تهران؛ از باد سام تا بختک برج‌ها

لیلا باقری؛ روزنامه‌نگار

قدیم‌ها در تهران بادی می‌وزید مشهور به باد سام؛ مردم می‌پنداشتند عذاب الهی است و با خودش بیماری و مرگ می‌آورد.
امروز در تهران اگر باد و توفانی بیاید، ممکن است گلدان‌ها از بالکن‌ها بیفتند و شاید یک درخت هم در کوچه یا حیاط بیفتد. اما در تهران قدیم، بادی می‌وزید که سقف‌ها را از جا می‌کند، خانه‌های کاهگلی را خراب می‌کرد و با خود بیماری و درد می‌آورد. مردم می‌گفتند این باد،‌ باد سام است !
ماجرا از این قرار بود که در۲۰ کیلومتری جنوب غربی تهران‌در شهریار، در گذشته مردم بادهایی را که از آنجا می‌آمد از آن خوف می‌کردند. وقتی این باد می‌وزید، علاوه بر خسارت مالی و گردوغبار، چون از کنار زباله‌ها و لاشه‌های مرده عبور می‌کرد، بیماری و وبا هم می‌آورد. مردم می‌گفتند این باد، ‌ عذاب است.
افسانه‌ای وجود داشت که مردم می‌گفتند در علیشاه‌عوض شهریار، چاهی عمیق وجود دارد که در آن موکلی نشسته است. اگر بوی گناه از هزار فرسخی به مشام او برسد، از چاه بیرون می‌آید و پشت سرش باد سام می‌وزد.‌‌
یک‌بار این باد به قدری شدید شد که بخش بزرگی از  تهران را با خود برد. مردم در کمتر از 2 ساعت از پا می‌افتادند و جنازه‌ها را با گاری می‌بردند؛ به‌طوری که حتی بلدیه ورشکست می‌شد.
مردم تهران می‌گفتند: «تهران و آب سنگلج و باد شهریار / منعش مکن که خال لب هفت‌دوزخ است‌»
امروزه به این باد، باد شهریار می‌گوییم. در بهار و تابستان، این باد از سمت شهریار به غرب تهران می‌وزد؛ حوالی ظهر تا غروب. این باد دیگر آلوده به بیماری حاصل از زباله و لاشه مرده نیست بلکه می‌تواند آلودگی هوای تهران را جابه‌جا کند و ببرد. اما غول همچنان وجود دارد؛ غولی که در بلندمرتبه‌سازی است. آلودگی همچنان به آرامی و به اشکال مختلف بیماری بر شهر نشسته است.