تغییر مسیر انتخابات

 اصلاح قانون انتخابات بحثی عقیم مانده است که در قریب به 2دهه اخیر همواره شرح و بسط و اصلاح آن میان دولت‌ها و مجالس گذشته ناکام مانده است. اخیرا اما مجلس یازدهم با تأکید بر ضرورت استانی شدن انتخابات از یک سو و دولت دوازدهم با نهایی کردن لایحه قانون جامع انتخابات از سوی دیگر با جدیت بیشتر درصدد دمیدن روح تازه‌ای به روند برگزاری انتخابات به‌ویژه انتخابات مجلس شورای اسلامی هستند.

 عزم دولت و مجلس برای سامان دادن به قانون مغفول مانده انتخابات در سال‌های اخیر چنان جدی است که با همراهی هم درصدد تهیه و تنظیم طرح‌های مذکور گام برداشته‌اند و آنطور که قاسم میرزایی‌نیکو، عضو هیأت رئیسه کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس به همشهری خبر داده است لایحه اصلاح قانون انتخابات از سوی دولت، قبل از نهایی شدن به کمیسیون شوراها آمده و مورد تأیید اعضای این کمیسیون به‌عنوان کمیسیون تخصصی قرار گرفته است و طرح استانی شدن انتخابات مجلس که از سوی این کمیسیون به مجلس ارائه شده و بررسی اولویت‌دار آن در دستور کار بهارستان است مکمل لایحه دولت است و در هماهنگی کامل با هم هستند و تناقض یا موازی‌کاری در این طرح و لایحه دیده نمی‌شود.

درحالی‌که لایحه دولت به سازوکار اجرایی انتخابات می‌پردازد و نقش نظارت و اجرای قانون در آن مدون شده است در طرح مجلس استانی شدن انتخابات مجلس شورای اسلامی مهم‌ترین سر فصل است که پیش‌تر نیز در ادوار هشتم و نهم مجلس شورای اسلامی نمایندگان به آن ورود کرده بودند اما هر دوبار با ایراد شورای نگهبان این طرح ناکام ماند. حالا اما قریب به یک ماه می‌شود که طرح دوباره آن در سال پایانی عمر مجلس دهم باز هم مورد توجه اکثریت مجلس قرار گرفته است و نمایندگان با اولویت‌دار کردن آن به‌شدت دنبال اجرایی‌کردن آن در انتخابات مجلس یازدهم هستند. 

 هدف استانی‌شدن انتخابات 
براساس یکی از مواد این طرح، در انتخابات مجلس محدوده جغرافیایی هر استان به‌عنوان حوزه استانی انتخابات محدود می‌شود. براساس این طرح در هر حوزه انتخابیه موجود در استان نامزد یا نامزدهایی که حداقل ۲۰ درصد آرای صحیح مأخوذه حوزه انتخابیه را کسب کرده و بالاترین رأی را به‌دست آورده باشند، نماینده و نمایندگان استان از آن حوزه انتخابیه محسوب می‌شوند.

تقویت نگاه ملی 
بهروز نعمتی، سخنگوی هیأت رئیسه که از موافقان اصلاح قانون انتخابات مجلس است استانی شدن انتخابات را سبب تقویت احزاب دانست و در دفاع از رأی دیروز مجلس به طرح اصلاح قانون انتخابات به همشهری گفت: یکی از مطالبات ملت ایران این است که مجلس به 2رسالت خود یعنی قانونگذاری و نظارت بپردازد. تفکر مجلس باید ملی و نگاه کلان باشد تا جایگاه آن حفظ شود اما الان در شرایطی قرار گرفته‌ایم که نمایندگان از وظایف اصلی خود دور شده و نمی‌توانند وظایف را به درستی انجام دهند زیرا درگیر مسائل شهری و حوزه انتخابیه خود شده‌اند. وی با بیان اینکه این طرح زمینه‌ساز ورود مجلس به مسائل و مباحث کلان و ملی شود و کم‌کم به سمتی برود که مباحث حوزه‌های انتخابیه به شوراهای شهر و محلی واگذار شود، ادامه داد: ما در پی تصویب این طرح امیدواریم سبب شکل‌گیری احزاب توانمند و قوی در کشور شویم و سطح مجلس شورای اسلامی به لحاظ توجه به قانونگذاری و نظارت بر مباحث کلان و ملی ارتقا یابد.

نعمتی تقویت نقش احزاب در انتخابات را از نقاط قوت استانی شدن انتخابات دانست و ادامه داد: با تقویت نقش احزاب نمایندگان ملزم به پاسخگویی به احزاب حامی خود می‌شوند و این سبب می‌شود ما دیگر معضل عدم‌پاسخگویی یا چرخش‌های سیاسی را نداشته باشیم. 

مدیران بومی حذف می‌شوند 
 برخلاف بهروز نعمتی، سید حسین نقوی حسینی معتقد است از آنجا که ما در کشور احزاب قوی و استخوان‌داری نداریم بحث استانی شدن انتخابات قابل اجرایی شدن نیست و معایبش بیشتر از مزایایش خواهد بود. او در گفت‌وگو با همشهری با تأکید بر اینکه با استانی شدن انتخابات ما عملا قدرت انتخاب شدن را از افراد محلی و بومی شهرهای کوچک می‌گیریم و رقابت ر ا محدود به نمایندگان سابق و مدیران ارشد و صاحب نام یک استان می‌کنیم ادامه داد: با استانی شدن انتخابات مردم شهرهای دور‌تر از مرکز استان‌ها انگیزه مشارکتشان را از دست می‌دهند چرا‌که افرادی قدرت حضور و بروز و ظهور می‌یابند که در شهرهای بزرگ و مراکز استان‌ها صاحب نام و جایگاه هستند، چرا که حق نمایندگی به کسی می‌رسد که 20درصد آرای استان را به‌خود اختصاص دهد. 

سخنگوی فراکسیون اصولگرایان ولایی با اعتقاد به اینکه در رقابت استانی در شهرهایی که اقلیت‌های مذهبی داریم دست یافتن به کرسی برای اقلیت‌های مذهبی دشوار‌تر می‌شود ادامه داد: مثلا در شهر گنبد که اهل سنت هستند مردم به کاندیدای اهل سنت رأی می‌دهند، او با اکثریت آرا راهی مجلس می‌شود اما از آنجا که استان گلستان اکثرا شیعه هستند در انتخابات استانی فرصت رقابت و شرایط رقابت برای کاندیداهای اهل سنت دشوار‌تر می‌شود و ناکامی اقلیت‌های مذهبی در داشتن نماینده سبب بروز اختلافات مذهبی می‌شود که موضوع کاملا جدی و قابل بحثی است. 

او با بیان اینکه رقابت‌های جدی بر سر کرسی‌های استانی منجر به شکل‌گیری جوی ملتهب و افزایش ناآرامی‌های انتخاباتی می‌شود و این تنش‌ها را دوچندان خواهد کرد، تأکید کرد: استانی شدن انتخابات از نگاه من 22اشکال اساسی دارد اما این 3 دلیل، مهم‌ترین علت مخالفت من با این طرح است و پیش‌بینی می‌کنم شورای نگهبان براساس این ادله نیز نظر مساعدی به این طرح نخواهد ‌داشت.

جنیدی: طرح مجلس همه ایرادهای انتخابات را رفع نمی‌کند

معاون حقوقی رئیس‌جمهور با بیان اینکه تغییر در نحوه برگزاری انتخابات می‌تواند به بهبود کیفیت انتخاب مردم و امر قانونگذاری در کشور بینجامد، به همشهری گفت: طرحی که نمایندگان مجلس دهم برای برگزار‌شدن انتخابات مجلس به‌صورت استانی به تصویب رسانده‌اند، از نظر دولت نسبت به قانون فعلی انتخابات مجلس برتری‌هایی دارد. معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری نیز با مطالعه تطبیقی که در ارتباط با نظام انتخاباتی کشورهای متعدد دنیا انجام داد، یک فرمول ترکیبی پیشنهاد داد و این پیشنهاد در زمان تهیه لایحه جامع انتخابات به دولت ارائه شد. لعیا جنیدی افزود: ترکیب پیشنهادی مورد نظر معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری برای انتخابات مجلس تلفیقی از برگزاری انتخابات با شاخص‌های تناسبی و اکثریتی است. این فرمول می‌تواند کارکرد قدرتمندی داشته باشد. پیشنهادی که مجلس ارائه داده است، بیشتر برای احتراز از محلی نگاه‌کردن نمایندگان به مسائل بوده، ولی الزاما همه ایرادات فعلی انتخابات مجلس را برطرف نمی‌کند. نظام انتخاباتی‌ که ما پیشنهاد داده‌ایم، چون ترکیبی است، در بخش اکثریتی خود همچنان بر محور حوزه‌های انتخاباتی موردی سابق است. در این بخش ما پیشنهاد اکثریتی تک‌نماینده را داده‌ایم. اما در بخش تناسبی حوزه‌های استانی لحاظ شده‌اند. نکته مورد توجه در این بخش برگزاری انتخابات استانی در پیوند با حزب است؛ یعنی دقیقا بر مبنای تقویت تفکر تحزب دیده شده است. به گفته جنیدی «این پیشنهاد در تدوین لایحه جامع انتخابات ارائه شد و اگرچه در اصلاحات لایحه به‌طور مستقیم نیامده است، ولی همچنان درخواست داریم که دولت به این مقوله توجه کند. اگر این طرح در خلال لایحه جامع انتخابات به مجلس برود، ممکن است نظر مجلس را نیز تأمین کند، ولی به هر حال دولت با مسئله استانی‌شدن انتخابات مخالفت نکرده است.» او با بیان اینکه مدل مطلوب معاونت حقوقی ریاست‌جمهوری پیوند حوزه انتخاباتی بزرگ‌تر در قالب استانی یا غیراستانی با تحزب و حزبی‌شدن است، تصریح کرد: به‌نظر ما این دو با هم می‌توانند در انتخابات اثرگذار باشند و کیفیت مجلس و تقنین در کشور را افزایش دهند. در عین حال دولت با طرح فعلی نمایندگان مجلس نیز نظر موافق دارد اما اعتقاد راسخ داریم در فرمول ترکیبی پیشنهاد‌شده، پیوند مستقیم و غیرقابل انفکاک حوزه انتخابی بزرگ‌تر مانند استان با حزب اثرگذاری خواهد داشت. بررسی‌هایی نیز که به عمل آمد، نشان می‌دهد این ایده انتخاباتی می‌تواند تفسیر موجهی براساس اصول قانون اساسی داشته باشد که قابل انطباق و سازگاری با قانون اساسی باشد.