هوش مصنوعی: ضرورت امروز، غفلت بزرگ ما

اباذر کریمی؛ عضو آکادمی علوم اروپا

امروز جهان در میانه انقلابی بی‌سابقه قرار دارد؛ انقلابی به نام هوش مصنوعی. کشورهایی که زودتر این موج را درک کردند اکنون نه‌تنها در اقتصاد، بلکه در فرهنگ، آموزش، سلامت و حتی سیاستگذاری عمومی پیشتاز هستند. در ایران هرچند سازمان‌های مختلف گام‌هایی پراکنده برداشته‌اند، اما واقعیت این است که همچنان درگیر نهادهای جزیره‌ای هستیم. هر دستگاهی برای خود کارگروهی تشکیل می‌دهد، هر دانشگاهی مسیر جداگانه‌ای می‌رود و هر سازمانی پروژه‌ای مقطعی اجرا می‌کند. نتیجه چیست؟ پراکندگی منابع، موازی‌کاری و در نهایت عقب ‌ماندن از رقبا.
تجربه دنیا نشان داده کشورهایی چون امارات، چین و سنگاپور برای مدیریت و تسریع این تحول نهادهای متمرکز و قدرتمندی ایجاد کرده‌اند، گاه در حد وزارتخانه یا شورای‌عالی ملی. چرا؟ چون هوش مصنوعی دیگر یک پروژه فناورانه نیست، بلکه ستون فقرات اقتصاد آینده است.
به باور من ایران هم باید شجاعانه گام بردارد و وزارتخانه‌ای با عنوان «وزارت هوش مصنوعی و بهره‌وری» تأسیس کند. چرا؟ به این دلایل:
  هماهنگی ملی: این وزارتخانه می‌تواند تمام پروژه‌های موازی را در یک مسیر واحد قرار دهد.
  افزایش بهره‌وری: ایران یکی از پایین‌ترین شاخص‌های بهره‌وری را در منطقه دارد. هوش مصنوعی دقیقا ابزاری است که می‌تواند بهره‌وری را در کشاورزی، صنعت، آموزش و خدمات ارتقا دهد.
  جذب سرمایه و نخبگان: وقتی یک وزارتخانه مشخص مسئولیت این حوزه را داشته باشد، هم اعتماد سرمایه‌گذاران جلب می‌شود و هم نخبگان مهاجرت‌کرده انگیزه بازگشت پیدا می‌کنند.
  حاکمیت داده: بدون نهاد قدرتمند، داده‌های کشور در سازمان‌های مختلف پراکنده است. یک وزارتخانه می‌تواند استراتژی منسجم برای مدیریت داده و امنیت ملی تعریف کند.
امروز ما در نقطه‌ای حساس ایستاده‌ایم. اگر همچنان با نگاه جزیره‌ای ادامه دهیم فردا مجبوریم هزینه‌های سنگین عقب‌ماندگی را بپردازیم، اما اگر همین امروز تصمیم بگیریم و یک وزارتخانه تخصصی برای هوش مصنوعی و بهره‌وری ایجاد کنیم، می‌توانیم ایران را به بازیگری جدی در اقتصاد هوش مصنوعی جهان تبدیل کنیم. این تصمیم فقط یک انتخاب فناورانه نیست، بلکه انتخابی سرنوشت‌ساز برای آینده ایران است.