طغیان دریاچه ارومیه

اسدالله افلاکی| دبیر گروه زیست‌بوم

 دریاچه ارومیه گرچه این روزها در حسرت آب روزشماری می‌کند اما همین دریاچه فروردین سال 73 وضعیتی بسیار متفاوت با امروز داشت. در آن روزها خبر پیشروی آب این دریاچه به سمت 15روستای همجوار در آذربایجان‌غربی، خواب روستاییان را آشفته کرد. حاجیلار، یوالار، ایدر، گلمانخانه، گزیق، سرمگلو، انگنه، تبت، تازه کند امام در شهرستان ارومیه و روستاهای بفروان و داشخانه در شهرستان مهاباد  و نیز کنگرلو، قره‌قشلاق و آنخرپارت در سلماس و روستاهای قلعه پایین و حسن آباد در میاندوآب، روستاهایی بودند که در معرض آب‌گرفتگی قرار گرفتند. علت پیشروی آب دریاچه ارومیه به سمت این روستاها، افزایش آب ورودی و عدم‌تبخیر متناسب بخشی از اراضی روستاها اعلام شد.



تلاش برای مهار دریاچه

21فروردین‌ماه سال 73، بررسی وضعیت دریاچه با هدف حل مشکل در دستور کار ستاد حوادث غیرمترقبه شهرستان‌های یادشده و نیز دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط در آذربایجان‌غربی و شرقی قرار گرفت.

سال 72 هم براثر افزایش آب دریاچه ناشی از بارش‌های فراوان سبب شد تا بخشی از اراضی حاشیه این دریاچه را آب شور فرا بگیرد. برخی مسافرانی که در آن زمان از مسیر میانگذر شهید کلانتری روی دریاچه ارومیه تردد کردند از آب‌گرفتگی در سطح وسیع در اراضی منتهی به این میانگذر خبر دادند.

28خرداد 73 ارتفاع آب دریاچه بیش از یک‌متر افزایش یافت و بالغ بر 10هزار هکتار اراضی مرتعی و کشاورزی در آذربایجان غربی زیرآب رفت. خسارت ناشی از این آب‌گرفتگی‌ها در آن زمان، بالغ بر 15میلیارد ریال اعلام شد.

بنا به اعلام روابط عمومی استانداری آذربایجان‌غربی، با پیشروی آب دریاچه 8هزار و 470هکتارمرتع و 2هزار هکتار زمین کشاورزی زیر آب شور غرق شد. علاوه براین، افزایش آب دریاچه ارومیه، 3میلیارد و 800میلیون ریال به بزرگراه شهید کلانتری(میانگذر) خسارت وارد کرد. 

تاسیسات حفاظت محیط‌زیست، پلاژهای ساحلی، شناورها، معادن نمک و تاسیسات نظامی هم 4میلیارد و 600میلیون ریال خسارت دیدند. دریاچه ارومیه اما آبستن وقایع دیگری بود؛ وقایعی که برای هیچ‌کس قابل تصور نبود. در آن زمان چه‌کسی فکر می‌کرد که در کمتر از 2دهه این دریاچه بر اثر کم‌آبی تا مرز تبدیل شدن به یکی از کانون‌های بزرگ گردوغبار نمکی پیش برود؛ فاجعه‌ای که تنها به‌دلیل دخالت‌های غیرمسئولانه در این زیست‌بوم و در راس آن سدسازی‌های بی‌حساب وکتاب روی رودخانه‌های منتهی به این دریاچه بی‌نظیر اتفاق افتاد. اکنون نگین فیروزه‌ای آذربایجان درانتظار اجرای راهکارهای مصوبی است که بیش از 4سال از تصویب آنها می‌گذرد؛ راهکارهایی که تعلل در اجرای آن می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین فجایع محیط‌زیستی جهان را رقم بزند.

نگاهی به دیروز و امروز دریاچه 

براساس برخی آمار، میزان آب دریاچه ارومیه در سال‌های پر آبی به 32میلیارد مترمکعب هم رسید اما طی یک بازه زمانی 20ساله (از سال 74تا سال ۹۴) آب دریاچه ارومیه به‌شدت کاهش یافت و این دریاچه در وضعیت بحرانی قرار گرفت به همین دلیل بود که در سال ۹۵ ستاد احیای دریاچه ارومیه با هدف احیا و جلوگیری از کاهش تراز دومین دریاچه شور جهان تشکیل شد. اکنون با آنکه بیش از 2سال از شکل‌گیری ستاد احیا می‌گذرد، میزان آب دریاچه ارومیه یک‌میلیارد و 600میلیون مترمکعب برآورد می‌شود. گرچه برخی، تغییر اقلیم را عامل خشک‌شدن دریاچه ارومیه اعلام می‌کنند اما آنچه این دریاچه را به وضعیت اسفبار امروز مبتلا کرد عوامل انسانی ازجمله سدسازی‌های متعدد در بالادست این دریاچه است. وقتی بدون درنظر گرفتن ملاحظات محیط‌زیستی روی تمامی رودهای تأمین‌کننده آب دریاچه ازجمله 2رودخانه «زرینه‌رود» و «سیمینه‌رود» که ۵۲ درصد آب دریاچه ارومیه را تأمین می‌کردند سد احداث شد شمارش معکوس برای خشک‌شدن دریاچه نیز آغاز شد. علاوه براین، برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و احداث چاه‌های مجاز و غیرمجاز(40هزار حلقه چاه غیرمجاز) و نیز استفاده از منابع آب‌های سطحی برای مصرف کشاورزی از دیگر مواردی است که به خشک‌شدن دریاچه ارومیه دامن زده است. خوب است بدانید طی سال‌های 74تا 85سطح زیرکشت اراضی کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از 380هزار هکتار به 500هزار هکتار افزایش یافت و همین عملکرد به کاهش 50درصدی رواناب‌های ورودی به دریاچه ارومیه منجر شد.



شکست  در مبارزه با گرانی



اسب کهر را بنگر



خندیدن در اجتماع خشمگین



آلبوم سال 73