چقدر هدایت تحصیلی برای دانش‌آموزان راهگشا بوده است؟ گفت‌وگو با مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش
هجوم به رشته تجربی را مهار کرده‌ایم
لیلا شریف_روزنامه نگار
علاقه عجیب دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان به رشته تجربی در زمان کنکور همچون یک بحران قدم علم می‌کند، چرا که نه دانشگاه‌ها ظرفیت پذیرش تمام علاقه‌مندان به گروه پزشکی را دارند نه بازار کار. بحران علاقه‌مندان به رشته تجربی با تلنبار شدن افراد پشت کنکوری شکل و شمایل جدیدی به‌خود می‌گیرد. عباس سلطانیان -مدیرکل دفتر آموزش متوسطه نظری وزارت آموزش و پرورش- در گفت‌وگو با همشهری بر این نکته تأکید دارد که در سال 98 حدود 232هزار دانش‌آموز دیپلم تجربی گرفتند اما آمار داوطلبان کنکور تجربی به رقم 637هزار نفر رسیده بود. بنابراین هر چند با تکیه بر هدایت تحصیلی میزان تمایل دانش‌آموزان به رشته تجربی از 93تاکنون نزدیک به 8.77درصد کاهش یافته اما به‌دلیل انباشت پشت کنکوری‌های علاقه‌مند به پزشکی، هنوز هم این رشته پررقابت‌ترین رشته دانشگاهی است.
آقای سلطانیان! چه اتفاقی افتاده است که در سال‌های اخیر شاهد هجوم دانش‌آموزان به رشته تجربی در مدرسه و گروه علوم پزشکی در دانشگاه هستیم؟
اگر از سال تحصیلی 92-91 به بعد وضعیت شاخه نظری را مدنظر داشته باشیم باید بگوییم که در بازه زمانی سال93تا 94 رشته تجربی با آمار 46.6درصد بالاترین درصد را در میان سایر رشته‌ها داشته است؛ یعنی در آن سال از مجموع دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه رشته نظری، حدود 46.6درصد بچه‌ها به رشته تجربی رفته‌اند.
دانش‌آموزان ورودی پایه دهم از سال 96-95 با هدایت تحصیلی جدید همراه شدند. با تکیه بر این هدایت تحصیلی به‌تدریج اقبال برای رفتن به رشته تجربی کاهش پیدا کرد.
براساس چه آماری این را می‌گویید؟
از آن سال تاکنون شاهد سیر نزولی برای ورود به رشته تجربی هستیم. شاید اعداد این سیر نزولی در سال‌های اول اجرای طرح، چندان چشمگیر نبود اما در سال تحصیلی 99-98میزان علاقه دانش‌آموزان برای درس خواندن در رشته تجربی به عدد 37.83درصد رسیده است یعنی 8.77درصد کمتر از سال تحصیلی 94-93.
اگر تعداد دانش‌آموزان رشته تجربی کاهش یافته است، پس دلیل تعداد بالای کنکوری‌های رشته علوم تجربی چیست؟
این آمار به ما می‌گوید که توانسته‌ایم میزان هجوم به رشته تجربی را مهار کنیم اما مشکل این است که وقتی تعداد دانش‌آموزان کنکور سراسری را بررسی می‌کنیم، متوجه می‌شویم که مراجعه‌کننده به مؤسسات آموزش عالی زیاد است به‌عنوان مثال در کنکور سال 98نزدیک به 637هزار داوطلب کنکور تجربی حضور داشتند.رقم داوطلبان کنکور تجربی در سال98در حالی به این رقم رسید که خروجی آموزش و پرورش برای رشته تجربی در همین سال تحصیلی به حدود 232هزار نفر دانش‌آموز دیپلم رسیده بود. در مورد این آمار باید دقیق بحث کرد. سازمان سنجش امسال اعلام کرد که حدود 46درصد از افرادی که در کنکور شرکت کرده‌اند، دست به انتخاب رشته نزده‌اند و بچه‌های تجربی بخش اعظم این آمار را به‌خود اختصاص داده‌اند.
دلیلش چیست؟
چون کنکوری‌های رشته تجربی زمانی که در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی پذیرفته نمی‌شوند و هدفشان هم از درس‌خواندن ورود به این رشته‌های پولساز است، تصمیم می‌گیرند که کنکور سال بعد را تجربه کنند تا شاید با تلاش بیشتر وارد این رشته‌های پولساز بشوند.
نکته مهم، چرایی این اتفاق است. چرا این نگاه ایجاد شده است و دانش‌آموزان رشته تجربی - حتی به قیمت ماندن چندین سال پشت کنکور- تمایل دارند در رشته‌هایی که به قول شما پولساز هستند شرکت کنند؟
این تقاضای اجتماعی است که هم‌اکنون ایجاد شده. این نگاه حاصل نگاه مردم به اشتغال است. دانش‌آموزان تنها به این توجه می‌کنند که در چه رشته‌ای درس بخوانند تا یک شغل پولساز به‌دست بیاورند. دیگر خیلی بحث علاقه مطرح نیست.
از نظر بنده در چند زمینه باید فعالیت کنیم؛ قدم اول آگاهی دادن به خانواده‌هاست. خانواده‌ها باید بدانند که همه دانش‌آموزان تجربی امکان حضور در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی را ندارند و این خواسته منطقی نیست. باید این مطالبه در خانواده‌ها تغییر کند. در بسیاری از مواقع فرایند هدایت تحصیلی به درستی انجام می‌شود و حتی دانش‌آموز متقاضی رفتن به رشته‌های ریاضی، انسانی و هنرستان است اما خانواده تأکید دارد که دانش‌آموز فقط باید در رشته تجربی درس بخواند.
بسیاری از خانواده‌ها گمان می‌کنند با انتخاب رشته تجربی، آینده فرزندانشان را تضمین می‌کنند...
بله، بسیاری از خانواده‌ها گمان می‌کنند این تصمیم به نفع فرزندشان است، درحالی‌که ما شاهد هستیم بسیاری از دانش‌آموزان در سال دوم حضورشان در رشته تجربی درخواست تغییر رشته می‌دهند و وقتی علت را جویا می‌شویم، می‌بینیم که دانش‌آموز می‌گوید من تحمل دیدن خون را ندارم و به زور خانواده‌ام به این رشته آمده‌ام.
برای انتخاب رشته باید به همه جنبه‌های بیرونی و درونی توجه کرد، فقط نباید از تبلیغات به‌عنوان عامل اصلی تمایل به رشته تجربی صحبت کنیم. عواملی همچون تحصیلات، وضع اقتصادی، دیدگاه فرهنگی خانواده، نقش مشاورهای تحصیلی و معلمان می‌توانند دست به‌دست هم بدهند و دانش‌آموز را راهی رشته‌ای کنند.
به‌نظر شما مشاوران تحصیلی و مؤسسات کنکور تا چه حد در ایجاد علاقه برای ورود دانش‌آموزان به رشته تجربی نقش دارند؟
از نظر من تأثیرگذاری خانواده‌ها و میزان درآمد شغل‌های آینده رشته مورد نظر بیش از سایر عوامل در بحث انتخاب رشته دانش‌آموزان تأثیر‌گذار هستند. حتی گروه همسالان نیز می‌تواند برای پذیرش یک رشته در دوره دوم متوسطه نقش داشته باشد.
آقای سلطانیان! اتفاقی که در سال‌های اخیر برای رشته تجربی افتاده است، زمانی معطوف به رشته ریاضی بود. تا یک دهه پیش اکثر دانش‌آموزان راهی رشته ریاضی می‌شدند و همه می‌خواستند مهندس شوند. چه اتفاقی افتاده است که علاقه به رشته ریاضی کم شده و هجوم به رشته تجربی دقیقا از چه دوره‌ای آغاز شد؟
در سال تحصیلی92-91 تعداد دانش‌آموزانی که خواهان رفتن به رشته ریاضی بودند، به رقم 27.1درصد رسیده بود و به‌تدریج تمایل رفتن به رشته ریاضی کاهش پیدا کرد. این اتفاق به‌عنوان یک دغدغه و مسئله برای ما مطرح است. هم‌اکنون ما از رقم 27درصد دانش‌آموز رشته ریاضی به رقم 14.57درصد رسیده‌ایم. نگاهی که در دهه 60و 70به رشته ریاضی می‌شد، الان وجود ندارد. ما شاهد هستیم که بسیاری از فارغ‌التحصیلانی که در دانشگاه رشته مهندسی خوانده‌اند، به اشتغال دست پیدا نکرده‌اند.
این دغدغه وجود دارد که مشاغل مربوط به رشته تجربی هم به سرنوشت رشته‌های مهندسی دچار شوند. همانطور که هجوم به رشته‌های ریاضی موجب اشباع فضای کار مهندسان شد، هم‌اکنون هم کم‌کم اثرات افزایش پزشکان به‌خصوص پزشکان عمومی را می‌بینیم و شاهد هستیم که این نوع پزشکان با بیکاری روبه‌رو هستند. در واقع این دغدغه وجود دارد که با توجه به هجوم بدون برنامه‌ریزی به رشته‌های پزشکی، در دهه‌های آینده پزشکان نیز به سرنوشت مهندسان دچار شوند. شما به‌عنوان یک مسئول در سیستم آموزشی چقدر برای فرهنگسازی و نشان دادن این واقعیت تلاش کرده‌اید؟
در آموزش و پرورش به‌دنبال این هستیم که خدمات مشاورهای به دانش‌آموز ارائه کنیم تا دانش‌آموز با علاقه و استعداد خودش و نیاز بازار آشنا شود و بر این اساس خود دانش‌آموز مناسب‌ترین شاخه تحصیلی را انتخاب کند، اما فراموش نکنیم که نقش عوامل بیرونی مانند خانواده، شرایط حاکم برجامعه و گروه همسالان بسیار پررنگ است.
شما درصد تمایل دانش‌آموزان به رشته تجربی و ریاضی را گفتید، در این زمینه رشته انسانی چه آماری دارد؟
46.76درصد دانش‌آموزان به انسانی گرایش دارند.
یعنی در سال 98گرایش به رشته انسانی بیشتر از تجربی است؟
بله، کم‌کم هرم تمایل به رشته تجربی در حال تغییر است. امیدواریم این روند شکل و شمایل معقولی به‌خود بگیرد.
در همینه زمینه :
