چرا بختک در خواب ‌سراغ‌مان می‌آید؟

آرش نهاوندی- روزنامه‌نگار

در بسیاری از کشورهای دنیا در زمان‌های قدیم و ازجمله در ایران قدیم احساس خفگی و بی‌حرکتی موقت در خواب را به بختک نسبت می‌دادند. در ایران قدیم باور داشتند بختک موجودی است که شب‌ها به قصد خفه کردن انسان به اوحمله‌ور می‌شود. اما امروزه با توسعه علم مشخص شده که بختک همان حالتی است که به آن فلج خواب می‌گویند.
محققان خواب به این نتیجه رسیده‌اند که در بیشتر موارد فلج خواب به‌سادگی نشانه آن است که بدن شما در مراحل خواب به سختی حرکت می‌کند یا حتی حرکت نمی‌کند.
به‌ گزارش وب‌ام دی، البته محققان فلج خواب را با مشکلات و مسائل روانی اساسی مرتبط دانسته‌اند. اما در قرون گذشته این پدیده‌ای را که امروز منشا علمی دارد،  به طرق مختلف تعبیر کرده‌اند و اغلب به حضور بختک یا شیطان در زمان خواب نسبت داده‌اند. تقریبا در هر فرهنگ در طول تاریخ داستان‌ها، روایات و افسانه‌هایی از «موجودات شیطانی در سایه» وجود داشته که انسان‌های بی‌پناه را در شب به وحشت می‌انداختند. مردم مدت‌هاست که به‌دنبال توضیحی برای این فلج مرموز و احساس وحشت ناشی از آن در زمان خواب بوده‌اند. نگرانی و ترس از بختک به آثار هنرمندان نقاش هم راه یافته و «هنری فوسلی»، نقاش سوئیسی در قرن هجدهم تابلویی از بختک کشیده که امروزه مشهورترین نقاشی این نقاش است.

فلج خواب چیست؟
فلج خواب، ناتوانی در حرکت با وجود هوشیاری است. این پدیده زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بین مراحل بیداری و خواب به سر می‌برد. در طول این موقعیت انتقالی از بیداری به خواب، ممکن است برای چند ثانیه تا چند دقیقه نتوانید حرکت یا صحبت کنید. برخی از افراد نیز ممکن است احساس فشار یا خفگی کنند. فلج خواب ممکن است با سایر اختلالات خواب مانند «نارکولپس» همراه باشد. نارکولپسی یک اختلال مربوط به دستگاه عصبی است که در جریان آن فرد مبتلا، میزان خواب بیش از اندازه‌ای را تجربه کرده و ممکن است به یک‌باره، چندین و چندمرتبه در طول شبانه‌روز به خواب رود. فلج خواب می‌تواند بین چند ثانیه تا 20دقیقه طول بکشد.

علل فلج خواب
اینکه فلج خواب، چرا یا چگونه اتفاق می‌افتد، مشخص نیست. محققان بر این باورند که فلج خواب به‌دلیل اختلال در چرخه حرکت سریع چشم ایجاد می‌شود، زیرا بیشتر زمانی اتفاق می‌‌افتد که افراد در مرحله خواب «آر‌ای‌ام» یا در حال خارج شدن از آن هستند. در این مرحله بدن به‌طور کامل فلج می‌شود و تنها قلب، دیافراگم، ماهیچه‌های چشم و ماهیچه‌های صاف مانند ماهیچه‌های روده‌ها و رگ‌های خونی فعال می‌مانند. در این بازه، هوشیاری کم است و از این ناتوانی آگاهی ندارید، اما اگر قبل از پایان مرحله «آر‌ای‌ام» هوشیار شوید، ممکن است متوجه شوید که نمی‌توانید حرکت یا صحبت کنید.

ناکولپسی و دلایل فلج خواب
هر فردی که به فلج خواب مبتلاست به نارکولپسی نیز مبتلاست. کارشناسان خواب معتقدند فلج خواب ممکن است تا حدی ژنتیک باشد. دلایل دیگر‌ وقوع این پدیده عبارتند از استرس و اختلال در برنامه خواب مخصوصا برای افرادی که به‌دلیل سفرهای طولانی یا تفاوت زمانی در ساعات روز و شب دچار جت‌لگ شده‌اند. چندین تحقیق دیگر نیز اضطراب اجتماعی یا اختلال هراس را تا حد زیادی با فلج خواب مرتبط دانسته‌اند.

چه افرادی به فلج خواب مبتلا می‌شوند؟
از هر 10نفر، 4نفر ممکن است فلج خواب داشته باشند. این وضعیت رایج اغلب نخستین بار در سال‌های نوجوانی مشاهده می‌شود. اما افراد در هر سنی می‌توانند آن را داشته باشند. فلج خواب ممکن است در خانواده‌ها ایجاد شود. عوامل دیگری که ممکن است با فلج خواب مرتبط باشند عبارتند از:
 کمبود خواب
 تغییر برنامه خواب
 شرایط روانی مانند استرس یا اختلال دوقطبی
 به پشت خوابیدن
 سایر مشکلات خواب مانند نارکولپسی یا گرفتگی عضلات پا در شب
  استفاده از برخی داروها
  استفاده بیش از حد از مواد ‌مخدر

فلج خواب چگونه درمان می‌شود؟
بیشتر مردم برای فلج خواب نیازی به درمان ندارند. اگر مضطرب هستید یا نمی‌توانید خوب بخوابید، درمان هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند نارکولپسی می‌تواند به شما کمک کند. این درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
  بهبود عادات خواب؛ مانند اطمینان از داشتن 6 تا 8 ساعت خواب در هر شب
  استفاده از داروهای ضد‌افسردگی(درصورت تجویز پزشک) برای کمک به تنظیم چرخه خواب
 درمان هرگونه مشکل سلامت روان که ممکن است باعث فلج خواب شود
  درمان هرگونه اختلال خواب دیگر، مانند نارکولپسی یا گرفتگی عضلات پا