وسوسه اجرای پروژه‌های زودبازده

مریم سمائی

نقش پژوهش در توسعه پایدار شهری، بسیارمهم و انکارناپذیر است به‌طوری که می‌توان از آن به‌عنوان نیروی محرک توسعه نام برد. امروزه در تمامی شهرهای توسعه‌‌یافته کارها بر پایه پژوهش‌ها انجام می‌شود و بدون تحقیق هیچ پروژه‌ای به‌اجرا درنمی‌آید. حوزه‌های مختلف شهری اعم از حمل و نقل، حوزه اجتماعی و فرهنگی، عمرانی، زیست‌محیطی و بهداشتی، پیش از هر نوع اقدام توسعه‌ای باید مورد پژوهش قرار گیرند تا نقاط ضعف و قوت سیستم شناسایی شده و سپس با کمترین خطا به‌اجرا درآید. بنابراین پژوهش باید در همه بخش‌های مدیریت شهری به‌عنوان یک ضرورت برای تصمیمات کلانشهری عملیاتی شود. از گذشته‌های دور پژوهش‌های مختلفی برای شهر تهران انجام می‌شد اما توجه به آن و به‌کارگیری این تحقیقات در سیاستگذاری‌ها بسیار کمرنگ بوده است. 

گیتی اعتماد - استاد دانشگاه و مدیر عامل مهندسان مشاور طرح و معماری- در این باره معتقد است که این مشکل را باید در مشکلات مدیریتی جست‌و‌جو کرد. اغلب مدیران شهری برای رسیدن به یک پروژه زودبازده توجه به پژوهش‌ها را نادیده می‌گیرند و چون زودبازدهی و سودجویی برای آنها مهم است نمی‌خواهند پروژه‌ها را طبق پژوهش‌ها اجرایی کنند. او می‌گوید:‌ در حال حاضر شهر تهران به شهری غیر قابل‌زندگی تبدیل شده که نمی‌توان در آن نفس کشید این در حالی است که ساده‌ترین راه مدیران برای درآمدزایی تراکم‌فروشی بدون حساب و کتاب است و هنوز به دنبال کسب سود هستند. این استاد معماری و شهرسازی با ابراز تاسف از اینکه مردم و NGOها هم مشارکت کافی ندارند و مطالبه‌گر نیستند، می‌گوید: اگر مردم از مدیران پاسخ بخواهند شاید شرایط بهتر شود. در حال حاضر پژوهش‌هایی که در شهر انجام می‌شود قدرت اجرا ندارند. پژوهش‌ها انجام می‌شوند و در گوشه کتابخانه‌ها خاک می‌خورند و همچنان مکانیسم شهری برپایه سودآوری است. اگر پژوهشگران اهرم اعمال نفوذ داشتند و می‌توانستند تحقیقات خود را به مدیران بقبولانند و آنها بر پایه همین تحقیقات انجام شده عمل می کردند به‌طور حتم شرایط شهر از این چیزی که هست بهتر بود. 

اعتماد اشاره‌ای به آلودگی هوا می‌کند و می‌گوید: شهر مکزیکوسیتی یکی از آلوده‌ترین شهرهای جهان بود اما هم اکنون به‌عنوان یکی از موفق‌ترین شهرهای دنیا در مقابله با آلودگی هوا شناخته می‌شود. این شهر همزمان با شهر تهران برنامه مقابله با آلودگی هوا را در دستور کار خود قرار داد اما مسئله اینجاست که مکزیکوسیتی تمامی سیاست‌ها و پژوهش‌های مقابله با آلودگی هوا را به اجرا درآورد اما تهران هنوز درگیر این معضل است چراکه مسئولان آن نمی‌خواهند جلوی سوخت نامطلوب و خودروی بی‌کیفیت را بگیرند و توجهی هم به پیش‌بینی‌ها ندارند. 

این استاد دانشگاه به برج‌سازی‌های اطراف دریاچه چیتگر هم اشاره می‌کند و می‌گوید: بزرگ‌ترین خیانتی که در آن محدوده انجام شد ساخت برج‌های بلند مرتبه است. منطقه22 ریه تهران محسوب می‌شد و باید در کنار دریاچه فضای سبز به اجرا درمی‌آمد اما برج‌های رشدکرده در این منطقه ریه تهران را به نابودی می‌کشاند و جایی برای نفس کشیدن باقی نگذاشته است در حالی که در تحقیقات و پژوهش‌های انجام شده به تمامی این نکات اشاره شده بود و باید به آن توجه می‌شد. 

اعتماد در پایان پاسخگو نبودن مدیران و بی‌قانونی در شهر را علت توجه نداشتن به گزارش‌های پژوهشی و به‌کارگیری آنها در سیاستگذاری‌ها می‌داند و می‌گوید: باید قانونی وجود داشته باشد که مقام مسئول را ملزم به توجه به گزارش‌های پژوهشی کند و سیاست‌هایش را براساس آن تحقیقات تدوین کند.