مراقبت از زبان
علیاصغر ضرابی /روزنامهنگار پیشکسوت
چند سالی است که وقتی به بنای تاریخی آسیبی وارد میشود یا یک شیء عتیقه دچار خدشه و خرابی میشود، فریادها از همهسو بلند میشود. این اتفاق خوبی است و خدا را شکر که ما قدر داشتههایمان را میدانیم و خدشه و آسیب به آنها را برنمیتابیم. با این همه عجیب است که وقتی زبان ما دستخوش تغییر میشود، هیچکس صدایش درنمیآید. گفتوگوهای یک یا چندنفره در لحظه فراموش میشوند، اما وقتی پای نوشتن در میان است کمترین انتظار این است که در جامعهای که این همه تحصیلکرده دبیرستانی و دانشگاهی داریم، متن نوشته شده پاکیزه و بیغلط باشد. اما افسوس که چنین نیست. در میان آثار مکتوبی که منتشر میشود، مطبوعات سهم عمدهای در رواج غلط یا درستنویسی دارند.
درست است که داستان هم در پربار شدن زبان نقش دارد، اما نثر نویسندگان مثلا صادق چوبک یا بهرام صادقی اِخباری نیست. از این رو چنین نثری که بیشتر شناسه نویسنده به حساب میآید تاثیر نثر روزنامهای را که اخباری است ندارد. نثر روزنامه یعنی نثری که جملات آن کوتاه، دارای نهاد، گزاره و فعل اسنادی است (مسند+ مسندالیه+ رابطه). به همین دلیل جملات چنین نثری حتما باید موجز و معنیدار و دور از ابهام باشد و در عین سادگی از غلطهای زبان محاوره خود را دور نگه دارد.
غلطهایی فاحش و مضحک مانند گیر نده (توجه بفرمایید فعل امر+ فعل امر، معلوم نیست چه چیز را باید بگیریم و واگذار نکنیم). چنین نثری میتواند درستنویسی را احیا کند و رواج دهد.