نوسازی شهرداری؛ یک ضرورت

مجید جباری/خبر‌نگار

 بیش از 30سال از آخرین به‌روز رسانی ساختار مدیریت شهری تهران می‌گذرد.
شهرداری تهران به‌عنوان نهادی عمومی که عملکردش به‌طور مستقیم با زندگی مردم ارتباط دارد، امروز نیازمند تغییرات جدی در ارائه خدماتش به شهروندان است. شهرداری باید روندی را پیش بگیرد که با توجه به تناسب زمان، مکان و جمعیت، خدمات به‌روزتری را به شهروندان ارائه دهد. درحالی‌که صحبت‌های زیادی مبنی بر فربه شدن و افزایش تعداد پرسنل شهرداری به میان می‌آید و ضرورت اصلاح ساختار آن گوشزد می‌شود، اما آنچه بیش از هرچیز دیگری نیاز امروز سازمان‌ها به‌ویژه شهرداری تهران است، ضرورت به‌روزرسانی خدمات آن است. اگر روزی شهروندان به خدماتی مانند برف‌روبی، رنگ‌آمیزی معابر و جداول و... نیاز داشتند، الان با توجه به گذشت 3دهه از آخرین به‌روزرسانی، مردم بیش از هر زمان دیگری به خدمات نوین و روزآمدتری نیاز دارند.
به همین‌خاطر پارلمان شهری تهران قرار است فردا یکشنبه لایحه اصلاح «ساختار شهرداری تهران» را در صحن شورا بررسی کند. دی‌ماه سال گذشته بود که مصوبه‌ای تعیین و شورا شهرداری را به ارائه لایحه «اصلاح ساختار شهرداری» ملزم کرد. سیدحسن رسولی، رئیس کمیته تشکیلات و منابع انسانی شورا، عضوی بود که این موضوع مهم را دنبال می‌کرد. او دیروز خبر داد که طی هفته جاری لایحه تنظیم شده از سوی شهرداری برای بررسی به صحن شورا می‌آید. حال با توجه به اینکه پارلمان شهری پایتخت در این هفته تنها فردا جلسه علنی دارد، باید منتظر ورود لایحه اصلاح ساختار شهرداری به دستور جلسه روز یکشنبه 26خرداد‌ماه باشیم. پیش از این هم سکینه اشرفی، معاون برنامه‌ریزی و توسعه شهری شهرداری تهران خبر از تهیه نسخه اولیه این لایحه داده بود. به گفته او در تهیه این لایحه با کمک کارشناسان مربوطه تلاش کرده‌اند تا یک‌ فرایندیابی درست انجام شده و در نهایت اصلاح ساختا

اصلاح ساختار شهرداری براساس برنامه سوم
محمدرضا واعظ‌مهدوی، کارشناس مدیریت شهری:



کوچک شدن یا بزرگ شدن ساختار، به‌خودی خود نه ارزش مثبت دارد نه ارزش منفی. مهم چابکی، کارآمدی، پاسخگویی، عدالت‌محوری و جهت‌دهی برای برخورداری همه شهروندان از حقوق شهروندی است که وظیفه مدیریت شهری را تشکیل می‌دهد. امروزه در مباحث مربوط به توسعه‌های سازمان، شش‌ضلع محوری‌ای ترسیم می‌شود که راس نخست آن، استراتژی است و خط‌مشی‌هایی که برای دستیابی به هدف‌ها تدوین می‌شود بالاتر از این شش‌ضلعی اهداف قرار می‌گیرد. استراتژی‌ها در راس این شش‌ضلعی هستند و پس از آن، بحث ساختار مطرح می‌شود؛ اینکه چه ساختاری برای تحقق این استراتژی و در راستای این هدف مناسب است.
راس‌های دیگر شش‌ضلعی توسعه سازمان را بودجه، قوانین، نیروی انسانی، تشکیلات خرد و سازوکارهای اجرایی تشکیل می‌دهند که همگی باید برای تحقق اهداف بسیج شوند. بودجه هم فی‌نفسه اهمیتی ندارد و از آن جهت که باید استراتژی‌ها را محقق کند، اهمیت پیدا می‌کند. در این میان، نیروی انسانی هم باید برای تحقق خط‌مشی‌ها بسیج شود و قوانین و مقررات را برای تحقق اهداف کارهای حقوقی و نهادی تعیین ‌کند. از سوی دیگر اما اهداف مدیریت شهری مهم و در مرکز ثقل همه برنامه‌ریزی‌ها و سیاستگذاری‌ها قرار دارد. اهداف مدیریت شهری درباره شهر تهران در قالب سند چشم‌انداز شهر تهران به تصویب شورای شهر رسیده و برای پیاده‌شدن این چشم‌انداز تهران؛ شهری هوشمند، دارای عدالت اجتماعی، به دور از آسیب‌های اجتماعی، شهری روان و دارای ویژگی‌های لازم برای زندگی مناسب شهروندان تصویر شده است. بنابراین باید ببینیم برای تحقق این هدف استراتژیک چه ساختار، معاونت و ادارات کلی مورد نیاز است و چگونه باید سازماندهی کنیم که به این هدف برسیم. البته برش‌های 5ساله‌ای برای تحقق هدف چشم‌انداز تهران تدوین شده است. نخستین برش، برنامه اول توسعه شهری بود که سال1386 تصویب شد. متأسفانه قبل از آن برنامه‌های 5ساله مصوب نداشتیم. برنامه دوم به همین ترتیب در سال1391 و برنامه سوم توسعه هم اخیرا تصویب شده است. از این‌رو باید ساختار اداری شهر برای تحقق این برنامه ساماندهی و الزامات تحقق این برنامه و نیروی انسانی هم در قالب آن ساختار دیده شود. اهمیت برنامه‌محوری در انجام کارها این است که افراد حول برنامه منسجم و متحد می‌شوند. یعنی هدف پررنگ می‌شود و تصمیمات هم در راستای رسیدن به هدف گرفته می‌شود.در نتیجه افراد احساس نمی‌کنند درگیر حاکمیت سلیقه‌ها هستند. به هر روی من معتقدم هرگونه تغییر در ساختار شهرداری تهران، باید براساس سند چشم‌انداز شهرداری و برنامه سوم توسعه شهر تهران انجام شود.

شهرداری یک سازمان پویا نیست
مصطفی بهزادفر، شهرساز و طراح شهری:



شهرداری سازمان اجرایی کهنه‌ای است که از ابتدای تشکیل بلدیه تا امروز بر پایه نظام دولتی و بخشی اداره می‌شود. بنابراین بدیهی است که مشکلات زیادی داشته باشد. درعین حال نظام شهرسازی ما ساختار معمولی اداری دارد که این ساختار سازگاری چندانی با وظایف شهرداری ندارد و پس از حدود یک قرن، به‌نحوی خشک و پوسیده شده است. بر همین مبناست که چنین سیستمی برای اجرا، مدیریت، بهره‌برداری و به‌ویژه در شرایط بحرانی کارایی زیادی ندارد. هر سیستم از «ساختار»، «عناصر ساختار» و «روابط بین عناصرساختار» تشکیل شده است که همه اینها با هم یک سیستم را شکل می‌دهد. حال این سیستم می‌تواند سازمان، اداره و یا حتی یک شهر باشد. در این بین «عناصر ساختار» موضوعات فرعی هستند درحالی‌که اصل، خود ساختار است. در واقع هنگامی که صحبت از ادارات مختلف شهرداری می‌کنیم هر یک از این ادارات یک عنصر هستند که روابط بین آنها با یکدیگر، شهرداری را می‌سازد. با این اوصاف اگر در هنگام شکل‌گیری یک نهاد، عنصر را اصل بگیریم، این نهاد هرگز نمی‌تواند موفق عمل کند. بنابرای برای تشکیل و یا اصلاح ساختار نهادی مانند شهرداری باید ابتدا وظایفش را تدوین کرده و سپس ماموریت‌های آن را مشخص کنیم. آنگاه می‌بایست بر مبنای ماموریت‌ها، تشکیلات و سازماندهــی تعریـــف شود. درحالی‌که عملکرد شهرداری‌های کل کشور براساس ماموریت‌هایشان تعیین نشده و ساختار آنها بیشتر به یک اداره می‌ماند و همچون ادارات هم عمل می‌کنند. در نتیجه وظیفه زیرمجموعه‌های شهرداری بر این محور استوار شده است که صرفا خودشان را اداره کنند. به همین‌خاطر است که عمده منابع مالی شهرها صرف هزینه‌های جاری آنها می‌شود. به بیانی دیگر ادارات و سازمان‌های شهرداری‌ها عناصری هستند که این عناصر به ساختار تبدیل شده‌اند و بر همین اساس نمی‌توانند کار چندانی برای شهر و شهرسازی انجام دهند. ازاین‌رو تغییر ساختار شهرداری ضرورت پیدا می‌کند. بنابراین اگر قرار باشد در ساختار شهرداری‌ها اصلاحاتی صورت بگیرد ابتدا باید ماموریت‌های شهرداری باز تعریف و این ماموریت‌ها بر مبنای تشکیلات نوشته شود. در چنین حالتی عناصر به ساختار تبدیل نمی‌شوند و ساختار از طریق ماموریت‌ها تعیین می‌شود. به عقیده من باید برنامه و قانون جدیدی برای شهرداری‌ها نوشته شود و براساس آن ساختار معیوب فعلی اصلاح شود.