یلدای ایرانی در پرونده ثبت جهانی

«پیگیر ثبت جهانی یلدا در فهرست میراث ناملموس یونسکو هستیم.»

این سخن علی‌اصغر مونسان، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور است که بلافاصله پس از ثبت جهانی دوتار ایرانی در فهرست میراث ناملموس جهان عنوان شد.
به گزارش همشهری، مونسان در مراسم یادمان یلدا که با حضور نمایندگان و سفرای کشورهای مختلف، مسئولان و مدیران سازمان میراث فرهنگی و استادان و صاحب‌نظران حوزه فرهنگ برگزار شد، میراث ناملموس و آیین‌های مشترک با کشورهای همسایه را بیانگر نفوذ فرهنگی ایرانی دانست. علی اصغر مونسان ابراز امیدواری کرد که با مشارکت کشورهای همسایه و ثبت جهانی شب یلدا در فهرست میراث جهانی، مودت و مهرورزی در بین این کشورها افزایش پیدا کند.
اظهارات وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بیانگر آن است که ایران درصدد است پرونده ثبت جهانی یلدا را در سال 2021 میلادی به سرانجام برساند.
ثبت جهانی یلدا از سال‌ها پیش و پس از آن مطرح شد که نوروز ایرانی توانست در پرونده‌ای مشترک با حضور 11کشور جهان در یونسکو به ثبت جهانی برسد. 2سال پس از این رویداد بود که مسئولان سازمان میراث فرهنگی سابق و وزارت میراث فرهنگی کنونی موضوع ثبت جهانی یلدا را نیز با توجه به فراگیری این آیین در حوزه فرهنگی ایران بزرگ در دستور کار قرار دادند.
از آن سال تاکنون مذاکره با کشورهای حوزه فرهنگی ایران برای تحویل پرونده مشترک یلدا به یونسکو و ثبت جهانی این آیین مطرح شد که تاکنون به نتیجه نرسیده است و براساس اعلام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار است سال2021 این پرونده به یونسکو ارسال شود.
هنوز مشخص نیست که پرونده ثبت جهانی یلدا به‌صورت چند‌ملیتی تقدیم یونسکو خواهد شد یا آنکه ایران به‌تنهایی بار حضور فرهنگی ایران در حوزه نفوذ ایران بزرگ را که به گفته برخی کارشناسان میراث‌فرهنگی از کشورهای استپ‌های روسیه تا خلیج‌فارس را در‌برمی‌گیرد، تا مرحله ثبت نهایی در یونسکو به دوش خواهد کشید.
یلدا نقش محسوسی در شکل‌گیری بخشی از ادبیات و فرهنگ و تاریخ ایرانی دارد و آنطور که حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران در مراسم تجلی یلدا در اشعار حافظ و مولانا اعلام کرده است: مردم ایران به بهانه‌های مختلف به‌دنبال ایجاد شادی هستند و حتی برای کاشت و برداشت هم آیین‌هایی دارند که در فرهنگ و آداب و رسوم به آن اشاره شده است.
ایوبی گفته است که در فرهنگ ایرانی بهانه‌های مختلف برای باهم‌بودن، گفت‌وگو و شادی‌کردن وجود دارد و شب یلدا غیر از دیدار و گفت‌وگو، فضایی برای شعر و کتابخوانی است.
به‌گفته او، شعر در زبان فارسی جاری است و ایرانی‌ها افتخار می‌‌کنند که در شب یلدا حافظ می‌خوانند و پند و اندرز می‌شنوند.
عبدالمهدی مستکین، مدیر بخش فرهنگ کمیسیون ملی یونسکو و رئیس انجمن دوستداران حافظ تهران نیز آنطور که آن کمیسیون از مراسم تجلی یلدا در اشعار حافظ و مولانا آورده است، با تأکید بر ابعاد حکمی و کاربردی مفهوم یلدا، گفت: آدمی چنانچه به ستیز و جدال با ظلمت دیونشان نفس نرود، وجودش همواره گرفتار ظلمت شب یلدا‌ست و زمانی طلیعه‌های پرتوافشان خورشید عالم‌تاب از مشرق جان طلوع می‌کند که نور تابناک خردمندی و پاکی در وجود آدمی شکفته شود و در آن زمان است که به قول حافظ «صبح امید که بُد معتکف پرده غیب / گو برون آی که کار شب تار آخر شد».
عبدالمحمود رضوانی، مترجم گلستان به زبان انگلیسی نیز معتقد است، واژه یلدا ریشه «سُریانی» دارد که زیرمجموعه زبان سامی است و این زبان از زیرمجموعه زبان‌های آفریقایی و آسیایی است.
او می‌گوید: یلدا به‌معنای تولد است؛ میلاد خورشید و مهر و میترا. 2روز در سال داریم که شب و روز یکسان است اما 2روز داریم که انقلاب تابستانی و زمستانی است. در ابتدای زمستان، بلندترین شب و کوتاه‌ترین روز را داریم و در تابستان این فضا برعکس است.
این استاد دانشگاه با اشاره به استفاده از یلدا در ادبیات فارسی تصریح کرد: روز بعد از شب یلدا، «خُر روز» یا «روز خورشید» نامیده می‌شد؛ این روز، روز ویژه‌ای بود و در آن بزرگی و کوچکی معنایی نداشت. در این روز کسی به کسی دستور نمی‌داد و همه، کارها را داوطلبانه انجام می‌دادند و خونریزی حتی ذبح ممنوع بود.
به‌گفته او، دشمنان ایران در این روز دست از جنگ می‌کشیدند و گاه این آتش‌بس یک‌روزه دائمی می‌شد و بسیاری نیز در این روز از ترس گناه، کار‌ ناپسندی انجام نمی‌دادند. 

میز یونسکو در انتظار یلدای ایرانی

پرونده ثبت جهانی یلدا نه‌تنها به‌دلیل دقت ایرانیان باستان در محاسبه زمان، که به‌دلیل آیین‌ها و رسومی که آنها در طول دوره‌های تاریخی بر آن پایبند بوده‌اند و پیام یلدای ایرانی در برپایی صلح و ایجاد گفتمان و همبستگی در اقوام و ملت‌های گوناگون سال2021 میلادی روی میز یونسکو می‌رود تا آنطور که وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور اعلام کرده است، پرونده‌ای دیگر از میراث ناملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شود.