ارتباط مؤثر و کسب این مهارت

شیما محمدی‌زرغان/ روانشناس بالینی:

دنیا تمام توجه خود را بر علم و فناوری متمرکز کرده است؛ درحالی‌که انسان‌ها تشنه ایجاد رابطه و نزدیک‌شدن به یکدیگرند. ارتباط مؤثر، پایه و اساس هر نوع رابطه انسانی سالم و رشد‌دهنده‌ای‌است و از سمت دیگر رشد یک اجتماع، به ارتباطات صحیح افراد آن جامعه وابسته است.

منظور از ارتباط مؤثر، تبادل محترمانه افکار، احساسات و باورها بین گوینده و شنونده است به ‌گونه‌ای که شنونده، پیام را آن‌گونه که مد نظر گوینده بوده، تفسیر کند.

برای ایجاد ارتباط، هم از ابزار کلامی و هم از ابزار غیرکلامی استفاده می‌کنیم و امیدوار هستیم که آنچه در ذهن داریم، در ذهن دیگری هم به همان شکل ثبت شود.

با این تعاریف به نظر می‌رسد که برای افزایش‌دادن اثربخشی ارتباط، بیشترین مسئولیت بر عهده گوینده است  اما یکی از مهم‌ترین ارکان، مهارت گوش‌دادن در شنونده است.

اگرچه شنیدن کمک می‌کند اما گوش‌دادن فعالانه، کارساز است. جالب است که بدانیم گوش‌دادن فعال به ‌اندازه حرف‌زدن یا حتی بیشتر از آن، انرژی می‌طلبد.

نیاز و تمنای انسان برای تأیید‌گرفتن، چنان شدید است که اگر کسی خوب‌گوش‌دادن را بلد باشد در مقابل، پاداش ارزشمندی می‌گیرد.

فرض کنید از موضوعی که امروز به‌شدت شما را آزرده است با همسر خود گفت‌وگو می‌کنید اما او دائما میان حرف شما می‌پرد و رشته کلام شما پاره می‌شود یا اینکه بیشتر حواسش به گوشی تلفن همراهش است و همزمان که به شما گوش می‌دهد به پیام‌های مجازی خود هم نگاهی می‌اندازد.

چه احساسی به شما دست خواهد داد؟

با اینکه شما به‌عنوان گوینده، تمام فنون ارتباط مؤثر را به ‌کار برده‌اید، ضعف مهارت همسرتان در گوش‌دادن، این ارتباط را مخدوش خواهد کرد؛ بنابراین به همان اندازه که لازم است گوینده مؤثری باشیم باید مهارت‌های گوش‌دادن را هم در خود تقویت کنیم.

برای داشتن یک ارتباط مؤثر، موارد زیر را در نظر داشته باشید:

   برای توصیف حالت یا بیان افکار و احساسات‌تان از عباراتی که با «من» شروع می‌شوند، استفاده کنید.

   بیش از حد صحبت نکنید؛ عصاره حرف‌هایتان را به ‌صورت موجز، طوری بیان کنید که شنونده منظورتان را درک کند.

   از صحبت‌هایی که به بحث مربوط نیستند، خودداری کنید.

   صادقانه از خود بپرسید که با چه نیت و قصدی وارد این گفت‌وگو شده‌اید. اگر قصد شما سرزنش و سرکوب طرف مقابل باشد، این موضوع در لحن و زبان بدن شما نشان داده خواهد شد.

   اگر می‌خواهید بر دیگران تأثیر بگذارید یا آنها را با خود همراه کنید بهتر است با زبان، رویکرد و نگرش خود آنها سخن بگویید و از خودبرتربینی بپرهیزید.

   صادق باشید.

   ارتباط غیرکلامی‌ای که وابسته به لحن، حالت چهره، زبان بدن، ایما و اشاره‌ها، تماس چشمی و... است، تنها یک گزینه نیست بلکه ضرورتی‌است که درک و برقراری ارتباط با دیگران را تسهیل می‌کند؛ لذا لازم است که این نوع از ارتباط را هم جدی بگیرید.

   مهارت گوش‌دادن را در خود تقویت کنید؛ مثلا توجه خود را بر فرد مقابل‌تان متمرکز کنید، گاهی با حرکات سر یا کلام مثبت حرف‌های او را تصدیق کنید، هرازگاهی از آنچه شنیده‌اید بازخوردی بدهید تا مبادا دچار سوء‌تفاهم شده باشید و حتی از او در مورد آنچه می‌گوید، سؤالاتی بپرسید.

با به‌کار‌گیری فنون بالا شما به‌زودی در میدان گفت‌وگو و ارتباط مؤثر با دیگران پیروز خواهید بود.