ملل، به‌ویژه ترکیب اعضای دائم شورای امنیت شده‌اند. سازمان‌های بین‌المللی ناتوان از برقراری صلح در فلسطین اشغالی، یمن، لیبی، افغانستان، سوریه، نیجریه و دیگر مناطق هستند و تغییرات بنیادی در ساختار سازمان ملل که برآمده از نتایج جنگ جهانی دوم بوده است، بیش از هر زمان ضروری می‌نماید.
در حوزه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، جهان شاهد تحولات قفقاز و پیروزی آذربایجان در بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی خود از ارمنستان بود و نشان داد که گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری در اروپا به ریاست گروهی روسیه، فرانسه و ایالات متحده پس از برقراری آتش‌بس از سال1994، نتوانستند مکانیسمی برای حل مسئله پیدا کنند. جمهوری آذربایجان که با حزم و دوراندیشی از استفاده از ابزار نظامی برای حل مسئله خودداری می‌کرد، پس از گذشت 26سال از آتش‌بس، اقدام به حمله نظامی برای بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی خود از ارتش ارمنستان کرد. در غیاب سازمان‌های بین‌المللی، این رئیس‌جمهور روسیه بود که وارد بحران شد و برای امضای موافقتنامه آتش‌بس میانجیگری کرد. نتیجه هم استقرار نیروهای صلح‌بان روس به تعداد 2000سرباز در منطقه شد. این نشان می‌دهد که جهان باید در ساختار سازمان‌های بین‌المللی تجدید نظر کلی کند تا برای رویارویی با آینده‌ای نامعین و بحران‌های آن آماده باشند؛ بحران‌هایی که نمونه مهم آن شیوع ویروس کووید-19 بود.
پیروزی تکنولوژی بر جنگ‌های کلاسیک موجب تغییر نگرش‌ها به آینده بحران‌های منطقه‌ای شده است. ترورهای گسترده و بمب‌گذاری در افغانستان درست در اثنای مذاکرات صلح دوحه قطر، نشان می‌دهد که تروریسم همچنان به‌عنوان واکنشی انتقامجویانه برای کسب امتیاز، بدترین ابزار در عرصه بین‌المللی است. تروریسم در افغانستان طی سال2020 همچنان قربانی گرفته است. در همان حال آزاد کردن بیش از 5هزار زندانی طالبان در راستای توافقنامه صلح بین طالبان و دولت مرکزی، نه‌تنها به روند صلح کمکی نکرد، بلکه همین تعداد برخلاف قولی که داده بودند، بار دیگر به جنگجویان طالبان پیوستند و قدرت آتش آنها را بیشتر و گسترده‌تر و افغانستان را ناامن‌تر از گذشته کردند.
بنا به برنامه‌ای که رئیس‌جمهور آمریکا برای تخلیه نیروهای خود از افغانستان داده، افغانستان به صحنه جنگ بین طالبان و دولت مرکزی افغانستان تبدیل خواهد شد. این روند درصورت اجرایی شدن، تهدیدی بزرگ برای منطقه خواهد بود. برخورد خشن دولت چین با مسلمانان اویغور در سین کیانگ، فرستادن آنان به اردوگاه‌های کار و آموزش‌های حزبی و ایدئولوژیکی مغایر با تعلیمات اسلامی، تخریب مساجد و رفتارهایی از این قبیل علیه مسلمانان اویغور و رفتار دولت مرکزی چین با آنان بازتابی گسترده در جهان داشته که مورد توجه و اعتراض کشورهای مسلمان و برخی از کشورهای اروپایی و سازمان‌های حقوق بشری قرار گرفته است. وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده در عرصه‌های جنگلی در کشورهای بزرگی چون استرالیا، ایالات متحده، برزیل و ایران از روندهای تأسف‌باری بود که جهان در سال2020 با آن روبه‌رو شد. تأسف‌انگیزتر از همه از بین رفتن میلیون‌ها موجود زنده جنگلی در استرالیا بود که توجه جدی جهانیان را به‌خود جلب کرد. در ایران آتش‌سوزی گسترده در زاگرس نشان داد که لازم است عزمی جدی برای تدارک و تجهیز امکانات آتش‌نشانی در آینده داشت، زیرا بر اثر تغییرات اقلیمی، حفاظت محیط‌زیست با مخاطراتی جدی روبه‌روست. تغییرات اقلیمی اکنون بیش از هر زمانی جهان را با تهدید روبه‌رو کرده است. آتش‌سوزی‌ها، سیل‌های بنیانکن، توفان‌ها، باران‌های وحشتناک و خانمان‌برانداز و بیماری‌های اپیدمیک و نظایر آن نشان می‌دهد که بیش از هر زمان دیگری زمان و مکان بر هم منطبق شده‌اند و جهان به «دهکده جهانی» تبدیل شده است. پلاستیک‌ها و ضایعات آن در سراسر کره زمین از قعر اقیانوس‌ها تا اوج قله‌های معروف جهان پراکنده شده و ضایعات پلاستیکی پدیده شوم ادامه‌دار در محیط‌زیست است.
در بلاروس، آغاز ریاست‌جمهوری 26ساله لوکاشنکو موجب اعتراض گسترده خیابانی مردم بلاروس شد و هنوز آینده سیاسی این کشور معین نیست. روسیه با حمایت از رئیس‌جمهور کنونی و غرب به‌ویژه ایالات متحده با تقلبی خواندن نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری، از مردم بلاروس پشتیبانی کرده است. این دو جبهه در مقابل هم در صحنه سیاسی بلاروس رو در رو قرار گرفته‌اند.
انتخابات جنجالی ایالات متحده و واکنش‌های غیردمکراتیک رئیس‌جمهوری ترامپ برای نخستین بار چهره‌ای بحرانی در دمکراسی آمریکایی به نمایش گذاشت. پاسخ مثبت رأی دهندگان آمریکایی به جو بایدن نشان از گرایش مردم به فضایی آرام برای زندگی و کسب‌وکار در ایالات متحده است. پیروزی بایدن نشانه‌ای ارزشمند از خواسته مردم برای جلوگیری از دشمنی ملت‌ها و مقابله با نیروهای جهنمی جنگ‌طلب است. اپیدمی کووید-19 طی سال2020، همچنان قربانی می‌گیرد و جهانی را در خود گرفتار کرده که در 100سال اخیر، بعد از جنگ‌های جهانی و منطقه‌ای، بیشترین تلفات انسانی را به‌دنبال داشته است. این بحران نشان داد که هر نوع تحولی در یک گوشه جهان می‌تواند به سرعت به دیگر نقاط گسترش یابد. این پدیده ویروس منحوس موجب تحولات منفی و تأسف‌انگیز در بخش اقتصاد به‌ویژه کسب‌وکارهای کوچک و مشاغل مزد و حقوق‌بگیری و درنهایت بیکاری و فقر میلیون‌ها انسان و ضرر و زیان بزرگ به اقتصاد جهان و رکود اقتصادی شده است.
حادثه کشته شدن یک آمریکایی سیاهپوست به‌نام «جورج فلوید» به‌دست پلیس، جهان را دگرگون کرد و شعار «زندگی سیاهان اهمیت دارد» موجب برپایی تظاهراتی عظیم در ایالات متحده و اروپا شد.
فعال شدن رژیم صهیونیستی برای عادی‌سازی روابط با کشورهای عربی به‌ویژه با کشورهای عربی جنوب خلیج‌فارس و برقراری روابط با ارمنستان در شمال ایران، نشان می‌دهد که ایران باید بیش از پیش با قدرت‌یابی و انسجام داخلی و تقویت یکپارچگی ملی کماکان در برابر تهدیدات خارجی ایستادگی کند. مدیریت فضای سیاسی کشور برای اجتناب از درگیری با ایالات متحده آمریکا کوشش‌هایی بود که ایران را در سال2020 از بروز یک درگیری گسترده رهایی بخشید و با سیاست نه جنگ و نه مذاکره با ایالات متحده، توانست جلوی جنگ افروزی ترامپ را بگیرد و اکنون روی کار آمدن جو بایدن در ایالات متحده این روند را تغییر خواهد داد. ایران در سال آینده میلادی به جامعه جهانی نشان خواهد داد که همچنان به‌دنبال صلح و دوستی است.
در همینه زمینه :
