مشاور شهردار و سرپرست اداره کل بانوان شهرداری تهران
زنان محور آموزش‌های شهری در محله‌ها
شهره کیانوش راد|خبرنگار
«فاطمه راکعی» نامی آشناست که به واسطه سروده‌هایش به‌ویژه در حوزه زنان شهرت دارد اما حضور در مجلس ششم و فعالیت‌هایش در عرصه سیاست نشان می‌دهد که نمی‌توان میان این دو حوزه فعالیت او تفاوتی قائل شد. او اکنون مشاور شهردار تهران و سرپرست اداره کل امور بانوان شهرداری تهران است و یکی از دغدغه‌های اصلی او توانمندسازی بانوان در مشارکت‌های اجتماعی است. راکعی معتقد است گرچه برای ارتقای جایگاه اجتماعی و سیاسی زنان تلاش شده اما همچنان مشکلات و موانعی وجود دارد. این بانوی فعال اجتماعی فارغ از حوزه‌های فعالیتی متنوعش، خود را یک شهروند می‌داند که نمی‌تواند نسبت به محله، منطقه و شهر خود بی‌تفاوت باشد. با «فاطمه راکعی» در مورد نقش زنان و مادران در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی گفت‌وگو کرده‌ایم.
خانم راکعی را هم به‌عنوان بانویی شاعر و فردی که در رشته ادبیات دست به قلم است می‌شناسیم و هم به‌عنوان یک بانوی سیاستمدار. خودتان ترجیح می‌دهید با کدام عنوان شناخته شوید و آیا می‌توان تمایزی بین این دو حوزه فعالیت قائل بود؟
به نظر من موضوع غیرعادی و غیرمتداولی نیست که آدم اهل شعر باشد و در حوزه سیاسی هم فعالیت کند. در دوران مشروطه شاعرانی داشتیم که سیاستمداران بزرگی بودند. البته من خودم را مقایسه نمی‌کنم اما این موضوع در تاریخ سیاسی کشور ما بوده و افرادی که قلم به دست بودند نقش پررنگی در بروز اتفاقات تاریخی داشته‌اند. شاید درحوزه زنان کمتر این موضوع دیده شده است. البته همیشه سعی کرده‌ام این 2 مسئله را از هم تفکیک کنم. خیلی‌ها در مجلس ششم اصرار داشتند که مثلاً در نطق قبل از دستور، حتماً شعر بخوانم ولی من خودم را برحذر می‌داشتم. چون معتقدم هر چیزی باید در جای خودش مطرح شود.
در باور عمومی، سیاست به‌عنوان کار مردانه به شمار می‌آید. نظر شما نسبت به این موضوع چیست؟
اعتقاد دارم هیچ‌کاری نیست که مردان از عهده‌اش برآیند و زنان نتوانند انجام دهند. اینکه در طول تاریخ زنان از فعالیت جدی سیاسی، اجتماعی و اقتصادی باز داشته شده‌اند، دلیل تاریخی‌اش بیشتر به توانایی فیزیکی مردان برمی‌گردد. زنان سعی می‌کنند جایگاه خود را در عرصه‌های مختلف به دست آورند و در واقع می‌خواهند حق انسانی و اجتماعی خود را در جامعه مطالبه کنند و بگویند تبعیض جنسیتی نباید وجود داشته باشد. در اسلام هیچ تبعیضی، نه قومیتی، نه نژادی و نه جنسیتی وجود ندارد. شما می‌بینید که پیامبر(ص) در آن زمان که دختران را زنده به گور می‌کرد، دست حضرت فاطمه(س) را می‌بوسیدند. این بوسه، بوسه تکریم زنی با تمام ویژگی‌ها و فضایل انسانی، فارغ از جنسیت بود.
اگر ما یک شهر را به مناطق، محله‌ها و کوچه‌ها تقسیم کنیم فارغ از فعالیت‌های اجتماعی، زنان در بهبود محله‌ها و در نهایت شهرچه نقشی را می‌توانند ایفا کنند؟
سؤال خیلی خوبی است. یکی از موضوعاتی که در حوزه بانوان و اتفاقاً در محله‌ها دنبال می‌کنیم فرهنگسازی است. در تهران 22 سرای محله، 22 شهربانو، 4 بوستان ویژه زنان و یک شهردخت داریم که مختص دختران است اما مهم‌تر، فعالیت‌هایی است که باید در زمینه‌های فرهنگی و آموزش مهارت‌های خانواده و اجتماعی انجام شود. تفکیک زباله از مبدأ، صرفه‌جویی در مصرف انرژی، آموزش حقوق خانواده و حقوق زوجین، کلاس‌های بهداشت روانی و آموزش‌های قبل از ازدواج با استفاده از استادان دانشگاه در سراهای محله و مراکز فرهنگی تحت پوشش شهرداری ارائه می‌شود. آموزش فرهنگ مدارا و گفت‌وگو، گفت‌وگوهای بین نسلی، اخلاق و حقوق شهروندی با نگاه نو و آموزش سواد رسانه‌ای سوژه‌های جدیدی است که در محله‌ها برای بانوان ارائه می‌شود.
چند فرزند دارید؟ به نظرتان فعالیت در خارج از خانه به نقش مادری لطمه می‌زند؟
البته شاغل بودن برای مادران با سختی همراه است. برای من هم همین‌طور بوده. یک دختر و یک پسر دارم که هر دو دانشجو و سنشان بین 20 تا 25 سال است. با همه علاقه‌ای که به فعالیت‌های اجتماعی دارم اما لحظه‌های ناب زندگی من زمانی است که کنار خانواده‌ام هستم و از نظر روحی به آن احتیاج دارم. اما عشق به زندگی و خانواده‌ام را دلیلی برای نپرداختن به فعالیت اجتماعی نمی‌دانم. خداوند ظرفیت‌های بزرگ انسان‌سازی را در وجود زنان قرار داده و اگر بخواهیم می‌توانیم در سازندگی جهان نقش بسیاری داشته باشیم. بچه‌ها دوست دارند که مادر دائم در کنارشان باشد، ولی رسالت اجتماعی انسان‌ها و نیاز جامعه می‌طلبد که زنان هم مانند مردان در عرصه‌های اجتماعی حضور فعال و سازنده داشته باشند. به نظر من زنان بیشتر از آنکه دنبال حق و حقوق فردی خود باشند، می‌خواهند به جامعه کمک کنند؛ برای اینکه نگران فرزندان خود و جامعه و نسل‌های انسانی هستند. از مشکلات و موانع نباید بهراسیم.» آقایان هم باید به این نتیجه برسند که آمده‌ایم کمک کنیم.
مادر سختگیری هستید؟
به یک‌سری اصول اخلاقی و انسانی پایبندم و مثل خیلی از مادران دوست دارم مطابق با اعتقاداتم فرزندانم را پرورش بدهم. اما معتقدم که با دعوا و مرافعه با فرزندان‌کاری پیش نمی‌رود. در دنیایی که افراد با فشار دادن یک دکمه می‌توانند به راحتی با دنیا در ارتباط باشند، هرگونه فشار و سختگیری بی‌مورد بدون توجیه قبلی و بدون اینکه زمینه‌اش را آماده کرده باشیم نه‌تنها بی‌فایده است بلکه به واکنش‌های منفی منجر می‌شود. چه در خانواده و چه در جامعه باید کار فرهنگی در اولویت باشد. مادران باید با ابزارهای نوین آشنا شوند و در زندگی عملی به فرزندانمان نشان دهیم که چه رفتارهایی اصولی، کارآمد، انسانی و فرهنگی است. اگر بتوانیم از فضای مجازی درست استفاده کنیم معجزه قرن است و اگر نتوانیم که البته خیلی در این حوزه ضعیف هستیم متأسفانه پیامدهای خودش را خواهد داشت.
آیا بوستان‌ها به‌عنوان پاتوق‌های محلی می‌توانند به مکان‌هایی برای برنامه‌ریزی شهری، به‌ویژه برای بانوان تبدیل شوند؟
بله. در بوستان‌ها گروه‌های همدلی بانوان به‌صورت خودجوش شکل گرفته است. مثلاً در یکی از بوستان‌ها تعدادی از بانوان گروه سرود و موسیقی تشکیل داده‌اند و امروز خیلی از اجراهایشان قابل ارائه در جامعه عمومی است. افرادی هم که بیماری‌های خاص، هنر یا مهارتی دارند همدیگر را پیدا می‌کنند که ما آنها را تشویق می‌کنیم و امکاناتی در اختیارشان می‌گذاریم.
این گروه‌های همدلی در همه بوستان تشکیل می‌شود؟
وقتی مدل خوبی درمی‌آید، به سایر مناطق هم تسری پیدا می‌کند. الان گروه‌های همدلی در حوزه زنان سرپرست خانوار به‌صورت شبکه‌ای به دیگر خانم‌ها مهارت‌هایی را که آموخته‌اند منتقل می‌کنند. اینها و اتفاق‌های مشابه‌شان چیزهای خوبی است که از محله‌ها شروع شده. یعنی مشارکت‌های اجتماعی زنان از محله‌ها به‌صورتی فعال و پویا شکل گرفته و در حال گسترش است.
خانم راکعی! شما به‌عنوان یک شهروند آیا به محله خود تعلق خاطر دارید؟
آدم‌هایی که همه را دوست دارند، حتماً محله‌شان را هم دوست دارند. تقریباً 30 سال است که در سعادت‌آباد زندگی می‌کنم. خوشبختانه محله فرهنگی و همسایه‌های فرهنگی داریم. مادرم یک فرد بسیار اجتماعی بود و با همسایگان ارتباط خوبی داشت و توانسته بود با برنامه‌هایی که در ایام محرم یا ماه رمضان در منزل برگزار می‌کرد، بسیاری از خانم‌ها را در محله دور هم جمع کند. شب‌های تاسوعا نیز از یکی از دسته‌های عزاداری پذیرایی می‌کرد. من هم الان بعضی از کارهای مادر را ادامه می‌دهم و از بودن در کنار همسایه‌ها لذت می‌برم. در محله ما بوستان‌های آبشار و دلاوران هست. وقتی بچه‌هایم کوچک بودند، با آنها به پارک می‌رفتم. در این محله بعضی از صاحبان مغازه‌ها و فروشگاه‌های محلی را سال‌هاست به همسایگی می‌شناسیم.
برای محله خود کار خاصی انجام داده‌اید؟
به‌طور خاص برای محله‌ام‌کاری نکرده‌ام، اما مثل یک شهروند نسبت به مشکلات آن حساس هستم و سعی می‌کنم با همسایگان در حدی که بتوانم ارتباط داشته باشم.
