آغاز محاکمه آمریکا در دادگاه

جلسات استماع صلاحیت دیوان لاهه در پرونده شکایت ایران علیه آمریکا در نقض عهدنامه مودت از امروز آغاز می‌شود. دیوان لاهه پیش از این با صدور قراری آمریکا را ملزم به توقف اقدامات خصمانه علیه ایران کرده بود، اما آمریکا از اجرای رأی دیوان لاهه سر  باز زده‌است.
جمهوری اسلامی ایران در 25تیر‌ماه سال‌1397یعنی 2‌ماه بعد از خروج آمریکا از برجام در واکنش به اقدام دولت آمریکا در اعمال مجدد تحریم‌های غیرقانونی یکجانبه علیه ایران، شکایتی را علیه این کشور با عنوان نقض مفاد عهدنامه‌1955مودت، روابط اقتصادی و حقوقی کنسولی میان 2کشور نزد دیوان بین‌المللی دادگستری مطرح و ثبت کرد و همزمان با ثبت این شکایت، پس از برگزاری 4جلسه استماع، دیوان بین‌المللی، با صدور قرار موقت، دولت آمریکا را  ملزم کرد که نسبت به رفع موانع صادرات آزاد دارو و تجهیزات پزشکی، محصولات کشاورزی و قطعات و تجهیزات یدکی هواپیماهای مسافرتی ازجمله تعمیرات و گارانتی و بازرسی لازم برای ایمنی هوانوردی اقدام کند.
نخستین مرحله در بررسی این شکایت، پذیرش اهلیت دیوان در بررسی شکایت ایران و محق‌بودن طرف ایرانی در شکایت از آمریکا به‌دلیل نقض پیمان مودت بود که این اهلیت از طرف دیوان اعلام شد؛ این در حالی است که آمریکا مدعی بود دیوان صلاحیت بررسی شکایت ایران را ندارد. دولت آمریکا همزمان با بررسی شکایت ایران از آمریکا اعلام کرد که از پیمان مودت خارج شده است، با این حال با توجه به اینکه شکایت ایران پیش از خروج آمریکا به ثبت رسیده بود، دیوان رسیدگی به آن را در دستور کار قرار داد. مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا مهرماه سال‌97 بعد از اعلام خروج آمریکا از عهدنامه مودت گفته بود که این تصمیم باید 39سال قبل اتخاذ می‌شد، با این حال، محمد‌جواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران در واکنش به خروج آمریکا از برجام حکومت آمریکا را «رژیم قانون‌شکن» خواند.
براساس اعلام سفارت کشورمان در هلند جلسات استماع مربوط به صلاحیت بین‌المللی دادگستری (ICJ) درخصوص پرونده شکایت حقوقی جمهوری اسلامی ایران علیه آمریکا در قضیه نقض عهدنامه مودت‌۱۳۳۴ طی روزهای ۲۴ لغایت ۳۱ شهریور‌ماه برگزار خواهد شد.
کارشناسان بر این باورند که رسیدگی به شکایت آمریکا پروسه‌ای زمان‌بر خواهد بود. جلسه استماع، به‌دلیل شیوع بیماری کووید-19 به‌صورت ویدئویی برگزار می‌شود و از طریق پایگاه اینترنتی دادگاه لاهه و شبکه اینترنتی سازمان ملل به‌صورت زنده پخش خواهد شد. این در حالی است که اعضای دادگاه در روند جلسه شفاهی در دیوان لاهه حضور دارند و نمایندگان طرف‌های این پرونده آنلاین در این جلسه شرکت می‌کنند.

عهدنامه مودت چیست؟
«عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی بین دولت شاهنشاهی ایران و دول متحده آمریکا» در ٢٣ مرداد سال‌۱۳۳۴ بین نمایندگان 2کشور امضا شد و همان سال به تصویب مجالس شورای ملی و سنا رسید و جنبه قانونی یافت. این پیمان تنها نخ باقیمانده بین ایران و آمریکا به شمار می‌رفت که حدود 40سال بعد از قطع روابط دیپلماتیک 2کشور بر جای مانده بود. آمریکا 40سال قبل بعد از تسخیر سفارتش توسط نیروهای خط امام که بهانه قطع روابط دیپلماتیک آمریکا با ایران بود، با استناد به بند‌۴ از ماده‌۲ عهدنامه مودت، از ایران به دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرده بود و دیوان با معتبر‌دانستن عهدنامه، رأی به آزادی فوری گروگان‌ها داده بود. در مقابل، ایران هم در جریان سرنگونی هواپیمای مسافری ایران در سال‌67 توسط آمریکا براساس این عهدنامه به دیوان لاهه شکایت کرده بود و در دوران جنگ در جریان حمله آمریکا به سکوهای نفتی ایران برای دومین‌بار ایران از آمریکا شکایت کرد. این پیمان از زمان خروج یکی از طرفین از آن به‌مدت یک سال اعتبار دارد. دیوان دادگستری لاهه یکی از ارکان سازمان ملل است و صلاحیت رسیدگی و صدور رأی در 2 زمینه را دارد. این دادگاه می‌تواند طبق موازین حقوق و قوانین بین‌المللی، به اختلافات حقوقی که توسط دولت‌ها به آن ارجاع می‌شود، رسیدگی کند و با تقاضای نهادهای سازمان ملل و سایر تشکیلات بین‌المللی، در مورد مسائل حقوقی نظر مشورتی خود را ابراز دارد. درصورتی که طرف‌های دعوا خود را به اجرای رأی دادگاه متعهد اعلام کرده باشند، این رأی الزام‌آور خواهد بود.