گذر فرهنگ
فرهنگسرای خاتمص برای احیای بازی‌های بومی و محلی در محله‌ها دست به کار شد
عمو زنجیرباف در بوستان سپیده
مریم قاسمی_ خبرنگار
«بازی‌های بومی و محلی که از نسل‌های گذشته باقی مانده، می‌تواند نسل نوجوان و جوان را با فرهنگ و آیین گذشتگان آشنا کند. تنوع این بازی‌ها که بین اقوام مختلف رواج داشته به مثابه بخشی از هویت و اصالت اقوام ایرانی، در طول زمان از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. «شاید تصور کنیم که بازی‌های بومی و محلی فقط جنبه تفریح و سرگرمی دارند و در نهایت اوقات فراغت را پر می‌کنند، اما کارکردشان فقط اینها نیست.» مدیر مراکز فرهنگی منطقه 18 و رئیس فرهنگسرای خاتم(ص) با بیان این مطلب اضافه می‌کند: «بیشتر بازی‌هایی که از زمان گذشته به نسل امروز رسیده سالم، پرهیجان و پر تب و تاب هستند و باعث می‌شوند شهروندان علاوه بر فعالیت بدنی و تحرک جسمانی از قوه ذهن و هوش خود در رقابتی سالم و سودمند استفاده کنند. کودکان و نوجوانان با انجام این نوع بازی‌های ساده نقش‌های متنوع اجتماعی را بهتر می‌آموزند و آموخته‌های خود را در آینده نشان می‌دهند.»
یکی از برنامه‌های تابستانی فرهنگسرای خاتم(ص) طرح احیای بازی‌های بومی ـ محلی در محله‌ها با هدف آشنایی شهروندان با فرهنگ اقوام و قومیت‌های مختلف است. نمونه‌ای از این برنامه به مدت 3 روز در محوطه بوستان سپیده(لواسانی) اجرا شد که مورد استقبال اهالی نیز قرار گرفت. به همین خاطر با همراهی مسئولان فرهنگسرای خاتم(ص) میان مردم می‌رویم تا نظر آنها را در این‌باره جویا شویم.
جدال بازی‌های محلی با بازی‌های رایانه‌ای
بیشتر بازی‌های بومی و محلی ابزار و وسایلی ساده دارند مثل پارچه، کش و طناب تا شال و دستمال و تکه‌هایی از سنگ و چوب مثل بازی‌های «یک قل دو قل»، «ترکه‌بازی یا چوب‌بازی»، «ترنابازی یا کمربندبازی»، «کش‌بازی»، «الک دولک» و «هفت سنگ» اما برخی از بازی‌های سنتی و قدیمی هستند که خیلی ساده‌ترند و هیچ ابزار و وسایلی نمی‌خواهند؛ مثل «عمو زنجیرباف»، «گرگم به هوا»، «آسیاب بچرخ»، «بالابلندی»، «گرگم و گله می‌برم»، «خر پلیس»، «شاه و وزیر»، «زو یا کبدی»، «نجات‌بازی» و «وسطی» که البته بین نسل کنونی تا اندازه‌ای مهجور و فراموش شده‌اند. «محمدصادق دهنادی» مدیر فرهنگسرای خاتم(ص) به افزایش و هجوم انواع اسباب‌بازی‌های الکترونیکی و رایانه‌ای در جامعه و آثار مخرب آن اشاره می‌کند و می‌گوید: «این‌گونه اسباب‌بازی‌ها هیچ سنخیتی با هویت و فرهنگ مردم ندارند و البته باعث بروز مشکلات و آسیب‌هایی می‌شوند که کم‌تحرکی و تنبلی، برخورداری از روحیه پرخاشگری و انتقام و... از جمله آنهاست. در شرایط کنونی باید تلاش کنیم تا بازی‌های بومی و محلی را در کوچه و پسکوچه‌های شهرمان زنده کنیم.»
خیلی آموزنده و جذاب است
مسئولان فرهنگسرای خاتم(ص) فضای مناسبی را در بوستان لواسانی برای برگزاری جشنواره بازی‌های بومی و محلی انتخاب کرده‌اند تا اهالی ساکن در محله‌های مختلف بتوانند به‌راحتی حضور پیدا کنند. «نازنین اعلایی» از معلمان بازنشسته است که همراه با نوه‌اش «درسا نوابی» به این محل آمده‌اند تا از این جشنواره استفاده کنند. او حس و دیدگاهش را این‌گونه بیان می‌کند: «اجرای چنین برنامه‌هایی خیلی جذاب و آموزنده است. برگزارکنندگان جشنواره از آواهای موسیقی اصیل اقوام مختلف و همچنین لباس و پوشش سنتی استفاده کرده بودند که جذاب و تماشایی بود.» اعلایی از تنوع بازی‌های بومی و محلی حرف می‌زند و می‌گوید: «متأسفانه فرزندان و نوادگان ما بازی‌هایی مثل «کش‌بازی»، «طناب‌بازی»، «عموزنجیرباف» و... را فراموش کرده‌اند. یا فرصت و زمانی برای انجام آنها ندارند یا اینکه مدام سرشان به گوشی همراه گرم است و این‌گونه وقت می‌گذرانند. برپایی این جشنواره‌ها در سطح محله و بوستان‌ها باعث می‌شود تا نسل جدید با چنین فرهنگ‌هایی آشنا شود.»
تقویت روحیه تعاون و همکاری
بوستان لواسانی شلوغ و پرجنب و جوش به نظر می‌رسد. در گوشه‌ای از بوستان تعدادی از بچه‌های نوجوان همراه چند نفر از سالمندان مشغول بازی‌های محلی و بومی هستند و دور و برشان پر شده از شهروندانی که با دقت حرکات آنها را زیر نظر گرفته‌اند تا یاد بگیرند و لذت ببرند. تعدادی نوجوان، محلی برای بازی «خر پلیس» مهیا کرده‌اند و در گوشه و کنار هم بازار بازی‌هایی مثل کبدی یا زو، هفت سنگ و... داغ است. وقتی به بازی بچه‌ها بیشتر دقت می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این بازی‌ها نیاز به ابزار و امکانات پرهزینه و خاصی ندارند. «عباس عزیزی» یکی از شهروندان منطقه و ساکن خیابان شهید پژاند، همراه اعضای خانواده‌اش به بوستان لواسانی آمده است و می‌گوید: «زمانی که کودک و نوجوان بودیم، همین بازی‌ها را در کوچه یا حیاط خانه انجام می‌دادیم، اما حالا همه خانه‌ها آپارتمان شده و بچه‌ها نمی‌توانند این بازی‌ها را در خانه انجام دهند. به عقیده من اجرای چنین برنامه‌هایی می‌تواند این کمبود‌ها را تا اندازه‌ای جبران و از طرف دیگر روحیه تعاون، همکاری و مشارکت را بین کودکان و نوجوانان محله تقویت کند.»
در ادامه صحبت‌های این شهروند، پیرمرد 75ساله‌ای با ابراز نگرانی از افزایش بازی‌های رایانه‌ای می‌گوید: «50سال قبل، انجام بازی‌های سنتی و محلی شوق و ذوق دیگری داشت وآدم را به وجد می‌آورد، اما امروز نوجوانان و جوانان با بازی‌های موجود در تلفن همراه سرگرم می‌شوند.» به عقیده این شهروند برپایی جشنواره‌های بومی و محلی در محله‌ها باعث غنی‌سازی اوقات فراغت شهروندان و دانشجویان می‌شود و آنها را از بازی‌های کامپیوتری دور می‌کند.
یادگیری بازی‌ها به شکل ساده
«ناصــر ســـعیدی» از کارشناسان رشته معماری و شهرسازی منطقه است که همراه فرزندانش از نخستین ساعت برگزاری جشنواره بازی‌های بومی و محله‌ای در بوستان لواسانی حضور داشته و می‌گوید: «بازی‌های بومی و محلی به‌عنوان گنجینه‌ای از فرهنگ و تمدن کهن اقوام ایرانی در دنیا نمونه و مشابهی ندارند. علاوه بر این نشاط، شادابی و طراوت را به جامعه تزریق می‌کند. این بازی‌ها که از گذشته‌های دور در میان اقوام مختلف رایج بوده، دارای ارزش‌های انسانی و اخلاقی است که باید تلاش کنیم به نسل جدید انتقال پیدا کند.» «لیلی رحمتی» کارشناس ارشد امور اجتماعی ساکن منطقه18 یکی دیگر از بازدید‌کنندگان جشنواره است که می‌گوید: «بسیاری از والدین فکر می‌کنند که بازی فقط برای پرکردن اوقات فراغت کودکان و نوجوانان و ایجاد سرگرمی است، اما این‌طور نیست چرا که بخش زیادی از هویت و تجربه هر کودک با این بازی‌ها کسب می‌شود. در واقع کودک در بازی، نقش‌های مختلفی را تجربه می‌کند. تجربه، استقلال، عزت نفس و به دست آوردن مهارت‌های اجتماعی، احترام به دیگران، کنترل خشم، صبر و... نکاتی است که بچه‌ها در این بازی‌ها می‌آموزند.»
«سهیلا سائلی» یکی از بانوان ساکن محله ولی‌عصر(عج) شمالی با قدردانی از برگزارکنندگان این برنامه می‌گوید: «بچه‌های امروزی باهوش و مستعد یادگیری هستند. برای همین بازی‌های بومی و محلی را خیلی زود یاد می‌گیرند و به‌خاطر می‌سپارند. مثلاً پسر کوچکم «امیرحسین» که تنها 8سال دارد، پس از چند ساعت توانست کلی بازی محلی مثل «عمو زنجیرباف»، «دزد و پلیس»، «گرگ و گله»، «کش‌بازی» و... یاد بگیرد. دهنادی در پایان برنامه یاد‌آوری می‌کند: «در این سال‌ها تلاش کرده‌ایم از طریق هیئت بازی‌های بومی و محلی، تعدادی از بازی‌ها را به بچه‌ها آموزش دهیم. بسیاری از بازی‌هایی که در بوستان لواسانی به نمایش گذاشته شده، محوریت و اهدافی مثل انسجام ملی، هویت دینی، ظلم‌ستیزی، ایثار و فداکاری و... داشتند.
اهمیت احیای بازی‌های بومی
«محمدصادق دهنادی» مدیر مراکز فرهنگی منطقه18: سنت‌ها و آیین‌هایی در فرهنگ ما وجود دارند که باید آنها را برای فرزندان‌مان حفظ کنیم زیرا باعث می‌شوند حس کنیم به یک سرزمین و قومیت تعلق داریم. در شرایط کنونی و با تحولات پرشتاب، توسعه شهرنشینی که منجر به شبیه شدن رفتارها و سبک زندگی آدم‌ها، نابودی تنوع‌های فرهنگی و حتی گرایش اقوام و گروه‌های اجتماعی می‌شود، احیای بازی‌های بومی و محلی می‌تواند بسیار تأثیر‌گذار و مثمرثمر باشد.
در همینه زمینه :
خبرهای کوتاه