گزارش
نقشه مهار ماشه در دست ایران
روسیه و چین: کنار ایران می‌مانیم
علیرضا احمدی | روزنامه‌نگار
با رأی‌گیری عصر جمعه شورای‌امنیت سازمان‌ملل، قطعنامه‌ای که خواستار ادامه رفع تحریم‌های جمهوری‌اسلامی بود، به تصویب نرسید تا گام دیگری در مسیر بازگشت تحریم‌های خصمانه علیه جمهوری‌اسلامی برداشته و ابهام‌ها درباره روند تحولات پیش‌رو دوچندان شود. با توجه به رأی‌گیری روز جمعه در شورای امنیت سازمان‌ملل، قطعنامه‌های تحریمی علیه ایران تا 8روز دیگر (6مهرماه) فعال می‌شود. این درحالی است که در رأی‌گیری روز جمعه 4کشور چین، روسیه، پاکستان و الجزایر به قطعنامه «ادامه رفع تحریم‌های ایران» رأی «موافق» دادند و انگلیس، فرانسه، آمریکا، سیرالئون، اسلوونی، دانمارک، یونان، پاناما و سومالی «مخالف» قطعنامه پیشنهادی بودند. در این میان گویان و کره‌جنوبی نیز به قطعنامه رأی «ممتنع» دادند. در چنین شرایطی، نتیجه رأی‌گیری عصر 28شهریورماه شورای امنیت به این معناست که درصورت عدم‌حل‌وفصل اختلاف‌ها میان طرف‌ها، تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از ۲۸سپتامبر (6مهر) فعال خواهد شد؛ رویکردی که پیش از این تهران بر آمادگی خود برای مواجهه و واکنش مؤثر به آن تأکید کرده بود.
حمایت از موضع ایران
1 . حمایت از لغو تحریم‌ها
نماینده چین
از تمدید لغو تحریم‌ها علیه ایران حمایت می‌کنیم.
اقدام‌های خصمانه درباره برنامه هسته‌ای ایران، شرایط را سخت می‌کند.
چین معتقد است نباید به زنجیره تحریم برگردیم.
اقدام‌های آمریکا خلاف برجام بوده است و حتی به تاسیسات هسته‌ای ایران حمله کردند.
اروپا درخواست «مکانیسم ماشه» را پس بگیرد .
2 . بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسیم
نماینده روسیه
عدم تصویب قطعنامه مربوط به ادامه رفع تحریم‌ها علیه ایران فاقد مبنای قانونی است.
روسیه بازگشت تحریم‌ها را به رسمیت نمی‌شناسد.
انگلیس، فرانسه و آلمان هیچ حقی برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران ندارند.
ایران، چین و روسیه راه‌حلی ارائه داده‌اند.
شورای‌امنیت نمی‌تواند اقدام یا بیانیه قانونی برای «اسنپ بک» اعلام کند.
3 . معنی بازگشت تحریم‌ها
نماینده الجزایر
بازگشت تحریم‌ها علیه ایران تلاش‌های دیپلماتیک قبلی را زیرسؤال می‌برد.
اقدام‌های نظامی اخیر علیه زیرساخت‌های هسته‌ای ایران را محکوم می‌کنیم.
رأی مثبت ما برای رفع تحریم‌ها علیه ایران براساس قوانین بین‌الملل و تعهدهای ما برای حل صلح‌آمیز درگیری‌ها بود.
4. لزوم فرصت به دیپلماسی
نماینده پاکستان
باید به دیپلماسی فرصت داد.
دیپلماسی و ارعاب نباید همراه شوند.
زمان کافی به دیپلماسی برای برنامه هسته ای ایران داده نشد.
باید به طرحی برسیم که نگرانی‌های همه طرف‌های برجام دیده شود و همه متعهد به اجرای تعهدهای خود شوند، نه یک طرف.
5. مرعوب نمی‌شویم
نماینده ایران
ایران در برابر اجبار تسلیم نخواهد شد.
مسخره است آنهایی که از برجام خارج شدند، به‌دنبال محکوم کردن ایرانی هستند که به تعهدهای خود عمل کرده‌است.
بازگشت «اسنپ‌بک» را عامل تشدید تنش‌ها می‌دانیم.
بازگشت تحریم‌ها نه‌تنها بی‌پایه، بلکه ناقض قوانین خود شورای امنیت است.
تاکنون هیچ کشور دیگری در جهان تحت این میزان بازرسی‌های آژانس قرار نگرفته‌است.
ایران با قاطعیت از تمامیت ارضی خود دفاع می‌کند.
از تهدیدهای غیرقانونی مرعوب نمی‌شویم و اجازه نخواهیم داد این شورا به ابزاری برای بی‌عدالتی بدل شود.
6. بیانیه مشترک چین و روسیه
در بیانیه‌ای مشترک، چین و روسیه رسما اعلام کردند که بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را غیرقانونی و نامعتبر می‌دانند و به آنها پایبند نخواهند بود.
5 تأکید ویژه ایران
وزارت امور خارجه ایران با صدور بیانیه‌ای به اقدام غیرقانونی 3 کشور اروپایی برای بازگرداندن قطعنامه‌های خاتمه‌یافته شورای امنیت واکنش نشان داد که مهم‌ترین محورهای آن را در ادامه می‌خوانید.
اقدام روز جمعه 3 کشور اروپایی در شورای امنیت در راستای تکمیل فرایند بازگرداندن قطعنامه‌های لغو شده اقدامی غیرقانونی، ناموجه و تحریک‌آمیز است که روندهای دیپلماتیک جاری را به‌شدت تضعیف می‌کند.
مسئولیت کامل پیامدهای این اقدام درصورتی‌که منجر به بازگشت قطعنامه‌های لغو شده شورای امنیت علیه ایران شود، برعهده آمریکا و 3 کشور اروپایی است.
اقدام روزجمعه در تکمیل فرایند بازگرداندن تحریم‌ها، بدون اجماع و با وجود مخالفت جدی تعدادی از اعضای شورای امنیت صورت گرفت که ضمن تضعیف بیش از پیش اعتبار شورای امنیت، ضربه‌ای به دیپلماسی و نیز رژیم عدم‌اشاعه محسوب می‌شود.
برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز ایران مبتنی بر خواست و اراده ملت ایران برای پیشرفت و توسعه علمی و فناورانه است و ملت ایران در این مسیر مصمم است.
ایران از همه اعضای مسئول جامعه بین‌المللی می‌خواهد اقدام غیرقانونی 3کشور اروپایی در شورای امنیت را مردود بدانند و از هرگونه مشروعیت‌بخشی به آن خودداری کنند.
گام‌های منفی که تا رأی شورای امنیت طی شد
عصر جمعه قطعنامه پیشنهادی کره‌جنوبی درباره «ادامۀ رفع تحریم‌های ایران» درحالی به تصویب نرسید که این فرایند در هفته‌های اخیر مراحل مختلفی را پشت‌سر گذاشته است:
ارجاع رسمی به شورای امنیت
در۶ شهریورماه (۲۸ اوت ۲۰۲۵) تروئیکای اروپایی نامه‌ای رسمی به شورای امنیت ارسال کردند و خواستار آغاز فرایند فعال‌سازی مکانیسم ماشه شدند.
نشست غیرعلنی شورای امنیت
یک روز پس از ارسال نامه طرف‌های اروپایی، یعنی در ۷شهریورماه (۲۹ اوت ۲۰۲۵) شورای امنیت نشستی غیرعلنی برای بررسی درخواست اروپا برگزار کرد؛ نشستی که با طرح 3شرط برای به تعویق انداختن بازگشت تحریم‌ها همراه شد: «دسترسی کامل بازرسان آژانس به تأسیسات هسته‌ای ایران»، «رفع نگرانی‌ها درباره ذخایر اورانیوم غنی‌شده» و «آغاز گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا».
رأی‌گیری ادامه لغو تحریم‌ها
در عصر 28 شهریورماه (19سپتامبر2025) قطعنامه پیشنهادی کره‌جنوبی درباره ادامه لغو تحریم‌ها علیه ایران به رأی گذاشته شد که به تصویب نرسید.
مقایسه راهبردهای تهران و اروپا
پس از جنگ تحمیلی 12روزه رژیم‌صهیونیستی علیه ایران، با وجود رویکردهای عملگرایانه تهران در قبال روندهای دیپلماتیک، طرف‌های اروپایی همچنان سیاست تناقض‌گویی در پیش گرفته‌اند و بر طبل بازگرداندن تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران می‌کوبند؛ رویکردی که با مصداق‌های قابل‌توجهی همراه بوده‌است؛ از جمله:
رویکردهای ایران:
تاکید بر پایبندی تهران به مسیر دیپلماتیک برای حل و فصل پرونده هسته‌ای
ازسرگیری مذاکرات با مسئولان آژانس به‌منظور تدوین چارچوب تازه برای ادامه همکاری‌های فی‌مابین
ادامه رایزنی‌های هسته‌ای با طرف‌های اروپایی باهدف رفع اختلاف‌های موجود از مسیر دیپلماسی
در پیش گرفتن تحرک دیپلماتیک ازسوی تهران برای حل و فصل مسائل موجود در حوزه هسته‌ای
امضای توافق همکاری با آژانس، موسوم به «توافق قاهره»، با هدف راهگشایی در مذاکرات هسته‌ای، آن‌هم با وجود عدم محکومیت حملات آمریکا و رژیم‌صهیونیستی علیه تاسیسات هسته‌ای ایران ازسوی آژانس
ارائه پیشنهادی «خلاقانه»، «منصفانه» و «متوازن» به طرف اروپایی باهدف تسریع در روند دستیابی به «توافق مثبت» با دستاوردهای
«برد – برد»
رویکردهای تروئیکای اروپایی:
انفعال و عدم محکوم کردن حملات تروریستی رژیم‌صهیونیستی علیه ایران و اتخاذ رویکرد مشابه در قبال حمله مشترک تل‌آویو و واشنگتن علیه تاسیسات هسته‌ای ایران
فعال‌سازی غیرمشروع مکانیسم ماشه علیه ایران در 6شهریورماه
تعیین ضرب‌الاجل 30روزه برای ایران باهدف افزایش فشارها بر تهران
شرط گذاری برای تهران با هدف امتیازگیری از جمهوری‌اسلامی
استمرار تناقض‌گویی‌ها در قبال مذاکرات هسته‌ای با وجود دستیابی ایران و آژانس به توافقی موثر و راهبردی
فرافکنی در قبال گام‌های عملی ایران در مسیر «دیپلماسی نتیجه‌بخش» و «ناکافی» دانستن این گام‌ها و همچنین اصرار بر بازگرداندن تحریم‌های شورای‌امنیت علیه ایران
مخالفت با قطعنامه ادامه لغو تحریم‌های ایران
موضع ایران در قبال استمرار تهدیدها
روند فزاینده تهدیدهای اروپایی درباره بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی شورای‌امنیت سازمان ملل در شرایطی است که مقام‌های ارشد ایران بارها موضع تهران را در قبال چنین تهدیدهایی به‌صورت شفاف تشریح کرده‌اند:
یک اقدام غیرقانونی: ایران بارها اعلام کرده است که فعال‌سازی مکانیسم ماشه اقدامی غیرقانونی و فاقد مشروعیت به‌حساب می‌آید، چراکه با خروج آمریکا از برجام در سال 2018، طرف‌های اروپایی نیز از اجرای تعهدهای برجامی خود ناتوان بوده‌اند.
هشدار ایران: ازسوی دیگر تهران بارها هشدار داده است که درصورت بازگشت تحریم‌های شورای‌امنیت، به این اقدام خصمانه واکنش نشان خواهد داد. در چنین شرایطی خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) یکی از گزینه‌های روی‌میز ایران به‌حساب می‌آید.
خنثی‌سازی تحریم‌ها: یکی از راهبردی‌ترین مواضع تهران در قبال فعال شدن مکانیسم ماشه، چاره‌جویی برای عبور از تحریم‌ها از طریق توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی است. براین اساس هم بود که رئیس‌جمهور روز پنجشنبه در نشستی با جمعی از اعضای «مجمع کارآفرینان ایران» با وجود اشاره به تلاش ایران برای فعال نشدن «اسنپ بک»، تاکید کرد که توسعه همکاری‌ها با کشورهای همسایه و منطقه، به‌ویژه در چارچوب سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی مانند «شانگهای»، «بریکس»، «اوراسیا» و... راهگشای عبور از تحریم‌ها خواهد بود.
بی‌اثری راهبرد تهدیدمحور: همان‌گونه که عصر جمعه امیرسعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل تاکید کرد، ایران تحت تهدید و ارعاب کنار نمی‌کشد. تهران بارها اعلام کرده که رویکردهای «تهدیدمحور» طرف غربی تاثیری بر اراده جمهوری‌اسلامی بر حفاظت از منافع ملی ندارد.
بسترسازی مکرون برای فعال کردن مکانیسم ماشه
ادعاهای روز پنجشنبه امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه درباره پرونده هسته‌ای ایران که به نوعی مقدمه فعال سازی مکانیسم ماشه بود، علاوه‌بر بازتاب‌های گسترده بین‌المللی و پاسخ قاطع رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، دربردارنده پیام‌های مهمی است که در ادامه به بررسی آنها پرداخته می‌شود.
مکرون چه گفت؟
بازگشت تحریم‌ها: یکی از نکات مهم مطرح‌شده ازسوی مکرون در گفت‌وگو با شبکه12 رژیم‌صهیونیستی، تاکید بر این موضوع بود که «بازگشت» تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در چارچوب مکانیسم ماشه «تقریبا قطعی» است.
یک ادعای فرافکنانه: یکی دیگر از ادعاهای رئیس‌جمهور فرانسه دراین مصاحبه، فرافکنی درباره ایران و تاکید براین ادعای واهی بود که «آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست»؛ ادعایی که به‌وضوح برخلاف واقعیات موجود است که یک نمونه آن، «توافق قاهره» بود.
پیشنهاد ایران: ازسوی دیگر مکرون به «پیشنهاد معقول» ایران برای توافق با اروپا اذعان کرد، اما کوشید بی‌عملی تروئیکا را به گردن طرف ایرانی بیندازد؛ «این پیشنهاد از حمایت سایر مقام‌های ایرانی برخوردار نبود».
رویکرد غیرمشروع: رئیس‌جمهور فرانسه همچنین دراین گفت‌وگو با اشاره به موضوع‌های هسته‌ای، ازجمله برنامه موشکی ایران، به‌صورت تلویحی به گره زدن موضوع‌های غیرهسته‌ای به تصمیم اروپا برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه، به عنوان یک اقدام «غیرقانونی» اذعان کرد.
واکنش عراقچی چه بود؟
ادعاهای روز پنجشنبه امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه درباره پرونده هسته‌ای ایران که به نوعی مقدمه فعال سازی مکانیسم ماشه بود، علاوه‌بر بازتاب‌های گسترده بین‌المللی و پاسخ قاطع رئیس دستگاه دیپلماسی ایران، دربردارنده پیام‌های مهمی است که در ادامه به بررسی آنها پرداخته می‌شود.
هدف ایران از پیشنهاد تازه: عباس عراقچی طی پستی در فضای‌مجازی در واکنش به سخنان اخیر رئیس‌جمهور فرانسه، به یک نکته محوری اشاره کرد؛ اینکه تهران طرحی «معقول» و «قابل‌اجرا» را ارائه داده تا از وقوع «بحران غیرضروری» و «قابل اجتناب» در روزهای آینده جلوگیری کند.
بهانه‌های طرف اروپایی: رئیس دستگاه دیپلماسی به این نکته هم اشاره کرده است که طرف مقابل به‌جای پرداختن به محتوای طرح، به مجموعه‌ای از «بهانه‌ها» و «طفره‌روی‌های آشکار» روی آورده‌است.
پاسخ به یک ادعای مضحک: عراقچی همچنین در واکنش به ادعایی مضحک مبنی بر اینکه «وزارت امورخارجه نماینده تمام ساختار سیاسی ایران نیست»، تاکید کرد که «مکرون و جامعه جهانی باید بدانند من از حمایت کامل همه ارکان جمهوری‌اسلامی ایران، ازجمله شورای‌عالی امنیت‌ملی برخوردارم».
نقش طرف اروپایی: عراقچی ازسوی دیگر با ظرافت ویژه‌ای به نقش طرف اروپایی در معادلات کنونی کنایه زده و اشاره کرده است که «شاید واقعیت آن باشد که در حقیقت این دستگاه دیپلماسی اروپاست که بیرون گود قرار دارد».
هشدار جدی: رئیس دستگاه دیپلماسی همچنین شورای امنیت را مخاطب قرار داده و تاکید کرده که این نهاد باید «دیپلماسی» را جایگزین «تقابل» کند؛ چراکه «خطر در بالاترین حد خود قرار دارد».
ادای سهم ایران: عراقچی به ادا کردن سهم ایران در تحولات جاری نیز اشاره و تاکید کرد که «توافق قاهره» و «پیشنهاد اخیر» نشان‌دهنده رویکردهای عملگرایانه تهران دراین حوزه است.
پیام روشن: راهی برای حرکت به جلو وجود دارد، اما ایران نمی‌تواند تنها بازیگری باشد که مسئولیت اقدام را بر دوش می‌کشد.
