چاره گرسنگی

ستاره حجتی/خبرنگار

 کم‌وزنی و کوتاه‌قدی شاید در نگاه نخست مشکلی برای نوزادان و کودکان به حساب نیاید، اما وقتی جامعه آماری را بزرگ‌تر کنید و ببینید این کوتاه‌قدی و کم‌وزنی در برخی مناطق کشور مانند یک بیماری ویروسی شیوع دارد، حتما شما هم نگران می‌شوید. موضوعی که در برخی استان‌های کشور به‌ویژه 2 استان سیستان‌وبلوچستان و هرمزگان شیوع بیشتری دارد و مدیران وزارت بهداشت، درمان ‌و آموزش پزشکی را به خود مشغول کرده تا راهکاری برای حل آن بیندیشند. 

آمار بالای کم‌وزنی و کوتاه‌قدی در 2 استان 


رئیس اداره کودکان معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در‌این‌باره به همشهری می‌گوید: در  سال ۹۶ درصد کم‌وزنی در کشور 3/8درصد و درصد کوتاه‌قدی 4/6 درصد بود. 
غزاله شریعت‌پناهی بر اساس آخرین آمار که البته هنوز تایید نهایی از وزارت بهداشت را نگرفته است 2 استان سیستان‌و‌بلوچستان و هرمزگان را صدرنشین این مشکل تغذیه در کودکان می‌داند و می‌افزاید: آخرین گزارش دارای تاییدیه مربوط به سال 85 است که تاییدیهwho  را دارد. این پایش برای ما از این جنبه دارای اهمیت است که این کودکان دچار آسیب‌های دیگر می‌شوند. 
بر اساس آخرین مطالعه در سال 96 نرخ کم‌وزنی در سیستان‌وبلوچستان 12/4 درصد و نرخ کوتاه‌قدی  17/9 درصد است. 
او تصریح می‌کند: این اعداد نشان می‌دهد ما با بحث جدی سوءتغذیه کودکان در سیستان‌وبلوچستان مواجه هستیم که نه‌تنها وزن بچه‌ها بلکه قد آن‌ها هم کوتاه شده است. بخشی از این سوءتغذیه مربوط به سوءتغذیه زنان باردار است، زیرا رشد بچه‌ها از زمان لقاح شروع می‌شود و بنابراین سلامت یک خانم حتی قبل از باردار شدن بر شرایط جنین و سپس نوزاد و کودک تاثیر می‌گذارد.  
شریعت‌پناهی ادامه می‌دهد: پس از این استان، دیگر منطقه نگران‌کننده در کشور استان هرمزگان است. 10/19 درصد کودکان این استان به کم‌وزنی و 6/6 درصد به کوتاه‌قدی مبتلا هستند. نرخ پایین‌تر کوتاه‌قدی نشان می‌دهد که خوشبختانه در هرمزگان با سوءتغذیه درازمدت مواجه نیستیم. 

3 استان در مرز خطر 
رئیس اداره کودکان معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با بیان این‌که سوءتغذیه در کودکان ابتدا بر وزن، بعد قد و در مرحله آخر بر دور سر اثر می‌گذارد، می‌گوید: وقتی کم‌وزنی پیش می‌آید با وجود حاد بودن می‌توان با مداخله سریع موضوع را حل کرد. این مداخله سریع درباره کوتاه‌قدی دیگر پاسخگو نیست. 
به گفته شریعت‌پناهی، در بحث کم‌وزنی استان‌های کرمان، خراسان‌جنوبی و کردستان هم در مرز خطر قلمداد می‌شوند. 

خدمات رایگان برای بهبود تغذیه 


مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت با بیان این‌که اقدامات متعددی برای بهبود وضع تغذیه مادران و کودکان زیر 5 سال به‌ویژه در سیستان‌وبلوچستان انجام شده است به همشهری می‌گوید: طرح مکمل یاری رایگان ریزمغذی‌ها، پایش رشد، آموزش و مشاوره تغذیه و حمایت‌های تغذیه‌ای کودکان نیازمند مبتلا به سوءتغذیه با توزیع سبد غذایی رایگان بخشی از برنامه‌های در حال انجام ماست.
زهرا عبداللهی با بیان این‌که وضع سوءتغذیه کودکان در استان‌های کم‌برخوردار از متوسط کشوری بالاتر است، می‌افزاید: کودکان و مادران باردار دچار سوءتغذیه از سوی بهورزان و مراقبان سلامت در خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت شناسایی می‌شوند. 
این کودکان علاوه بر ارائه خدمات و مراقبت‌های تغذیه‌ای رایگان و مشاوره تغذیه توسط کارشناسان تغذیه برای دریافت سبد غذایی رایگان به سازمان‌های حمایتی معرفی می‌شوند. 
همچنین همه کودکان زیر 2 سال از مکمل‌های ویتامین قطره آهن و قطره مولتی‌ویتامین و A+D به صورت رایگان بهره‌مند می‌شوند و مادران باردار و شیرده هم علاوه بر استفاده رایگان از قرص آهن، اسید فولیک و مکمل مولتی‌ویتامین مینرال حاوی ید، آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند.
  کاهش 50 درصدی سوءتغذیه
مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت همچنین درباره سند ملی تغذیه و امنیت غذایی می‌گوید: در همه استان‌های کشور با محوریت استانداری و در کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان شامل جهاد کشاورزی، صنعت، معدن و تجارت، آموزش‌و‌پرورش و تعاون‌ و ‌کار و رفاه اجتماعی مطابق با وظایفی که در سند ملی تغذیه و امنیت غذایی برای آنها تعریف شده، اقداماتی انجام می‌دهند.   به‌ویژه در استان‌های کم‌برخوردار از نظر امنیت غذایی طرح‌های توانمندسازی خانوارها، آموزش زنان روستایی، پروژه‌‌های اشتغال‌زایی، ترویج باغچه‌های سبزی‌کاری و پرورش دام و طیور برای بهبود وضع تغذیه و امنیت غذایی خانوارها در دست اجراست.  عبداللهی با بیان این‌که مطالعات انجام شده نشان می‌دهد در یک دهه گذشته، شیوع سوءتغذیه کودکان به طور متوسط حدود 50 درصد کاهش یافته است، ادامه می‌دهد: میزان شیوع سوءتغذیه در کودکان زیر 5سال که به صورت کم‌وزنی، کوتاه‌قدی و لاغری تعریف می‌شود یکی از شاخص‌های بین‌المللی برای نشان دادن وضع امنیت غذایی در کشورهاست.
 نتایج بررسی‌های ملی نشان می‌دهد در یک دهه اخیر در سال‌های 86 تا 95 شیوع کم‌وزنی کودکان از 3/8 درصد در سال 87 به 3/8 درصد در سال 95 کاهش یافته است. 
وی با بیان این‌که شیوع کوتاه‌قدی تغذیه‌ای از 8/9 درصد در سال 87 به 4/6 درصد در سال 95 سیر نزولی داشته است، ادامه می‌دهد: شیوع لاغری که معرف سوءتغذیه زمان حال و گذشته است، از 7/5درصد در سال 87 به 4 درصد در سال 95 کاهش یافته و کاهش شیوع سوءتغذیه کودکان حتی در استان‌های کم‌برخوردار کشور هم قابل توجه بوده است. 



   وضع استان‌ها از نظر امنیت غذایی 

طرح «بررسی، تحلیل و تدوین سند ملی تغذیه و امنیت غذایی کشور» طی سال‌های ۹۱ تا ۹۴ انجام شد و دورنمای تغذیه‌ای کشور را تا سال ۹۹ مشخص کرد. طبق این مطالعه وضع امنیت غذایی در قم، اصفهان، سمنان، تهران و یزد بسیار امن؛ آذربایجان شرقی، قزوین و مازندران امن؛ زنجان، آذربایجان‌غربی، خراسان‌رضوی، خراسان‌شمالی، مرکزی، همدان، گلستان و گیلان نسبتا امن؛ اردبیل، چهارمحال‌وبختیاری، فارس، کرمانشاه، کردستان، لرستان و خراسان‌جنوبی نسبتا ناامن؛ خوزستان، کرمان، ایلام و بوشهر ناامن و هرمزگان، کهگیلویه‌وبویراحمد و سیستان‌و‌بلوچستان به عنوان استان‌های بسیار ناامن غذایی مشخص شده‌اند. 



تاثیر فقر بر سوءتغذیه

 یک کارشناس تغذیه با تاکید بر این‌که سوءتغذیه بزرگ‌ترین عامل مرگ‌و‌میر و همچنین ناتوانی‌های جسمی و ذهنی کودکان در جهان است، می‌گوید: الزاما میزان توسعه‌یافتگی و برخورداری مناطق محل سکونت در ارتباط صد درصدی با سوءتغذیه نیست، اما آمار نشان می‌دهد این موارد با هم نسبت مستقیم دارند. 
آذر علیانی با بیان این‌که مادران دارای سوءتغذیه عموما نوزادانی با بیماری و مشکل‌دار به دنیا می‌آورند، می‌افزاید: شیردهی اندک، فقر، فرهنگ و آداب و رسوم غذایی از دیگر مواردی است که منجر به سوءتغذیه می‌شود. اشتباه رایج دیگری که وجود دارد این است که معمولا سوءتغذیه را با لاغری یا همان کم‌وزنی یکی می‌دانند در حالی که چاقی‌های غیرمتعارف کودکان یا هر روش ناصحیح تغذیه هم سوءتغذیه به حساب می‌آید. 
وی با بیان این‌که در میان فاکتورهای ناشی از سوءتغذیه محدودیت‌های اقتصادی و فقر از عوامل بسیار موثر است، ادامه می‌دهد: از سوی دیگر نبود ساختارهای مناسب به‌ویژه دسترسی نداشتن به مراکز آموزشی و بهداشتی که ترویج صحیح زادآوری و رشد کودک به والدین را داشته باشند از دیگر عوامل موثر در گسترش سوءتغذیه در میان کودکان است. عواملی که می‌توان آن را ذیل فاکتور کم‌برخورداری لحاظ کرد. 
او در پایان تصریح می‌کند: برای رفع این مشکلات در ایران باید پا را فراتر از وزارت بهداشت و درمان گذاشت و عزم عمومی مدیران ارشد کشور برای رفع محرومیت از این مناطق ضروری است.